macht

Als de overheid faalt is de parlementaire enquête het aller gewichtigste instrument om geheimen bloot te leggen, politieke consequenties te trekken én om wanneer het stof is neergedaald: aanbevelingen te doen zodat het nooit weer gebeurt.

In deze serie teksten  gaat het om een specifiek soort woorden, te weten woorden die vooral in de sfeer van het neoliberale kapitalisme in gebruik zijn en die hun invulling krijgen door hen die een machtspositie innemen. In het laatste geval wordt ook over definitiemacht gesproken. Wie heeft de macht om ze als uitgangspunt te nemen, om de inhoud ervan te bepalen, om ze op te leggen?

Het heeft er alles weg van dat de leugen loont. Mark Rutte is immers in vol ornaat terug. Dit terwijl hij een motie van afkeuring aan zijn broek kreeg alsmede een motie van wantrouwen van de grootst mogelijke parlementaire minderheid.

Nepnieuws is een term die voor desinformatie wordt gebruikt. Het kan compleet onwaar nieuws zijn (leugen) of ook ‘opgeklopt schuim’, zoals Han van der Horst het noemt in zijn  boek getiteld Nepnieuws, Een wereld van desinformatie. Het opgeklopte schuim moet dan een werkelijke historische gebeurtenis verhullen. En Van der Horst werkt uit: Leugen en bedrog zijn zo oud als de wereld. In Franrijk is in juni dit jaar wetgeving in parlementaire behandeling genomen, die als doel heeft nepnieuws te blokkeren ten tijde van presidentsverkiezingen.

Er zijn van die dagen dat een mens liever geen ‘nieuws’ zou willen lezen, zien of horen. Van die ‘Trump Overal’-dagen. Het begon al de ochtend na zijn presidentsverkiezing. Het zou, het kon, het mocht toch niet waar zijn. Het was waar. En sindsdien blijft het maar doorgaan. Klimaatakkoord: vuilbak in. ‘Deal’ met Iran: prullenmand in. Palestijnen: woestijn in. Om maar dat te vermelden. Want als je alles moet opsommen waarmee de Onpresident de Onmedia haalde, moet je een encyclopedie schrijven.

Cybernetica en Revolte is een vermaarde tekst die in 2001 verscheen in het Franse tijdschrift Tiqqun. Het beschrijft hoe in hun ogen de macht van nu gevormd wordt door een ondoorzichtig en amorf samensmelten van cybertechnologie en politiek. De enige weg daar uit is de herovering van autonomie, de 'vruchtbare chaos' die een einde zal maken aan de cybernetische hypothese.

In Nederland zijn de parlementsverkiezingen weer achter de rug. Een van de winnaars is GroenLinks met Jesse Klaver als haar lijsttrekker. In Frankrijk loopt nog een aantal weken de presidentsverkiezing (twee rondes). Hoewel er grote verschillen bestaan tussen het een en het ander, vallen enkele punten wat de Nederlandse en Franse verkiezingen aangaat als tamelijk gelijksoortig op. Het eerste ligt op het persoonlijke vlak en het tweede op het vlak van de politieke keuze, een neoliberale.

Als ik over elites hoor of lees, moet ik er altijd aan denken dat een halve eeuw geleden door de vakbondsman Jan Mertens (1916-2000), toen nog voorzitter van de rooms-katholieke vakcentrale, daarna medeoprichter van de FNV, in een speech door hem werd gelanceerd dat ‘de Nederlandse economie wordt gedomineerd door een ‘old-boys network’ van ongeveer 200 man’ (oktober 1968). Dit ging zijn eigen leven leiden als de ‘Tweehonderd van Mertens’. Het werd in die jaren een synoniem voor ‘een ongecontroleerde machtselite die zich in rokerige achterkamertjes en elegante salons in een voortdurend proces van communicatie en afstemming ophield’. In 1971 vond daarover een groot empirisch onderzoek plaats, waarin geconcludeerd werd dat de vermoedens van Mertens verrassend stevig gefundeerd konden worden, zo meldde de Volkskrant van 15 februari 2008.

De wereldvermaarde taalwetenschapper en filosoof Noam Chomsky heeft weer eens een boek geschreven over het Amerikaanse machtsstreven en er komt geen journalist in Nederland op het idee om er een recensie over te schrijven. De man schrijft al veertig jaar degelijke politieke lectuur, en - hoe je ook tegenover zijn ideeën staat het is nog leesbaar ook.