literatuur

 In de Engelse sociale geschiedenis waart de naam van Ned Ludd rond. Die zou het voortouw hebben genomen in 1779 met een voorhamer weefmachines te vernietigen. Het is naar alle waarschijnlijkheid een mythische figuur, die in beschrijvingen ook ‘generaal Ludd’ heet. Een ding is zeker, de naam luddiet en luddieten is ervan afgeleid en het luddisme verwijst naar de beweging die begin 19de eeuw in Engeland het verzet leidde tegen industriële en technologische ontwikkelingen. Veelal leest men dat het om naïeve ‘casseurs’ gaat die naar vroegere tijden terugverlangden. Deze lezing wordt opgevoerd om de aandacht af te leiden waar het hen werkelijk omging: strijd tegen het kapitalisme en tegen de kapitalistische visie op arbeid. Kortom, al heel vroeg ging het om verwerping van de marktlogica en tegen rentabiliteit als maat voor alle handelen.

Tweede recensie in een lange reeks van het werk van John Cale. Gewoon omdat we fan zijn. De tweede plaat van John cale, nadat hij  de Velvet Underground had verlaten, is wederom een vreemd product. Een samenwerking met de experimentele organist/pianist/componist Terry Riley waar slechts vier lange instrumentale nummers op staan. En een lied met tekst, van John Cale maar niet door hem gezongen.

Tien jaar na zijn overlijden en ter gelegenheid van het verschijnen van het zevende en laatste deel van de verzamelde artikelen van de historicus Jacques Giele (1942-2012) organiseert Kelderuitgeverij in samenwerking met het IISG het Jacques Giele Symposium.

Begin maart werd muzikant John Cale 79 jaar. En hij begint aan een nieuwe tournee die deze zomer ook Nederland aandoet. In 39 afleveringen, die op onregelmatige tijden verschijnen, volgt nu een min of meer chronologisch overzicht van zijn werk. Gewoon, omdat we fan zijn.

In deze serie teksten  gaat het om een specifiek soort woorden, te weten woorden die vooral in de sfeer van het neoliberale kapitalisme in gebruik zijn en die hun invulling krijgen door hen die een machtspositie innemen. In het laatste geval wordt ook over definitiemacht gesproken. Wie heeft de macht om ze als uitgangspunt te nemen, om de inhoud ervan te bepalen, om ze op te leggen?

Anarchisme, een geloofssysteem of een cluster bijzondere sociale en politieke uitgangspunten omtrent mens en maatschappij? Heb ik het goed begrepen dan houdt de Belgische auteur van het onlangs verschenen boek getiteld Anarchisme van Bakoenin tot de commons, Ludo Abicht, het op het laatste. Liberalisme en socialisme kunnen overigens ook voor een geloofssysteem worden gehouden, of voor een cluster bijzondere sociale en politieke uitgangspunten omtrent mens en maatschappij.

Boekbespreking - Anne-Ruth Wertheim, De poster met de blauwe ogen (1). De lange geschiedenis van Neerlands racisme

In maart is het 50 jaar geleden dat het rapport ‘Limits to Growth’ verscheen, dat diezelfde maand ook hier uitkwam als ‘Grenzen aan de Groei’. Het is een goede aanleiding voor een terugblik en om de balans op te maken. Journalist Jaap Tielbeke doet dat in het boekje ‘We waren gewaarschuwd’, dat gelijktijdig bijna onverkort ook als lang artikel in De Groene verscheen. Langs vier jaartallen (1972, 1992, 2002 en 2022) laat Tielbeke zien hoe het rapport tot stand kwam en ontvangen werd, en hoe er in de decennia daarna over werd gepraat, meer dan dat ernaar gehandeld werd.

Een van de literaire helden, in het vermengen van politiek en schrijverij, is de Ierse schrijver Brendan Behan. Hij ging als tiener en IRA-lid jaren de Britse bak in, en werd daarna wereldberoemd met het toneelstuk De Gijzelaar (The Hostage). Zijn werk en optreden in de media hebben hem legendarisch gemaakt.

“Het waren intellectuelen, kunstenaars, aristocraten, mensen van de arbeidersbeweging en de kerken, jeugdgroepen of militairen die zich zeer individueel en moedig verzetten tegen (…) de realiteit van het naziregime”, zo stelt Wolfgang Benz in zijn boek “In Verzet. Grootheid en mislukking van de oppositie tegen Hitler”. 

‘Het is de hoogste tijd om het democratische onderwijs te ontwerpen dat we nodig hebben om ons een wenselijke toekomst en een bewoonbare aarde voor te stellen!’ Met deze oproep introduceren de Franse auteurs Christian Laval, oud-hoogleraar sociologie, en Francis Vergne, onderwijspsycholoog en onderzoeker hun onlangs verschenen boek Éducation démocratique (Democratisch onderwijs). Zij grijpen herhaaldelijk terug naar de geschiedenis. Hun uitgangspunt is: onderwijs als ‘gemeenschappelijk goed’.

Pandemocratie: zo heet het boek dat de Rotterdamse socioloog en filosoof Willem Schinkel medio 2021 publiceerde naar aanleiding van de corona-crisis. Uitgangspositie ervan: ‘We worden ziek van kapitalisme. Agribusiness en bio-industrie leiden tot ontbossing en de verzwakking van immunologische barrières in dieren en ecologieën, waardoor vaker levensbedreigende virussen vrijkomen. De Covid-19 pandemie maakt duidelijk dat staat en kapitaal terug willen naar dit ‘normaal’ van planetaire plundering. En dat ze daarvoor over lijken gaan’, aldus Willem Schinkel in zijn Pandemocratie. Oud-redacteur van het onlangs opgeheven tijdschrift de AS, Cees Bronsveld, bespreekt hieronder het boek van Schinkel. [ThH]

Tot zijn verbijstering en verdriet trof ex-kaboutervoorman Roel van Duijn in zijn vrienden- en kennissenkring mensen aan die een virale fascinatie voor absurde verklaringen van de coronapandemie aan de dag legden. Dat motiveerde hem om zich te verdiepen in hun leefwereld en op zoek te gaan naar de historische wortels van hun wanen. Ook onderzocht hij de verwevenheid daarvan met de propaganda van extreem-rechts en de werking van Russische desinformatiecampagnes. Aan het eind van zijn vlot geschreven boek van minder dan 150 bladzijden waagt hij zich aan de vraag ‘Wat te doen?’ en vraagt hij zich af welk nepplot de aanleiding zal worden tot de derde wereldoorlog.

Over de politie wordt beweerd dat zij verdedigt wat van staatswege de ‘openbare orde’ heet. Daarmee legitimeert de politie haar feitelijk functioneren en verbergt tegelijk dat zij een ongelijke sociale orde beschermt. Het fysieke en psychologische geweld dat zij rationeel produceert, zijn ‘effecten van gevestigde mechanismen, van wetgevende en juridische procedures, van methoden en doctrines die door politiescholen en administraties worden onderwezen en gecontroleerd’. Het gaat om een groot aantal zeer verschillende politionele handelingen, van simpele aanwezigheid (meer ‘blauw’ op straat), tot identiteitscontroles, fouilleringen, klopjachten, intimidaties, bedreigingen, afranselingen, verminking en soms zelfs dodelijke praktijken.

‘Five Books’ vraagt deskundigen om de vijf beste boeken te beschrijven over een bepaald historisch of actueel onderwerp, en ondervraagt die persoon daarover vervolgens. Over Anarchisme werd Ruth Kinna gevraagd, de Britse politicologe die recent The Governemente of No One schreef, over de geschiedenis van het anarchisme wereldwijd. Zij komt met vijf verrassende suggesties.

In juli 2001 was de globaliseringsbeweing op zijn hoogtepunt en zouden de machtigste landen met hun G8 bijeenkomen in Genua. Berlusconi was aan de macht, met als vice-premier Gianfranco Fini van de neofascistische Alleanza Nationale. Honderdduizenden demonstranten kwamen de topconferentie blokkeren. Het werd een bloedbad. De Franse schrijver Frédéric Paulin was erbij en schreef er twintig jaar later een roman over. De website Addict-Culture publiceerde een interview met de schrijver.

Natuurlijk, ze had illustere voorgangsters. In de jaren 70 was daar bijvoorbeeld Ulrike Meinhof, de vermaarde journaliste die carrière, echtgenoot, haar tweeling en uiteindelijk haar leven opgaf voor wat zij zag als de idealen en strategische behoeften van de West-Duitse stadsguerrilla. Desondanks was het even verbazingwekkend als intrigerend toen de Denekampse Tanja Nijmeijer besloot de gewapende strijd op te pakken voor de Colombiaanse guerrillabeweging FARC. Nu heeft zij een boek geschreven over haar ervaringen in dienst van die rebellenbeweging.

Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog zijn negen jonge vrouwelijke politieke gevangenen in Duitsland ontsnapt en dwars door het front naar hun vrijheid gelopen. Een van die negen, Suzanne Maudet, heeft het verhaal daarna opgeschreven. Dat is nu in het Duits vertaald verschenen.

Een bezoek aan de anarchistische boekhandel Het Fort van Sjakoo in de Jodenbreestraat in Amsterdam levert naast de gedane bestellingen altijd wel een extra interessant boek op. Deze keer Working Class History. Everyday acts of resistance & rebellion.*) Bij het doorbladeren wordt de aandacht meteen getrokken door vier bladzijden lofprijzingen, gevolgd door een voorwoord van Noam Chomsky.

Van dag tot dag worden we overstelpt met informatie. Maar dat geldt wis en zeker niet voor allen. In afgelegen gehuchtjes, en die zijn er vele op deze wereld!, is het brood, water, een dak boven je hoofd je dagelijkse beslommering. Het kan geen kwaad om eens stil te staan bij elementaire dingen, zoals vrijheid, recht en geweld.