literatuur

Ondanks corona, gaat het 'live' door. met een interessant programma aan workshops, dat alleen beperkt toegankelijk zal zijn en waarvoor je een plek moet reserveren. Komend weekend in Plantage Doklaan 12, Amsterdam.

Bespreking van het boek van Abhijit V. Banerjee en Esther Duflo: Een dollar per dag – Hoe economie de wereld kan redden.

De Amerikaanse dichter Diane di Prima is afgelopen zondag 25 oktober op 86 jarige leeftijd overleden. Ze laat een groots, even ontroerend als explosief oeuvre na.

In mijn jonge jaren trof ik regelmatig een oude troskist en sprak met hem vaak over zijn politieke ervaring in vervlogen tijd. In zijn jonge jaren, het tijdperk van de Russische revolutie, had hij zich met anderen voorbereid op de komende revolutie in Nederland. Ze begrepen dat dit niet zonder gebruik van geweld zou gaan en oefenden zich in jujitsu (judo). Toen ik las over de verschijning van een stripboek over het verhaal van de amazones van Londen, de jujitsu-suffragettes, was mijn nieuwsgierigheid gewekt. Hieronder het korte bericht dat Fahrenheit 451 maakte over het stripboek Jujitsuffragettes, Les amazones de Londres.

Serie accumulatie en groei - deel 5. Op 2 september 2020 overleed David Graeber. Een zwaar verlies voor de kritische, linkse beweging op zoek naar alternatieven voor het kapitalisme. David was een antropoloog en filosoof op zoek naar meer menselijkheid. Hij presenteerde zich als anarchist. Dat was meer een uitdrukking van zijn niet aflatende kritische houding dan dat het anarchisme echt richting gaf aan zijn denken. In dit vijfde deel van deze serie over 'accumulatie en groei' alle reden voor de al aangekondigde bijdrage van David aan de problematische, niet aflatende groei van het politieke economische systeem van het kapitalisme.

Yanis Varoufakis heeft recentelijk een utopie geschreven: Another Now (nog niet in het Nederlands vertaald). De medeoprichter van DiEM25 en ex-minister van Financiën van Griekenland verklaart zijn motivatie er mede voor met een verwijzing naar zijn vrouw Danae Stratou. Zij had hem vanaf het begin van hun samenzijn voorgehouden dat zijn kritiek op het huidige kapitalisme niets voorstelt tenzij hij antwoord gaf op de vraag: “Wat is het alternatief?”

Onlangs verscheen het boek “Fantoomgroei”, met als ondertitel “Waarom we steeds harder werken voor steeds minder”. Het boek is geschreven door Sander Heijne en Hendrik Noten, en wordt begeleid door een discussiesite. “Fantoomgroei” kreeg de nodige publiciteit, hoewel er naar mijn mening niet echt iets nieuws in staat. Het boek is dan ook vooral een samenvatting van de kritiek op ons huidige doorgeschoten economische systeem die al door andere historici en economen is geformuleerd. En het geeft een oplossingsrichting in de vorm van oprichting van coöperaties om de economie te veranderen met concrete initiatieven die ook al door anderen naar voren zijn gebracht. Als samenvatting biedt het boek een mooi overzicht.

De activist en antropoloog David Graeber is woensdag 2 september in Venetië overleden. Hij werd 59 jaar en het verlies is groot.

Kleine ramen bieden een blik naar binnen. Om de drukkerij zelf staan statige bomen die het pand waar Kaboem al jaren gevestigd is een prettig belegen uiterlijk geven. Zonder de platanen, kastanjes, japanse sierkers en valse acacia en zonder de schaduw die ze bieden valt niet te leven, niet te overleven. Zeker een drukker is van bomen afhankelijk, ook al is het papier FSC-gecertificeerd. Over bomen gaat ook deze bespreking.

Toen corona begon toe te slaan, in Nederland dan, was er even een moment van ongekende verwarring waarin alles pas op de pas leek te maken. Alles ging dicht, je mocht niet eens meer naar kantoor (of kroeg, kerk, noem maar op, maar het kantoor was toch voor de meesten de grootste schok). Er werd al snel gesuggereerd dat we, gedwongen thuis, eindelijk tijd zouden hebben voor allerlei zaken waar we in de dolgedraaide dagelijkse sleur niet meer aan toekwamen. Zoals eindeloos boeken lezen.

 ‘Wie het woord ‘anarchisme’ gebruikt en in een adem verder praat over het nut van revolutie, kan rekenen op gefronste wenkbrauwen. Gaat het hier om extreme linksigheid van het type dat al vaak is uitgemond in bomaanslagen en andere narigheid? Nee, daarover gaat het allemaal niet als het boek Revolutie van Gustav Landauer (1870-1919) op tafel ligt, in een overigens mooie nieuwe uitgave van Kelderuitgeverij te Utrecht.’ Dit schrijft Tjerk de Reus als inleiding bij zijn korte bespreking van Landauer’s boek Revolutie. Zie hieronder zijn oordeel over de tekst.

Als het gaat om isolement, hebben staten natuurlijk een gigantisch track record van opsluiting van hen onwelgevallige burgers, en daar hebben ze geen pandemie voor nodig. Geen staat zonder gevangenis, ook de ‘onze’ niet. Daar is ook veel over geschreven natuurlijk, want dat is vaak een van de weinige dingen die gevangenen kunnen doen, als ze ‘geluk’ hebben en het overleven.

Met de nederlaag van Bernie Sanders wordt een tijdperk afgesloten en is er nood aan een herbronning ter linkerzijde. De recepten die de afgelopen tien jaar werden uitgeprobeerd hebben immers nauwelijks vruchten afgeworpen. Tegelijk opent de doortocht van het coronavirus en de zich voltrekkende klimaatcrisis nieuwe mogelijkheden en perspectieven.

De staat is een tijdje uit beeld geweest. Hoewel, de politici en de functionarissen bleven er (alsmede politie, belasting, leger). Zij handelden echter niet namens de staat. Hun acties vonden legitimatie in de verwijzing naar neoliberale leerstukken (markt, concurrentie, winst) of het vage ‘Europa’ – vaag van wege zijn oncontroleerbaarheid voor ons als gewone mensen. Ook voor doorgeleerde economen trouwens, ik moet dan denken aan mensen als de spraakmakende Griekse econoom Yanis Varoufakis. Die moest erkennen dat de macht die in deze ‘vaagheid’ gelegen ligt, oncontroleerbaar is.

Slachtoffers van het coronavirus die we met naam en toenaam kunnen herdenken: Luis Sepúlveda, Chileen (aanvulling onderaan: deel gedicht en documentaire)

Samenwerking en wederzijdse hulp tussen dieren en tussen mensen hebben meer nog dan de strijd om het bestaan, de wereld gevormd. Het is volgens Peter Kropotkin het cruciale principe om iedereen en elkaar de grootste zekerheid, de beste garantie van het bestaan en van de vooruitgang te verlenen.

De Franse krant Le Monde vroeg in haar uitgave van 20 maart aan een aantal schrijvers en filosofen welk boek ze in deze crisisperiode de lezers zouden aanraden. De filosofe Corine Pelluchon (auteur van o.m. ‘Pour comprende Levinas’, raadde de lezers de lectuur aan van (in Nederlandse vertaling) ‘Wij Eichmannetjes’ van de Duitse filosoof (en eerste echtgenoot van Hannah Arendt) Günther Anders.

We moeten niet vergeten dat het enorme succes van het kapitalisme onder andere gebaseerd is op de onomkeerbare vernietiging van biologische hulpbronnen, die zich in drie miljard jaar hebben opgehoopt op aarde. Tegen dat soort van barrière lopen we in volle vaart aan. Dat doet zich als een ecologische impasse voelen. Tenzij de mensheid de zaken weer op orde krijgt, bestaat er een ernstig risico dat het eindigt met een totalitair regime.

In de serie Nieuw Licht van uitgeverij Prometeus is een prachtige nieuwe tekst verschenen van Thijs Lijster. Het is een tamelijk geslaagde poging om het aloude Communistisch Manifest te herschrijven zodat de uitgebuitenen van nu even effectief aangesproken worden als de eerste tekst dat 150 jaar geleden deed. Verenigt U! (Arbeid in de 21e Eeuw) is een rustig filosofisch pleidooi voor hernieuwde internationale organisatie aan de onderkant.

Het nieuwe boek van de Frans-Braziliaanse marxistische socioloog en filosoof Michael Löwy, La révolution est le frein d’urgence (De revolutie is de noodrem), is een betoverende wandeling doorheen het werk van Walter Benjamin (1892-1940), dat even labyrinthisch is als een grote stad. En over de grote stad heeft Benjamin mooie dingen verteld, met name in Parijs, hoofdstad van de 19de eeuw (1924-1939). De leeswandeling heeft in elk geval niets van een zorgeloos flaneren. In het stadsboek zijn de haarden van verzet overal aanwezig. Haussmann, de ‘verwoestende architect’, is er niet in geslaagd het beeld van Parijs zodanig te veranderen dat men zou vergeten dat het een bolwerk van opstanden was. Catherine Malabou schreef de bespreking, Johny Lenaerts vertaalde die. [ThH]