literatuur

Nepnieuws is een term die voor desinformatie wordt gebruikt. Het kan compleet onwaar nieuws zijn (leugen) of ook ‘opgeklopt schuim’, zoals Han van der Horst het noemt in zijn  boek getiteld Nepnieuws, Een wereld van desinformatie. Het opgeklopte schuim moet dan een werkelijke historische gebeurtenis verhullen. En Van der Horst werkt uit: Leugen en bedrog zijn zo oud als de wereld. In Franrijk is in juni dit jaar wetgeving in parlementaire behandeling genomen, die als doel heeft nepnieuws te blokkeren ten tijde van presidentsverkiezingen.

Anarchisme, Een introductie, luidt de titel van het onlangs verschenen boekje, uitgegeven door de Vrije Bond. De ondertitel verduidelijkt de inhoud ervan: ‘Analyse van heden en verleden, Strategieën voor de toekomst’. De hoofdtitel klinkt lichtvoetiger dan de gewaagde ondertitel. Er zit immers een aanmerkelijk verschil in of het om een introductie gaat of om een (a) analyse van heden en verledenen (b) strategieën voor de toekomst. Mijn bespreking van de tekst is dan ook in tweeën gedeeld. Eerst geef ik een beeld van de opzet van de introductie, daarna weeg ik de pretenties (analyse en strategieën).

Vijfhonderd jaar na het verschijnen van ‘Utopia’ treedt een aantal Nederlandstalige commentatoren in het voetspoor van Thomas More. Waarheen die sporen precies leiden blijft ook voor deze heren een twistpunt omdat het ‘Utopia’ een zeer multi-interpretabel boek blijft. Toch is ‘Andersland’ een reader die in zijn geheel aanzet tot het aanscherpen van reflecties over utopisch denken.

Simone Weil lezen is als het ware aanwezig zijn op een intellectuele boksmatch tussen een jonge vrouwelijke auteur die de vrijheid zeer hoog in het vaandel voert en de geschriften van Marx waarin hij en zijn volgelingen vaak zwaar, maar altijd zeer to the point getackeld worden. De nagelaten teksten die door Johnny Lenaerts keurig vertaald zijn geven een mooi beeld van het zoekende denken van een jonge filosofe die in de jaren 30 vragen aansneed rond onderdrukking en vrijheid die een kleine eeuw later nog steeds zeer relevant zijn.

Met het wereldkampioenschap mannenvoetbal dringt de vraag zich op: ook linkse mensen kijken voetbal – In Nederland door omstandigheden wat minder -, maar kan dat ook zonder schroom of schuldgevoel? Of is het ene voetbal het andere niet? Mickaël Correia schreef er, in het Frans, een boek over: Histoire populaire du football, een volksgeschiedenis van het voetbal. Hij werd over dit boek geïnterviewd op de website npa2009.org, en wij vertaalden het voor u. Erg specifiek Franse referenties hebben we weggelaten.

Eva Rovers heeft een boek geschreven met adviezen over actievoeren. Ze wil dat mensen in opstand komen tegen onrechtvaardige zaken, en geeft daarvoor aanwijzingen. Het is lang geleden dat er zo’n tekst in de boekwinkels is gekomen. Helaas zijn de aanwijzingen niet altijd even revolutionair. Zo maakt ze een dogmatische claim dat de activiteiten alleen ‘geweldloos’ mogen zijn, anders zouden ze niet werken. Het is een claim die niet alleen onterecht is, maar die onder de huidige omstandigheden ook enorm contraproductief kan zijn.

Journalist Fréderike Geerdink bracht een jaar bij door bij de Koerdische beweging PKK. Ze schreef er een boek over: ‘Dit Vuur Dooft Nooit’. Over het leven van de Koerdische strijders, maar vooral ook over wat hen beweegt.

‘Terug naar Reims’ is het moedige boek van een gespleten en zoekende auteur – ‘half homo, half trotskist’ zoals hij zichzelf ooit noemde – die aan de hand van de paradoxen in zijn levensgeschiedenis boeiende reflecties met een filosofische en sociologische horizont maakt.

Er waren er die NIET gingen. Vijftien eeuwen straf voor Indonesië-weigeraars. In 1995 bracht Solidariteit Er waren er die NIET gingen uit. (*1) Een ode die Henny Zwart schreef aan de dienstplichtigen die in de jaren 1946-1949 weigerden deel te nemen aan de koloniale oorlog in Indonesië. Vandaag maken we het boek van ons oud-redactielid, 1984-2005, toegankelijk op het web. In dank aan en uit bewondering voor Henny die in 2014 overleed.( *2)

“Het is maar een begin, wij gaan door met de clichés!” Zo zou je, parafraserend, de herdenkingen van ’50 jaar mei ’68’ kunnen omschrijven. Want ‘analyses’ vol gemeenplaatsen creëren een karikatuur – mei ’68 als speeltuin van bourgeois-revolutionairen en dromers – en de in nostalgische melancholie gedrenkte vieringen vegen de revolutionaire woede van weleer netjes onder de mat. Gelukkig wordt ook Jean-Luc Magnerons in ’68 gedraaide ‘Mai ’68, la belle ouvrage’ op dvd uitgebracht, een documentaire die met de repressie een vergeten aspect belicht.

Op 24 april kwam de antroploog Andrej Grubačić (*), die een lange staat van dienst heeft in het onderzoek doen naar anarchistische geschiedenissen in de hele wereld, een avond vertellen en vragen beantwoorden in de Amsterdamse boekhandel Het Fort van Sjakoo. Dat was een leerzaam en vermakelijk evenement. Een snelle samenvatting, die de spreker tekort doet omdat we de meeste details die hij opvoerde hier moeten weglaten.

Dinsdag 24 April Aanvang 19:30 start 20:00 Na afloop is er een drankje In boekwinkel Fort van Sjakoo Jodenbreestraat 24 Amsterdam De presentatie zal in het Engels zijn.

Utopieën hebben vaak de vorm van een blauwdruk voor een nieuwe maatschappij. De aanbeveling daarbij is: werk die blauwdruk uit en je creëert een harmonieuze wereld. Bestudeert men de auteur, de utopist, en zijn utopie in de context van zijn tijd, dan blijkt de utopie vooral een product van kritiek op de bestaande maatschappij. Ze is dan ineens niet meer iets van de toekomst, maar juist actualiteit gerelateerd, te weten een aanklacht tegen de bestaande maatschappij en tegelijk een aanzet tot sociale verandering. Het is in dit stramien dat de Franse filosoof Thierry Paquot onlangs een nieuwe uitgave van zijn boek uit 2007 heeft bezorgd, getiteld Utopies et utopistes. Paquot is eveneens geïnteresseerd in de hedendaagse urbanisatieproblematiek en de ecologie. De behandeling van het verschijnsel utopie heeft hij daar dan ook naar ingericht.

De twee jongste boeken van Rik Min, die respectievelijk handelen over de  Koude Oorlog en Socialisme 2.0, zijn samen te beschouwen als een nieuw handboek socialisme, met een overzicht van het in verschillende opzichten gewelddadig Westers verzet tegen deze maatschappijvorm, en een nieuwe manier van denken over socialisme, zoals dat gestalte krijgt in socialisme 2.0.

Ondanks het aangetoonde failliet van de marktwerking, meent de politiek alsnog succes te moeten nastreven door nóg meer marktwerking. Het is een bekend probleem in politiek Den Haag: de kloof tussen beleid en uitvoering. De wetgever zet mooie politieke beloften aan de burger om in regelgeving, en vervolgens moeten uitvoeringsinstanties zoals de Belastingdienst en Rijkswaterstaat hier handen en voeten aan geven.

Permacultuur kreeg, toen het een jaar of vijftien geleden populair werd, vanuit de radicale beweging regelmatig het verwijt niet revolutionair, wat zweverig en niets nieuws te zijn. Dit boek probeert duidelijk te maken dat er met een reden geen grote revolutionaire doelen worden nagestreefd en dat er juist kleine stapjes binnen een breed systeem gezet worden.

Wat is dat toch met dat kapitalisme? Wat is dat voor systeem dat er primair op gericht is winst te maken? Winst ten koste van anderen, ten koste van natuur, een systeem dat uitbuiting en ongelijkheid in stand houdt, natuurgebieden platwalst, het voedselprobleem niet oplost en er ook nog eens in slaagt velen aan zich te binden. Hoe kan het dat zo'n systeem bij de glorie van een minderheid blijft voortbestaan? Wordt het niet tijd dat de meerderheid van de bevolking het heft in eigen hand neemt ? Gustaaf Peek meent van wel.

Eind van het jaar nadert en het gaat prima met het systeem. Tenminste: de beurskoersen gaan als een vuurpijl. Verder is het nog kommer en kwel en zowel het IMF als de BIS waarschuwen voor naderend onheil. Rots in de branding in tijden van aanzwellende paniek zijn de gerenommeerde kranten, met stip bovenaan natuurlijk de Financial Times.

Je hebt van die boeken waar je gelijk een blij gevoel van krijgt en waardoor tijdens het lezen de vlinders bij vlagen in je buik opleven. Anders wonen is zo'n voorbeeld. Een boek waarvan je denkt, waarom heb ik dit niet geschreven? Enkel al om een legitieme reden gehad te hebben, de paradijsvogels die in het boek beschreven zijn, ontmoet te hebben; en ook nog eens in alle puurheid.

Johannes Agnoli (1925-2003) en Subversie: Voorbereiding Emancipatorische Omwenteling