geschiedenis

De veertiende editie van het ‘festival voor wereldversleutelaars’ 2.Dh5 zal in het weekend van 1/2 februari in Utrecht plaatsvinden. Het programma is veelbelovend en tamelijk verscheiden. Zaterdag en zondag zijn er overdag presentaties en workshops in het BAK. Zaterdagavond is er muziek/feest in ACU.

Ineen verscheen vorig jaar het boek Auf der Spur (Op het (goede) Spoor), een autobiografisch relaas van de politieke activiste Anne Reiche (1946). Ze heeft een tamelijk unieke en spectaculaire levensloop gehad. Zij heeft de begintijd van de radicale actiegroepen in Berlijn en het gewapend verzet van groepen als de RAF meegemaakt, de kraakbeweging in Hamburg en eindigt - in haar boek - met de demonstraties tegen de G20-top in 2017. En ze beschrijft dit alles in ontroerend simpele bewoordingen.

Het nieuwe kapitalisme dat sinds 1980 in opmars is en na de bankencrisis van  2007 domineert wordt vooral gedirigeerd door Amerikaanse kapitaalgroepen als BlackRock, Vanguard, State Street, Fidelity (FMR), enz. die tientallen biljoenen dollar beheren. BlackRock&Co (*1) duiken overal in ondernemingen op en beheren dikwijls samen 70 tot 80 % van de aandelen. Ze zijn verstrengeld in een vaak onzichtbare kluwen van belangen, oefenen overal invloed uit en vormen een hiërarchisch netwerk met BlackRock&Co aan de top.

Welkom thuis stond er met grote handgeschreven letters op een grauw kartonnen bord. Boven de deur en onder een boog van bloemen. M'n ome Jan was in 1949 terug uit Indonesië, maar de uitgelopen buurt sprak van Indië, overigens niet als enige. Drees vergiste zich zelfs vijf jaar na de in augustus 1945 uitgeroepen onafhankelijkheid. En wie, zoals ik, in die jaren op de lagere school elk dag keek naar een landkaart met als kop Land van Insulinde, wist ook niet beter. Nog vandaag rolt het rijtje blindelings uit mijn hoofd Bali, Lomkok, Soembawa, Soemba, Floris, Timor half Portugees. De reprimande van meester Knoester, toen ik de rood witte sjaal van mijn voetbalclub droeg, staat me nog helder voor de geest: doe af die kleuren van de nationalisten. Hij was als dienstplichtig sergeant met zijn bataljon in Zuid-Celebes geweest.

Film en gesprek vanaf 19:00 uur bij Studio K, Timorplein 62 Amsterdam op 13 februari, toegang 6-12 Euro, cineville is ook geldig

Voor de verschijning van de boeken Sapiens (2011) en Homo Deus (2016) had niemand van Yuval Noah Harari gehoord. Hij was hoogleraar in een obscuur historisch specialisme aan de Universiteit van Jeruzalem. Nu is hij bestsellerauteur die de wereld rondreist om lezingen te geven en instemmend door wereldleiders als Barack Obama en Bill Gates wordt genoemd.

Bij het avondje over 20 jaar sinds ‘Seattle’ ontbraken de beelden. Hieronder wat films, en links naar websites met foto's en geschiedenis.

Stemmen, een plicht en heilig ritueel, dat in onze parlementaire systemen moeilijk is te bekritiseren. De Canadees Francis Dupuis-Déri, docent politieke wetenschappen en feministische studies (Universiteit Québec), kiest de kant van de onthouding van stemming. Hij opent een debat dat zelden en, indien al, dan immer gedeeltelijk plaatsvindt, waarbij hij de verschillende argumenten verwoordt en bestudeert en ze vervolgens confronteert met de geschiedenis en de actualiteit. Dupuis-Déri: ‘De vastberadenheid die wordt ingezet om onthouding van stemming tegen te gaan, suggereert dat de kiezers zich in de eerste plaats proberen te overtuigen van het belang van hun eigen stem en hun eigen morele en politieke waardigheid.’

Twintig jaar geleden lukte het 50.000 actievoerders om de top van de Werelhandelsorganisatie WTO in Seattle effectief te blokkeren. Ze werden hard belaagd door legers relpolitie met traangas, pepperspray en rubber kogels, maar bleven dagenlang stand houden. De top werd een fiasco, terwijl die gepland stond als een spektakel van Big Business dat een tijdperk van wereldwijde ‘vrijhandel’ in had moeten luiden. Maar van de globaliseringsbeweging van weleer is weinig meer over. Wat is er toen gebeurd, en vooral: hoe hebben economie, politiek en bewegingen zich sindsdien ontwikkeld? Dat staat centraal op een avond in wijkcentrum Ru Paré in Amsterdam West.

Marx en het einde van het neoliberalisme: De rente is in het pensioendebat van doorslaggevende betekenis, lijkt het. Het gaat, naast de omstreden rekenrente, ook over de rente als economisch begrip. Bij een bijeenkomst van het kernteam van de actiecomités 'pensioenen', beweerde tot mijn lichtelijke verbazing FNV-onderhandelaar Tuur Elzinga dat de rente wel eens blijvend laag zou kunnen zijn. Daarbij verwees hij naar de economische theorie van Karl Marx. Heeft Tuur gelijk?

Silvia Federici onderzocht vanuit het perspectief van de vrouwengeschiedenis, heksen, vrouwen, lichaam en de primitieve accumulatie. Daarover schreef zij het boek getiteld Caliban en de heks. Het heeft als hoofdtonen (a) de inbreng van vrouwen in het sociaaleconomisch conflict en (b) de overgang van feodalisme naar kapitalisme. Ze duikt daarvoor in de tijd van de transformatie in de arbeids- en genderverhoudingen, waarin miljoenen slaven de basis legden voor het moderne kapitalisme, terwijl vrouwen stelselmatig bij duizenden in naam van de heksenjacht tot slaaf werden gemaakt en uitgeroeid. Het laat zien hoe ‘in de kapitalistische samenleving het lichaam was voor vrouwen wat de fabriek was voor arbeiders: de oorspronkelijke grond voor hun uitbuiting en hun verzet. Het vrouwelijk lichaam werd onteigend door staat en mannen en het werd gedwongen om te functioneren als een middel tot reproductie en accumulatie van arbeid’.

Dat was een vreemde avond in het IISG, toch een wereldwijd bolwerk van linkse theorieën en het wereldwijd grootste archief van de georganiseerde arbeidsstrijd. Maar op donderdagavond 21 november lieten de schrijvers (een econoom en een historicus) die hun boek daar kwamen presenteren, die hele bagage links - of is het rechts? - liggen. Het was een ouderwets avondje ‘er is geen alternatief’ en het ligt niet aan het kapitalisme.

In het dagblad (!) van de Italiaanse anarchistische beweging, Umanità Nova, no 191, 7 oktober 1922, publiceerde de Italiaanse anarchist en revolutionaire syndicalist Errico Malatesta (1853-1932) een artikel getiteld ‘Revolutie in praktijk’. Malatesta is dan op gevorderde leeftijd en heeft inmiddels tientallen jaren van revolutionaire, anarchistische en syndicalistische acties, omzwervingen over de wereld (mede om aan justitiële klauwen te ontkomen) en velepublicaties (vooral artikelen en brochures) achter de rug. De revolutie laat hem niet los.

‘Excellently written, very sad and devastating. It would be important if responsible people could read it and draw conclusions.’ Dat schreef de betreurde Ryszard Kapuscinski over Polmans ‘k Zag twee beren’. Ik wil hier dat eresaluut graag herhalen, want ook ‘Niemand wil ze hebben’ is een aan de ribben plakkend Linda Polman-boek. Ik vrees echter dat 'responsible people' dit soort boeken niet zullen lezen. Zoals wel vaker zal de boodschap aan de verkeerde ribben blijven plakken. Ik hoop tegen beter weten in dat ik verkeerd ben.

Op 31 augustus is Donald Rooum overleden. Hij is de tekenaar van de strip wildcat, die in het Britse anarchistische tijdschrift Freedom verscheen. Rooum was een overtuigde anarchist en een groot tekenaar. Hij werd 91 jaar.

Eén ding dat Donald Trump dagelijks bewijst is dat liegen en bedriegen zoals altijd de sleutel tot politiek succes blijft, iets wat Emma Goldman (1869-1940) in haar essay uit 1910, ‘Anarchisme: What It Really Stands For’, het kernessay in haar klassieke bundel van geschriften, Anarchism and other essays”. Aldus opent de Amerikaanse anarchist Robert Graham het item ‘Emma Goldman: The Political Superstition’ op zijn anarchisme weblog. 

De Russische anarchist Peter Kropotkin (1842-1921) heeft veel geschreven dat thuis hoort binnen het kader van de sociale filosofie en de politieke theorie. Bij het eerste kan men denken aan zijn ‘wederzijdse hulp’ en bij het tweede aan zijn ‘municipalisme’. Zijn politieke theorie behandelt de vrijwillige samenwerking en controle van onderaf in basisorganisaties (commune, gemeente, associaties).

“June 18, You’ll wish you where there” was de uitsmijter van een toen befaamde trailer die opriep om op 18 juni (1999) de binnenstad van Londen op een creatieve en toch militante manier om te toveren tot een ‘carnival against capitalism’. Hetgeen geschiedde: de aandelenbeurs werd onder andere bestormd. Op diezelfde dag demonstreerden zo’n 50.000 mensen in Keulen bij en tegen de daar gehouden G8-top. En op veel andere plekken op de aardbol waren acties en demonstraties.

De linkse italiaanse schrijver Nanni Balestrini is overleden. Hij was de chroniqueur van de opstandige beweging van het na-oorlogse Italië, met boeken die nooit in het Nederlands vertaald werden (*), maar in Duitsland erg populair waren en ook in het Engels vertaald werden.

Voor van de aanvaarding van de staat zijn er in de loop van vele eeuwen allerlei legitimerende verhalen ontwikkeld en opgediend. Ooit zouden ‘we’ (ja, wie?) bijvoorbeeld hebben afgesproken dat we ‘ons’ zouden onderwerpen aan de wil van een soeverein (sociale contractstheorie, Hobbes). Wel, van dat verhaal blijft geen spaan heel. Dat werd honderd jaar geleden al duidelijk gemaakt door een Duitse geleerde, Franz Oppenheimer (1864-1943) in zijn boek Der Staat (1907).