geschiedenis

Denk je dat een platte pet en een sjaal je een anarchist maken?"

Parijs, 1789, 14 juli. De Bastille wordt bestormd en een zucht van vrijheid waait door de straten van Parijs. Een revolutionaire schokgolf jaagt alle Europese aristocratieën angst aan. Verbeeld in de film ‘Un Peuple et Son Roi’ (Een Volk en zijn Koning).

De pandemie leidde tot een wereldwijde recessie die hele delen van het mondiale kapitalisme platlegde. Terwijl het systeem ongelijkmatig uit de crisis komt, interviewt Ashley Smith voor Spectre de marxistische econoom Michael Roberts over de diepere redenen voor de huidige malaise van het kapitalisme, de vorm en tegenstrijdigheden van het herstel en de debatten tussen marxisten en keynesianen over de mogenlijkheid om met overheidsuitgaven de groei en winstgevendheid van het kapitalisme te herstellen. [leestijd 14 minuten]

In 1967 werd Noam Chomsky een leidinggevende criticus van de Vietnamoorlog in een essay in de New York Review of Books waarin hij het ivoren toren establishment van de buitenlandse politiek van de VS op de korrel nam. Terwijl vele academici de genocide (die daar plaatsgreep) rationaliseerden, verdedigde Chomsky een eenvoudig beginsel: “Het is de verantwoordelijkheid van de intellectuelen om de waarheid te zeggen en de leugens te ontmaskeren.”

Het tijdschrift AK maakte bekende dat de tot het laatst strijdbare antifasciste Esther Bejarano overleden is, en schreef een korte eerste nagedachtenis.

Nog voordat De Oost uitkwam was er gedoe over hoe historisch waarheidsgetrouw de film zou zijn. Dat ging over details als de kleur van de uniformen en of de beruchte Nederlandse commandant Raymond Westerling een snor gedragen zou hebben. Dat soort kritiek slaat natuurlijk de plank mis aangezien het gaat om een genre-film, niet om een historische documentaire.

De jaren van Annie Ernaux beschrijft in stuwende taal herinneringen uit haar leven en dan vooral de context. Er zijn weliswaar beelden van een meisje dat steeds ouder wordt, maar het gaat niet over dat leven, maar het leven er omheen. Bij dat leven past ook wat op het moment zelf niet beleefd werd, maar juist werd gemist. Achteraf beschouwd zijn de ervaringen van de hoofdpersonage beperkt geweest. Ze waren vaak niet gebonden aan een grotere wereld en gingen als losse feitjes de zee van het vergeten in. Ernaux reconstrueert en rijgt achteraf die gebeurtenissen aan het snoer van de maatschappelijke ontwikkelingen.

Bijna verontschuldigend, in dit commentaar geen woord over de actuele, veelvoudige crisis en de bijtende gevolgen daarvan in de komende jaren. Ook niet over een rits stakingen en andere bondsacties in de afgelopen maand mei - onder meer een botsing met de graaiende supermarkten. En zelfs niet over de eis om de cao nietig te verklaren die de florerende uitzendkoepels los van FNV, CNV en Unie sloten - 'union busting' uitbesteed aan vakbond LBV. Wel aandacht, niet swingend, voor de FNV werkorganisatie - oncontroleerbaar en te zelfstandig - die 'toekomstvast' aangepakt wordt. Oh ja, het nieuwe sociaal akkoord moet eerst maar even bezinken.

We zijn over de helft van onze reeks over liberalisme. Deze maand zitten Sanne, Mark, Henk en Alex samen om te ranten over allerlei soorten alledaagse liberalen.

De Fransman Alexandre Marius Jacob werd geboren in Marseille. Na de ‘primaire’, de Franse lagere school, vertrok Marius als scheepsjongen naar zee. Al heel jong verdiepte hij zich in het anarchisme door het lezen van brochures en boeken. Na enkele jaren zocht hij werk aan wal; onderwijl raakte hij betrokken bij enkele strafrechtelijk relevante akkefietjes. Als hij een baantje vond, kwam de politie na een paar weken aan zijn baas vertellen met wie hij te doen had, waarna ontslag volgde. Dit was zo tegen zijn twintigste levensjaar. Een inbreker werd geboren. Hij zou in de loop van die ‘carrière’ een netwerk van inbrekers opbouwen, door de kranten de ‘Nachtwerkers’ genoemd.

Niet ver van het Europees parlement in Brussel is er sinds vier jaar een ‘Huis van de Europese geschiedenis’. Ik heb het een tijd geleden bezocht, of daar toch een poging toe gedaan, maar om een of andere reden kreeg ik er acute maagpijn, oorsuizingen en een vreemde drang om het Huis te verlaten. Jammer, want men kan er blijkbaar heel wat opsteken. Dat las ik nu pas in een artikel van Le Monde Diplomatique 1, waarin Jean-Baptiste Malet zijn ervaring meedeelt, inclusief die opgedaan bij de commentaren van de digitale audio-gids.

De Zapatistische autonomie, waaraan sinds 1 januari 1994 wordt gewerkt in de bergen en het woud  van Chiapas, in Zuidelijk Mexico, is door haar omvang, haar duur en haar radicaliteit, één van de meest opmerkelijke, hedendaagse opstanden. Ze wist een vorm van populair zelfbestuur te ontwikkelen dat volledig breekt met de instellingen van de Mexicaanse Staat en tezelfdertijd levenswijzen verdedigt die een concreet alternatief zijn voor de dominante kapitalistische logica. Ze is het resultaat van een buitengewone geschiedenis maar haar echo en draagwijdte overschrijden niettemin de Mexicaanse grenzen.

Dit is het tweede essay van Perry Anderson waarvan we de samenvatting door David Elstein vertaalden. Het eerste publiceerden we op 22 maart, zie De Europese ‘coup’. U vindt er ook de verwijzing naar de bronteksten en een korte voorstelling van de auteur. De samenvatting van het tweede essay door D. Elstein verscheen op 14 maart 2021 bij OpenDemocracy onder de titel How all-powerful institutions keep Europe in gridlock.

Alex, Henk, Sanne en Mark praten in hun podcast over de geschiedenis van liberalisme in het bijzonder staatsvorming en kolonialisme.

Vissen is zo oud als de mensheid zelf. Sterker nog, het is ouder – paleontologen hebben bewijs gevonden dat onze voorouders Homo habilis en Homo erectus een miljoen jaar geleden vis vingen in meren en rivieren in Oost-Afrika. Uit grote schelpafzettingen blijkt dat onze Neanderthalerneven in het huidige Portugal meer dan honderdduizend jaar geleden al schelpdieren aten, net als de Homo sapiens in Zuid-Afrika. Eilandbewoners vissen al minstens vijfendertig millennia in het zuidwesten van de Stille Oceaan. [1] [leestijd 15 minuten]

Perry Anderson publiceerde de afgelopen maanden drie interessante essays over de Europese Unie in de London Review of Books (LRB). De essays zijn vrij beschikbaar (met een toegangsbeperking per maand), maar vrij lang, wat veel potentiële geïnteresseerden kan afschrikken. Van verschillende zijden had men het gelukkige idee om er samenvattingen van te maken.

De titel van een boek van Rudolf Rocker, van vijf jaar geleden, luidde ‘Het anarchistische geheugen’. Het ging over het werk van Max Nettlau (1865-1944), de Oostenrijkse taalwetenschapper en tegelijk libertair denker naast historicus van het ‘moderne’ anarchisme. Hij plaatste het anarchisme als deel van de arbeidersbeweging en volgde dat in allerlei sociale bewegingen die zich rond de anarchie ontwikkelden. Nettlau heeft bijna alle grote, bekende en minder bekende anarchisten die maar in zijn levensperiode te ontmoeten waren, gekend.

18 maart 1871. Het is 3 uur in de ochtend. Twee brigades van het Franse leger – 6.000 man sterk – vallen Parijs binnen. Hun opdracht? Korte metten maken met die rebelse hoofdstad! De 250 kanonnen die Parijs verdedigen (en die betaald waren door de inwoners) in beslag nemen én de nationale garde ontwapenen. Dat bevel kwam van Adolphe Thiers die hoofd was van de uitvoerende macht van de toenmalige machteloze Franse republiek.

Dit essay heeft een bijzondere achtergrond. Het behandelt een in 2004 geschreven artikel van Andrej Grubacic en David Graeber: ‘Anarchisme, de revolutionaire beweging van de eenentwintigste eeuw.’ Ik wilde het aanvankelijk schrijven in de zomer van 2020. In september van dat jaar, stierf David Graeber. Dat nieuws kwam voor mij en vele anderen als een schok. Dit essay veranderde van een poging om een artikel van twee belangrijke anarchistische auteurs te behandelen, in een eerbetoon aan een van hen. Ik weet hoe fijn David Graeber het vond om kwesties die hem dierbaar waren te bespreken. We kwamen voor het eerst met elkaar in contact toen ik zijn veelgelezen essay ‘The New Anarchists’ in het Duits vertaalde.

Podcast (Nederlandstalig) naar aanleiding van de honderdste verjaardag van de rebellie van Kronstadt tegen de dictatuur van de bolsjewieken. Hier op archive.org en hieronder ingebed.