theorie

Alle plechtige beloftes en plannen om de klimaatverandering aan te pakken schieten tekort. Ondanks decennia van mobilisaties, protesten en campagnes, is het beste wat de klimaatbeweging heeft kunnen bereiken de toezegging dat regeringen de opwarming van de aarde in de toekomst zullen beperken tot een rampzalige 2,1ºC. Na een korte daling tijdens de pandemie neemt de uitstoot van broeikasgassen weer toe. Ondertussen worden nieuwe kolenmijnen en olie- en gasvelden in productie genomen, terwijl in de VS de roep weerklinkt om meer fracking vanwege de aanhoudend hoge olieprijzen en de oorlog in Oekraïne.

De redenen voor de Russische aanval op Oekraïne alleen zoeken in geopolitieke constellaties is niet alleen apologetisch, maar vertroebelt ook het zicht op de interne oorzaken van de Russische buitenlandse politiek: de externe agressie is bedoeld om een fragiele staatsstructuur te stabiliseren.

Welkom bij Onderstroom! Deze aflevering is een crossover aflevering met de Filogang podcast, Sven en Alex zijn te gast bij elkaar en hebben het over vrijheid. We wilden al langer samen iets doen en opeens zagen we de kans om om dit gesprek over vrijheid op te nemen, wat goed bij beide podcasts past.

In deze serie teksten  gaat het om een specifiek soort woorden, te weten woorden die vooral in de sfeer van het neoliberale kapitalisme in gebruik zijn en die hun invulling krijgen door hen die een machtspositie innemen. In het laatste geval wordt ook over definitiemacht gesproken. Wie heeft de macht om ze als uitgangspunt te nemen, om de inhoud ervan te bepalen, om ze op te leggen?

Nederland kent een rijke traditie van activiteiten, die in een of meerdere opzichten het tegenbeeld zijn van het kapitalisme, waarbij (groepen) mensen concrete alternatieven proberen te ontwikkelen door de productie van goederen en diensten zelf ter hand nemen op basis van idealen als solidariteit, gelijkwaardigheid in de beslissingen, kleinschaligheid, milieuvriendelijkheid, afschaffing van loonarbeid, doorbreking van de scheiding tussen hoofd- en handarbeid, etc. Velen zien hierin een manier om van binnenuit het kapitalisme te hervormen. Is dat een reele optie?

Anarchisme, een geloofssysteem of een cluster bijzondere sociale en politieke uitgangspunten omtrent mens en maatschappij? Heb ik het goed begrepen dan houdt de Belgische auteur van het onlangs verschenen boek getiteld Anarchisme van Bakoenin tot de commons, Ludo Abicht, het op het laatste. Liberalisme en socialisme kunnen overigens ook voor een geloofssysteem worden gehouden, of voor een cluster bijzondere sociale en politieke uitgangspunten omtrent mens en maatschappij.

David Graeber is zonder meer te zien als één van de meest interessante en belangrijkste wetenschappers van deze eeuw aan radicaal-linkse kant. Het belang van zijn academische werk kan moeilijk worden onderschat en sommigen zien in hem misschien wel de nieuwe Noam Chomsky, de spirituele leider van libertair socialistisch links die inmiddels al flink op leeftijd raakt. Maar waar Chomsky als dikke negentiger nog steeds op de voorgrond treedt, is Graeber op 2 september 2020 al op 59 jarige leeftijd gestorven in een ziekenhuis in Venetië aan de gevolgen van een alvleesklier ziekte. Het doet vergeefs smachten naar wat er nog meer in het vat zou hebben gezeten als deze man ook een respectabele leeftijd zou hebben mogen bereiken.

Recensie van het boek van William I. Robinson, The Global Police State [London, UK: Pluto Press, 2020]

Anarchisten verzetten zich tegen de gang van zaken in een door het kapitalisme gedreven maatschappij. Zij streven naar een andere soort maatschappij dan de bestaande. Succes bleef tot nu toe evenwel uit. Anton Constandse (1899-1985) erkent dit in zijn boek uit 1938, getiteld Grondslagen van het anarchisme. Al jong was hij tussen 1922-1928 de ‘ziel’ van anarchistische tijdschriften. In zijn boek uit 1938 vraagt hij zich tegen het eind ervan af of het anarchisme nog iets te zeggen heeft.

In de winter van 2018 sprak de Britse econome Kate Raworth een uitverkochte zaal van vijfhonderd mensen toe in de Nederlandse stad Rotterdam. ʻWie is econoom of volgt momenteel een cursus economie?ʼ vroeg ze aan het publiek. Tientallen handen gingen omhoog. ʻWauw, ze zijn hier…,ʼ zei ze – volgens De Telegraaf een opmerking die ʻhalf schertsend, half dreigendʼ werd gemaakt.

Oospronkelijke accumulatie (kapitalisme deel 2) Deze maand gaan we door over kapitalisme.

Intersectionaliteit. De term wijst erop dat de positie van iemand in de maatschappij bepaald wordt door verschillende machtsrelaties die kruislings door elkaar lopen. Aldus bevindt die persoon zich op het kruispunt van bijvoorbeeld klasse, ras en sekse. Zonder enige twijfel betreft het een niet egalitaire maatschappij, zoals de bestaand. Maatschappelijke ongelijkheid doet zich dan ook voor langs verschillende assen, zo drukt men dan met intersectionaliteit uit.

Het nieuwe jaar is begonnen, Onderstroom gaat er weer met nieuwe moed tegenaan. Elke eerste maandag van de maand verschijnt onze nieuwste aflevering. Ditmaal heeft Alex Elmo te gast, samen hebben ze het over Kapitalisme.

De Zweedse auteur, academisch onderzoeker en klimaatactivist Andreas Malm schreef een uitdagend boek mét de provocerende titel 'How to Blow Up a Pipeline'. Geen gebruiksaanwijzing, maar een boek dat tot nadenken stemt. Hoe moet de klimaatbeweging er na de pandemie uitzien, wat zijn de mogelijke actievormen van de komende jaren? Pacifisme versus geweld, democratie versus oliekapitalisme, stof voor discussie. (met als toevoeging, onderaan, video)

De pandemie leidde tot een wereldwijde recessie die hele delen van het mondiale kapitalisme platlegde. Terwijl het systeem ongelijkmatig uit de crisis komt, interviewt Ashley Smith voor Spectre de marxistische econoom Michael Roberts over de diepere redenen voor de huidige malaise van het kapitalisme, de vorm en tegenstrijdigheden van het herstel en de debatten tussen marxisten en keynesianen over de mogenlijkheid om met overheidsuitgaven de groei en winstgevendheid van het kapitalisme te herstellen. [leestijd 14 minuten]

In 1967 werd Noam Chomsky een leidinggevende criticus van de Vietnamoorlog in een essay in de New York Review of Books waarin hij het ivoren toren establishment van de buitenlandse politiek van de VS op de korrel nam. Terwijl vele academici de genocide (die daar plaatsgreep) rationaliseerden, verdedigde Chomsky een eenvoudig beginsel: “Het is de verantwoordelijkheid van de intellectuelen om de waarheid te zeggen en de leugens te ontmaskeren.”

Liberalisme binnen de beweging gaat over samenwerken met liberale activisten en over de impliciete liberale gewoontes en neigingen die we met de paplepel ingelepeld hebben gekregen.

Feminisme als verzamelbegrip voor bewegingen die ijveren voor vrouwenbevrijding mag relatief jong zijn, de onderdrukking van vrouwen bestaat al sinds mensenheugenis. En nog is het niet afgelopen, of je nu naar de westerse wereld of elders kijkt. De strijd gaat voort. Inmiddels is het zover gekomen dat feministes tegen elkaar ten strijde trekken en dat is natuurlijk van de gekke. Het postmodernistisch syndroom – een verzameling van opvattingen die drijven tot fragmentatie – aan het werk, denk ik.

Een van de politiek filosofen en maatschappijcritici bij wie je altijd wel iets tegenkomt, dat tot denken dwingt, is Cornelius Castoriadis. Daarvoor hoef je het niet altijd met hem eens te zijn. Hij heeft een enigszins wonderlijke levensloop. In Turkije geboren, maar opgegroeid in Griekenland, waarna hij zich vestigde in Frankrijk. Hij vormde zich als marxist, tendens trotskisme. Daaraan ontgroeide hij en richtte samen met de Franse filosoof Claude Lefort het sociaal-politico en anti-totalitaire tijdschrift Socialisme of barbarij op (en een politieke groep onder dezelfde naam). In zijn verdere ontwikkeling naderde hij het anarchisme. Er zijn dan ook tot op deze dag anarchisten die hem weten te waarderen. En terecht.

De teams van GRAIN en bilaterals.org zijn zeer bedroefd om het nieuws te delen dat we een groot kameraad en vriend, Aziz Choudry, hebben verloren. Hij overleed vrij plotseling in Johannesburg, Zuid-Afrika, op 26 mei 2021, slechts een maand voor zijn 55ste verjaardag.