theorie

Het nieuwe jaar is begonnen, Onderstroom gaat er weer met nieuwe moed tegenaan. Elke eerste maandag van de maand verschijnt onze nieuwste aflevering. Ditmaal heeft Alex Elmo te gast, samen hebben ze het over Kapitalisme.

De Zweedse auteur, academisch onderzoeker en klimaatactivist Andreas Malm schreef een uitdagend boek mét de provocerende titel 'How to Blow Up a Pipeline'. Geen gebruiksaanwijzing, maar een boek dat tot nadenken stemt. Hoe moet de klimaatbeweging er na de pandemie uitzien, wat zijn de mogelijke actievormen van de komende jaren? Pacifisme versus geweld, democratie versus oliekapitalisme, stof voor discussie. (met als toevoeging, onderaan, video)

De pandemie leidde tot een wereldwijde recessie die hele delen van het mondiale kapitalisme platlegde. Terwijl het systeem ongelijkmatig uit de crisis komt, interviewt Ashley Smith voor Spectre de marxistische econoom Michael Roberts over de diepere redenen voor de huidige malaise van het kapitalisme, de vorm en tegenstrijdigheden van het herstel en de debatten tussen marxisten en keynesianen over de mogenlijkheid om met overheidsuitgaven de groei en winstgevendheid van het kapitalisme te herstellen. [leestijd 14 minuten]

In 1967 werd Noam Chomsky een leidinggevende criticus van de Vietnamoorlog in een essay in de New York Review of Books waarin hij het ivoren toren establishment van de buitenlandse politiek van de VS op de korrel nam. Terwijl vele academici de genocide (die daar plaatsgreep) rationaliseerden, verdedigde Chomsky een eenvoudig beginsel: “Het is de verantwoordelijkheid van de intellectuelen om de waarheid te zeggen en de leugens te ontmaskeren.”

Liberalisme binnen de beweging gaat over samenwerken met liberale activisten en over de impliciete liberale gewoontes en neigingen die we met de paplepel ingelepeld hebben gekregen.

Feminisme als verzamelbegrip voor bewegingen die ijveren voor vrouwenbevrijding mag relatief jong zijn, de onderdrukking van vrouwen bestaat al sinds mensenheugenis. En nog is het niet afgelopen, of je nu naar de westerse wereld of elders kijkt. De strijd gaat voort. Inmiddels is het zover gekomen dat feministes tegen elkaar ten strijde trekken en dat is natuurlijk van de gekke. Het postmodernistisch syndroom – een verzameling van opvattingen die drijven tot fragmentatie – aan het werk, denk ik.

Een van de politiek filosofen en maatschappijcritici bij wie je altijd wel iets tegenkomt, dat tot denken dwingt, is Cornelius Castoriadis. Daarvoor hoef je het niet altijd met hem eens te zijn. Hij heeft een enigszins wonderlijke levensloop. In Turkije geboren, maar opgegroeid in Griekenland, waarna hij zich vestigde in Frankrijk. Hij vormde zich als marxist, tendens trotskisme. Daaraan ontgroeide hij en richtte samen met de Franse filosoof Claude Lefort het sociaal-politico en anti-totalitaire tijdschrift Socialisme of barbarij op (en een politieke groep onder dezelfde naam). In zijn verdere ontwikkeling naderde hij het anarchisme. Er zijn dan ook tot op deze dag anarchisten die hem weten te waarderen. En terecht.

De teams van GRAIN en bilaterals.org zijn zeer bedroefd om het nieuws te delen dat we een groot kameraad en vriend, Aziz Choudry, hebben verloren. Hij overleed vrij plotseling in Johannesburg, Zuid-Afrika, op 26 mei 2021, slechts een maand voor zijn 55ste verjaardag.

We zijn over de helft van onze reeks over liberalisme. Deze maand zitten Sanne, Mark, Henk en Alex samen om te ranten over allerlei soorten alledaagse liberalen.

Alex, Henk, Sanne en Mark praten in hun podcast over de geschiedenis van liberalisme in het bijzonder staatsvorming en kolonialisme.

Politiek filosoof Ewald Engelen heeft als auteur het voordeel van de stelligheid. Strijdbaar wil hij de zaken op scherp stellen: de economische elites geraken met teveel weg (belastingparadijs, flexibilisering van de arbeid, …) en de Nederlandse burger is zich daar veel te weinig bewust van en stemt dan toch weer voor grote middenpartijen. Ontwaak! Maar in zijn betoog, dat hij schreef naar aanleiding van de aanstaande verkiezingen in Nederland, schiet hij als linkse kameraad wel meermaals in eigen voet. Drie voorbeelden.

De titel van een boek van Rudolf Rocker, van vijf jaar geleden, luidde ‘Het anarchistische geheugen’. Het ging over het werk van Max Nettlau (1865-1944), de Oostenrijkse taalwetenschapper en tegelijk libertair denker naast historicus van het ‘moderne’ anarchisme. Hij plaatste het anarchisme als deel van de arbeidersbeweging en volgde dat in allerlei sociale bewegingen die zich rond de anarchie ontwikkelden. Nettlau heeft bijna alle grote, bekende en minder bekende anarchisten die maar in zijn levensperiode te ontmoeten waren, gekend.

Dit essay heeft een bijzondere achtergrond. Het behandelt een in 2004 geschreven artikel van Andrej Grubacic en David Graeber: ‘Anarchisme, de revolutionaire beweging van de eenentwintigste eeuw.’ Ik wilde het aanvankelijk schrijven in de zomer van 2020. In september van dat jaar, stierf David Graeber. Dat nieuws kwam voor mij en vele anderen als een schok. Dit essay veranderde van een poging om een artikel van twee belangrijke anarchistische auteurs te behandelen, in een eerbetoon aan een van hen. Ik weet hoe fijn David Graeber het vond om kwesties die hem dierbaar waren te bespreken. We kwamen voor het eerst met elkaar in contact toen ik zijn veelgelezen essay ‘The New Anarchists’ in het Duits vertaalde.

Komend weekend, zaterdag 20 en zondag 21 maart, wordt er een uitgebreide conferentie georganiseerd ter herdenking van (het neerslaan van) de Commune van Kronstadt van 1921.

Media en politici hebben het zelden of nooit over anarchisme, een sociale strijd met een lange en bloemrijke geschiedenis. Behalve als er woeste burgers op straat te vinden zijn, en met name als ze die de politie te lijf gaan en/of vernielingen aanrichten, dan is het etiket al snel van stal gehaald. Hier twee recente bijdragen (van krapuul en doorbraak) die stellen dat de vergelijking nergens op slaat. Met veel literatuurverwijzingen over wat anarchisme dan wel is.

In de aankondiging op Libertaire Orde van de publicatie van het tweede nummer van de Duitse tijdschrift espero, beloofde ik een apart item te maken van het artikel van Jochen Schmück getiteld ‘Verschijnt na de pandemie de Anarchie?’. Hieronder treft u dit aan in de vorm van een samenvatting van zijn bijdrage. Het levert een opzet voor een discussie over anarchisme. Jochen Schmück is een Duitse socioloog die zich al lange tijd met het anarchisme bezighoudt. Hij is een van de oprichters van de Duitstalige Anarchisme databank (DadA). Met hem wordt door die site een vraaggesprek gehouden na het tienjarige bestaan daarvan, getiteld ‘Alles bleibt Anders’.

Een lieve Facebook vriendin van me was nogal ontdaan over mijn kwartetspel-blog. Ze vroeg me in een PB: Zou het voor jou mogelijk zijn om te overwegen dat er niet één realiteit is? Daar had ze meteen de kernvraag te pakken. Mijn korte antwoord: er zijn talloos veel realiteiten, want ieder wezen met zelfbewustzijn creëert zijn eigen realiteit, maar er is maar één objectieve realiteit. Met objectieve werkelijkheid bedoel ik datgene om ons heen dat niet verandert ook als we er niet in geloven, de dingen die zijn zoals ze zijn onafhankelijk van hoe wij er over denken.

Zoönosen zijn niet nieuw. Ze veroorzaakten al in de Oudheid de pest en richtten in de Middeleeuwen grote ravages aan. Nieuw is dat een toenemend aantal besmettelijke ziekten vandaag zoönosen zijn: ziekten die van dieren zijn overgegaan op mensen. Hun aantal steeg in dertig jaar van 50% naar 70%. Drie op vier nieuwe ziekteverwekkers bij de mens zijn afkomstig van dieren. Aids, zika, chikungunya, ebola, h1n1, sars, mers, de ziekte van Creutzfeldt-Jakob en covid19 het gaat steeds om zoönosen.

Gelukkig nieuwjaar! Deze maand zijn Alex en Henk weer samen. Ze presenteren deel 1 van een dubbelaflevering over wat uiteindelijk natuurlijk iedereens goede voornemen is: Politiek actief worden voor een betere wereld (jeweetwel, vrijheid, gelijkwaardigheid, zelfbeschikking, het inperken van verdere klimaatcatastrofe en alles voor iedereen).

Zal de coronacrisis de doodsklok luiden voor het kapitalisme? Zal dit het einde betekenen van de industriële en consumptieve samenleving? Sommigen vrezen het, anderen hopen het. Met de coronapandemie is een onverwachte economische crisisfactor ontstaan. Onverwacht? We zullen zien. Het essay dat vier Franse ketterse, marxistische auteurs, Anselm Jappe, Sandrine Aumercier, Clément Homs et Gabriel Zacarias, schreven gaat in op die kwestie.