theorie

Bram Büscher (hoogleraar) en Robert Fletcher (universitair hoofddocent) verbonden aan de Wageningse Universiteit, brachten in februari 2020 het boek The Conservation Revolution: Radical Ideas for Saving Nature Beyond the Anthropocene (De conservatie revolutie: radicale ideeën voor redden van de natuur tot na het Anthropoceen) uit. Hierin werkten ze een nieuwe aanpak voor natuurbehoud uit - Verbindend Natuurbehoud – waarvoor een ingrijpende verandering van het politiek-economische systeem nodig is. Aansluitend schreven ze drie maanden later over de betekenis van het Coronavirus voor de strijd voor natuurbehoud. Een verslag.

Groei, groei, groei dat is wat het kapitalisme als politiek economisch systeem beoogt. De mensen wordt voorgehouden dat zij mee profiteren van die groei. Dat is slechts ten dele waar. De verdeling van het aangegroeide vermogen en kapitaal is asociaal. Op wereldschaal, het niveau waarop het kapitalistisch systeem werkt, is te zien dat de armoede volstrekt niet is verdwenen. Neem bijvoorbeeld de arbeidsmigranten en de economische vluchtelingen. Ze komen niet voor de lol naar het rijke westen: het oude centrum van productie, groei en meerwaarde. De vraag is echter: wordt die meerwaarde nog wel in het traditionele centrum geproduceerd?

De activist en antropoloog David Graeber is woensdag 2 september in Venetië overleden. Hij werd 59 jaar en het verlies is groot.

Het municipalisme is een ruwe, herontdekte diamant van de politieke theorie. Roger Jacobs bestudeert hem aan verschillende kanten. Hij probeert de municipalistische verschijningsvormen die hij om zich heen ziet groeien onder te brengen in een soort van typologie die hij zelf zeer onvolledig noemt, maar die toch zeer belangrijk is omdat het bij mijn weten een van de eerste theoretische pogingen is om lijnen te trekken in het zeer verscheiden landschap van het nieuwe municipalisme dat op dit ogenblik in volle ontwikkeling is. Een aanrader.

Dwangmatige groei kenmerkt het kapitalisme als politiek economisch systeem en ontwikkelt zich volgens een methode van produceren die begint met de oorspronkelijke accumulatie. Dat wil zeggen dat de productiemiddelen van de producenten, de arbeid(st)ers, onteigend worden. Om te weten hoe dat systeem werkt, is het belangrijk om naar het verleden en het heden te kijken.

 ‘Wie het woord ‘anarchisme’ gebruikt en in een adem verder praat over het nut van revolutie, kan rekenen op gefronste wenkbrauwen. Gaat het hier om extreme linksigheid van het type dat al vaak is uitgemond in bomaanslagen en andere narigheid? Nee, daarover gaat het allemaal niet als het boek Revolutie van Gustav Landauer (1870-1919) op tafel ligt, in een overigens mooie nieuwe uitgave van Kelderuitgeverij te Utrecht.’ Dit schrijft Tjerk de Reus als inleiding bij zijn korte bespreking van Landauer’s boek Revolutie. Zie hieronder zijn oordeel over de tekst.

2Doc: Piketty: Capital in the Twenty-First Century: dinsdag 25 augustus, 22.55 uur op NPO 2

Overpeinzingen over een Brave New World

Als eigen bijdrage aan de bestrijding van de coronacrisis van onderop, hebben we een boekwerk laten drukken bij de door de coronacrisis noodlijdende drukkerij Kaboem (zie voor meer details onderaan, binnenkort in gedrukte versie verkrijgbaar). We vroegen mensen om een stuk van maximaal 100 woorden te schrijven welk boek of welke auteur in deze crisis-tijden gelezen zou moeten worden. Thom Holterman wijst op de Oostenrijkse kennistheoreticus Paul Feyerabend (Kees/globalinfo)

Gustav Landauer is een van de belangrijkste stemmen van het Duitse libertaire socialisme. Zijn Oproep tot socialisme (1911) is in vele talen uitgegeven. Tegenover de vernielingen die de industrialisering heeft aangericht, prees hij de gefedereerde gemeenschappen die geworteld zijn in het plattelands- en dorpsleven; tegen de achtergrond van de wereldoorlog riep hij geweldloos op tot een algemene staking; tegen de achtergrond van het parlementarisme prees hij de directe democratie en de zelfbestuurde arbeidersraden.

Iets meer dan twee eeuwen geleden was Engeland, met 1811-1813 als hoogtepunt, het toneel van een krachtige sociale revolte die bekend stond als de ‘Opstand van de Luddieten’. De naamgeving stamt van een vermoedelijk niet bestaan hebbende, mythische figuur Ned Ludd. Die zou enkele nieuwe textielmachines hebben vernietigd, waarvan de installatie vele banen overbodig maakte en een deel van de bevolking tot ellende veroordeelde. Het optreden van hem deed de opstand uitbreken. Duizenden soldaten waren nodig om de opstand te onderdrukken.

Zal het neoliberalisme weer sterker uit de huidige crisis tevoorschijn komen?

Corona, een kroon op de vrije handel. ..... (dan) neemt de omvang van de ellende, de druk, de knechting, de ontaarding, de uitbuiting, maar ook de verontwaardiging van de steeds groeiende en door het mechanisme van het kapitalistische productieproces zelf geschoolde, verenigde en georganiseerde arbeidersklasse toe ...... Karl Marx, Het kapitaal.

Onder die titel heeft de Belgische maatschappijcriticus, activist en oud-situationist Raoul Vaneigem een betoog opgezet naar aanleiding van het over de hele wereld rondzweven van het coronavirus. Het betoog verscheen voor het eerst op de Franse site La voie du jaguar, op 10 april 2020. Onze Belgische kameraad Geert Carpels heeft een Nederlandse vertaling bezorgd. Hieronder de overdenking van Vaneigem. Hij vraagt niemand akkoord te gaan met hem, en nog minder om hem te volgen. Hij gaat zijn weg. Daaraan voegt hij toe: ‘Het staat iedereen vrij hetzelfde te doen. Immers, de begeerte om te leven kent geen limieten. Ons echte land is overal waar de vrijheid om te leven wordt bedreigd. Onze aarde is een land zonder grenzen’.

Het woord populisme wordt al jaren in ons tijdperk misbruikt. Een politicus die zich van demagogie of van racistische opmerkingen bedient, wordt populist genoemd, niet demagoog of racist. Wat is dat voor een onzin. En dan te weten dat het woord populisme al als scheldwoord werd gebruikt voor midden negentiende eeuwse Russische socialisten, de narodniki.

Met de nederlaag van Bernie Sanders wordt een tijdperk afgesloten en is er nood aan een herbronning ter linkerzijde. De recepten die de afgelopen tien jaar werden uitgeprobeerd hebben immers nauwelijks vruchten afgeworpen. Tegelijk opent de doortocht van het coronavirus en de zich voltrekkende klimaatcrisis nieuwe mogelijkheden en perspectieven.

De staat is een tijdje uit beeld geweest. Hoewel, de politici en de functionarissen bleven er (alsmede politie, belasting, leger). Zij handelden echter niet namens de staat. Hun acties vonden legitimatie in de verwijzing naar neoliberale leerstukken (markt, concurrentie, winst) of het vage ‘Europa’ – vaag van wege zijn oncontroleerbaarheid voor ons als gewone mensen. Ook voor doorgeleerde economen trouwens, ik moet dan denken aan mensen als de spraakmakende Griekse econoom Yanis Varoufakis. Die moest erkennen dat de macht die in deze ‘vaagheid’ gelegen ligt, oncontroleerbaar is.

De terugkerende crisis van het kapitalisme – Karl Polanyi (*1). De corona crisis en de daaraan gekoppelde economische malaise zetten de politieke economie van het kapitalisme als systeem onder een geweldige druk. Na eerder Wolfgang Streeck en David Harvey aan het woord te hebben gelaten over hun bijdragen aan een sterker links antwoord op het kapitalisme – politiek en economisch –volgen twee nieuwe series. Om te beginnen Karl Polanyi en daarna over Rosa Luxemburg.

We kunnen Nederland radicaal duurzamer en eerlijker maken: vijf voorstellen voor Nederland na Corona, ondertekend door 170 academici.

Het ziet er weinig vrolijk uit in deze wereld. Dat ligt niet aan het coronavirus. Wij hebben dat gemaakt. Want leven wij (de mensheid) niet sinds de laatste eeuwwisseling in het antropoceen, de aanduiding dat de actuele situatie van klimaat en atmosfeer het gevolg is van menselijke activiteit; de mensheid is de machtigste positie geworden? Wetenschappers hebben dat voor ons geconstateerd: de toestand van de wereld is ons product. In dat geval is het coronavirus ook ons product.