theorie

Overpeinzingen over een Brave New World

Als eigen bijdrage aan de bestrijding van de coronacrisis van onderop, hebben we een boekwerk laten drukken bij de door de coronacrisis noodlijdende drukkerij Kaboem (zie voor meer details onderaan, binnenkort in gedrukte versie verkrijgbaar). We vroegen mensen om een stuk van maximaal 100 woorden te schrijven welk boek of welke auteur in deze crisis-tijden gelezen zou moeten worden. Thom Holterman wijst op de Oostenrijkse kennistheoreticus Paul Feyerabend (Kees/globalinfo)

Gustav Landauer is een van de belangrijkste stemmen van het Duitse libertaire socialisme. Zijn Oproep tot socialisme (1911) is in vele talen uitgegeven. Tegenover de vernielingen die de industrialisering heeft aangericht, prees hij de gefedereerde gemeenschappen die geworteld zijn in het plattelands- en dorpsleven; tegen de achtergrond van de wereldoorlog riep hij geweldloos op tot een algemene staking; tegen de achtergrond van het parlementarisme prees hij de directe democratie en de zelfbestuurde arbeidersraden.

Iets meer dan twee eeuwen geleden was Engeland, met 1811-1813 als hoogtepunt, het toneel van een krachtige sociale revolte die bekend stond als de ‘Opstand van de Luddieten’. De naamgeving stamt van een vermoedelijk niet bestaan hebbende, mythische figuur Ned Ludd. Die zou enkele nieuwe textielmachines hebben vernietigd, waarvan de installatie vele banen overbodig maakte en een deel van de bevolking tot ellende veroordeelde. Het optreden van hem deed de opstand uitbreken. Duizenden soldaten waren nodig om de opstand te onderdrukken.

Zal het neoliberalisme weer sterker uit de huidige crisis tevoorschijn komen?

Corona, een kroon op de vrije handel. ..... (dan) neemt de omvang van de ellende, de druk, de knechting, de ontaarding, de uitbuiting, maar ook de verontwaardiging van de steeds groeiende en door het mechanisme van het kapitalistische productieproces zelf geschoolde, verenigde en georganiseerde arbeidersklasse toe ...... Karl Marx, Het kapitaal.

Onder die titel heeft de Belgische maatschappijcriticus, activist en oud-situationist Raoul Vaneigem een betoog opgezet naar aanleiding van het over de hele wereld rondzweven van het coronavirus. Het betoog verscheen voor het eerst op de Franse site La voie du jaguar, op 10 april 2020. Onze Belgische kameraad Geert Carpels heeft een Nederlandse vertaling bezorgd. Hieronder de overdenking van Vaneigem. Hij vraagt niemand akkoord te gaan met hem, en nog minder om hem te volgen. Hij gaat zijn weg. Daaraan voegt hij toe: ‘Het staat iedereen vrij hetzelfde te doen. Immers, de begeerte om te leven kent geen limieten. Ons echte land is overal waar de vrijheid om te leven wordt bedreigd. Onze aarde is een land zonder grenzen’.

Het woord populisme wordt al jaren in ons tijdperk misbruikt. Een politicus die zich van demagogie of van racistische opmerkingen bedient, wordt populist genoemd, niet demagoog of racist. Wat is dat voor een onzin. En dan te weten dat het woord populisme al als scheldwoord werd gebruikt voor midden negentiende eeuwse Russische socialisten, de narodniki.

Met de nederlaag van Bernie Sanders wordt een tijdperk afgesloten en is er nood aan een herbronning ter linkerzijde. De recepten die de afgelopen tien jaar werden uitgeprobeerd hebben immers nauwelijks vruchten afgeworpen. Tegelijk opent de doortocht van het coronavirus en de zich voltrekkende klimaatcrisis nieuwe mogelijkheden en perspectieven.

De staat is een tijdje uit beeld geweest. Hoewel, de politici en de functionarissen bleven er (alsmede politie, belasting, leger). Zij handelden echter niet namens de staat. Hun acties vonden legitimatie in de verwijzing naar neoliberale leerstukken (markt, concurrentie, winst) of het vage ‘Europa’ – vaag van wege zijn oncontroleerbaarheid voor ons als gewone mensen. Ook voor doorgeleerde economen trouwens, ik moet dan denken aan mensen als de spraakmakende Griekse econoom Yanis Varoufakis. Die moest erkennen dat de macht die in deze ‘vaagheid’ gelegen ligt, oncontroleerbaar is.

De terugkerende crisis van het kapitalisme – Karl Polanyi (*1). De corona crisis en de daaraan gekoppelde economische malaise zetten de politieke economie van het kapitalisme als systeem onder een geweldige druk. Na eerder Wolfgang Streeck en David Harvey aan het woord te hebben gelaten over hun bijdragen aan een sterker links antwoord op het kapitalisme – politiek en economisch –volgen twee nieuwe series. Om te beginnen Karl Polanyi en daarna over Rosa Luxemburg.

We kunnen Nederland radicaal duurzamer en eerlijker maken: vijf voorstellen voor Nederland na Corona, ondertekend door 170 academici.

Het ziet er weinig vrolijk uit in deze wereld. Dat ligt niet aan het coronavirus. Wij hebben dat gemaakt. Want leven wij (de mensheid) niet sinds de laatste eeuwwisseling in het antropoceen, de aanduiding dat de actuele situatie van klimaat en atmosfeer het gevolg is van menselijke activiteit; de mensheid is de machtigste positie geworden? Wetenschappers hebben dat voor ons geconstateerd: de toestand van de wereld is ons product. In dat geval is het coronavirus ook ons product.

De meest verwarde linkse reacties op de Covid-19 pandemie. Linkse misantropie, slechte satire en sociaal-darwinistische ecologie in tijden van corona.

Een reële kans op duizenden doden, een economische crisis die wellicht zijn weerga niet zal kennen, en een bijna volledige stagnatie van het openbaar leven: voor Europeanen die tot de naoorlogse generaties behoren, is de huidige COVID-19 pandemie waarschijnlijk de grootste en meest maatschappij-ontwrichtende ramp die ze ooit hebben meegemaakt. De vooruitzichten zijn niet best. Want zelfs al mocht men er binnen afzienbare tijd in slagen om het coronavirus in te dammen, dan nog valt maar te bezien welke politieke en economische effecten dit op de langere termijn zal hebben.

Staatsrecht is in de hier gepresenteerde optiek het recht aangaande de staat. Het gaat over zijn organisatie en zijn functie als heerser over burgers. In die functie uit hij zich regelmatig onaangenaam, oorlogszuchtig, onheilspellend. Die uitingen worden met het oog op het literaire subgenre uit de sciencefiction ‘dystopische verschijnselen’ genoemd.

Samenwerking en wederzijdse hulp tussen dieren en tussen mensen hebben meer nog dan de strijd om het bestaan, de wereld gevormd. Het is volgens Peter Kropotkin het cruciale principe om iedereen en elkaar de grootste zekerheid, de beste garantie van het bestaan en van de vooruitgang te verlenen.

 16 punten vanuit links perspectief over de coronacrisis

We moeten niet vergeten dat het enorme succes van het kapitalisme onder andere gebaseerd is op de onomkeerbare vernietiging van biologische hulpbronnen, die zich in drie miljard jaar hebben opgehoopt op aarde. Tegen dat soort van barrière lopen we in volle vaart aan. Dat doet zich als een ecologische impasse voelen. Tenzij de mensheid de zaken weer op orde krijgt, bestaat er een ernstig risico dat het eindigt met een totalitair regime.

Staatsrecht is in de hier gepresenteerde optiek het recht aangaande de staat. Het gaat over zijn organisatie en zijn functie als heerser over burgers. In die functie uit hij zich regelmatig onaangenaam, oorlogszuchtig, onheilspellend. Die uitingen worden met het oog op het literaire subgenre uit de sciencefiction ‘dystopische verschijnselen’ genoemd.