filosofie

Als eigen bijdrage aan de bestrijding van de coronacrisis van onderop, hebben we een boekwerk laten drukken bij de door de coronacrisis noodlijdende drukkerij Kaboem (zie voor meer details onderaan, binnenkort in gedrukte versie verkrijgbaar). We vroegen mensen om een stuk van maximaal 100 woorden te schrijven welk boek of welke auteur in deze crisis-tijden gelezen zou moeten worden. Johny Lenaerts adviseert Walter Benjamin.

Met de nederlaag van Bernie Sanders wordt een tijdperk afgesloten en is er nood aan een herbronning ter linkerzijde. De recepten die de afgelopen tien jaar werden uitgeprobeerd hebben immers nauwelijks vruchten afgeworpen. Tegelijk opent de doortocht van het coronavirus en de zich voltrekkende klimaatcrisis nieuwe mogelijkheden en perspectieven.

De Franse krant Le Monde vroeg in haar uitgave van 20 maart aan een aantal schrijvers en filosofen welk boek ze in deze crisisperiode de lezers zouden aanraden. De filosofe Corine Pelluchon (auteur van o.m. ‘Pour comprende Levinas’, raadde de lezers de lectuur aan van (in Nederlandse vertaling) ‘Wij Eichmannetjes’ van de Duitse filosoof (en eerste echtgenoot van Hannah Arendt) Günther Anders.

In de serie Nieuw Licht van uitgeverij Prometeus is een prachtige nieuwe tekst verschenen van Thijs Lijster. Het is een tamelijk geslaagde poging om het aloude Communistisch Manifest te herschrijven zodat de uitgebuitenen van nu even effectief aangesproken worden als de eerste tekst dat 150 jaar geleden deed. Verenigt U! (Arbeid in de 21e Eeuw) is een rustig filosofisch pleidooi voor hernieuwde internationale organisatie aan de onderkant.

Staatsrecht is in de hier gepresenteerde optiek het recht aangaande de staat. Het gaat over zijn organisatie en zijn functie als heerser over burgers. In die functie uit hij zich regelmatig onaangenaam, oorlogszuchtig, onheilspellend. Die uitingen worden met het oog op het literaire subgenre uit de sciencefiction ‘dystopische verschijnselen’ genoemd.

Het nieuwe boek van de Frans-Braziliaanse marxistische socioloog en filosoof Michael Löwy, La révolution est le frein d’urgence (De revolutie is de noodrem), is een betoverende wandeling doorheen het werk van Walter Benjamin (1892-1940), dat even labyrinthisch is als een grote stad. En over de grote stad heeft Benjamin mooie dingen verteld, met name in Parijs, hoofdstad van de 19de eeuw (1924-1939). De leeswandeling heeft in elk geval niets van een zorgeloos flaneren. In het stadsboek zijn de haarden van verzet overal aanwezig. Haussmann, de ‘verwoestende architect’, is er niet in geslaagd het beeld van Parijs zodanig te veranderen dat men zou vergeten dat het een bolwerk van opstanden was. Catherine Malabou schreef de bespreking, Johny Lenaerts vertaalde die. [ThH]

Hoe ziet de economie van de toekomst eruit? Maakt het een goed leven voor iedereen mogelijk binnen de grenzen van de planeet? Hoe kunnen we solidair zijn met de toekomstige generaties? Vanuit die vragen organiseerde denktank Oikos 28 januari 'The New Eco-nomics' in de Vooruit om haar 10-jarig jubileum te vieren. Psychoanalyticus Paul Verhaeghe is een van de sprekers die antwoord poogt te geven op deze vragen.

Fascisme in Nederland groeit tot in de Tweede Kamer, waarschuwt socioloog Willem Schinkel. Een uitgebreide podcast en uitgeschreven versie daarvan is te vinden bij De Correspondent.

Voor de verschijning van de boeken Sapiens (2011) en Homo Deus (2016) had niemand van Yuval Noah Harari gehoord. Hij was hoogleraar in een obscuur historisch specialisme aan de Universiteit van Jeruzalem. Nu is hij bestsellerauteur die de wereld rondreist om lezingen te geven en instemmend door wereldleiders als Barack Obama en Bill Gates wordt genoemd.

Het liberalisme was ooit een revolutionaire stroming. Voorzover het zichzelf wil kennen – wie is er nog echt liberaal heden? – zal het dit ontkennen. Dat een liberale stroming in Nederland zonder moeite of bezwaar is opgegaan in een partij die in het algemeen als democratisch-socialistisch wordt aangemerkt hoort tot de liefst niet beklemtoonde kleine lettertjes van een geschiedenis die toch als nutteloos wordt aangemerkt. Door de zich noemende liberalen van nu.

Hannah Arendt is een markante Duitse politieke denker en filosofe. Zij maakte onder meer naam met haar The Origins of Totalitarianism (1951). De belangstelling voor haar werk in ons tijdperk is niet vreemd, gelet op allerlei extreemrechtse tendensen, waarbij openlijk wordt gewezen op verwantschap met denkbeelden van Mussolini (Italiaanse fascisme) en Hitler (Duits fascisme of wel nazisme). De Duitse politicologe Maike Weißpflug, die zich vooral met politieke theorie bezighoudt, heeft het denken van Arendt bestudeerd.

Ballast stelde Raoul Vaneigem tien vragen waarop hij schriftelijk antwoordde. De vertaling daarvan:

Waarom verkiezingen niet alles zijn in een democratie. En wat een tekst van Sartre uit 1973 ons daarover kan leren. (Deze bijdrage reflecteert vooral op de Vlaamse situatie, globalinfo)

‘Wie niet in beweging komt, merkt zijn eigen ketenen niet op’. Het is een uitspraak van Rosa Luxemburg (1871-1919), die door de Nederlandse filosofe en auteure Joke J. Hermsen wordt aangehaald. Dit doet zij in haar recente, goed leesbare essay getiteld Het tij keren met Rosa Luxemburg en Hannah Arendt. Hermsen is door Hannah Arendt (1906-1975) op het spoor van Rosa Luxemburg gekomen. In de zomer van 2018 in Frankrijk boog zij zich voor het eerst over het werk van Luxemburg.

Bevrijding Van Maffiose Zakenlui En Hun Politieke Handlangers. Op Naar Zelfbeheer Van Het Dagelijkse Leven

Op de kop af een eeuw geleden wilde de befaamde Engelse filosoof, wiskundige, antimilitarist en maatschappijcriticus Bertrand Russell (1872-1970) in Glasgow een lezing houden over politieke idealen. Dat werd hem niet toegestaan. Hij mocht geen ‘prohibited areas’ betreden (verboden gebieden voor in de ogen van de regering politiek ‘onbetrouwbaren’; net zoals in Nederland Bart de Ligt (1883-1938) in dezelfde periode uit Brabant werd verbannen). Een ander heeft toen de inleiding van Russell voorgelezen. Zijn lezing is samen met enkele andere teksten van hem in 1917 alleen in de Verenigde Staten gepubliceerd. De titel van de bundel luidde Political Ideals. Pas in 1963 verscheen de bundel voor het eerst in Engeland (Unwin Books, London). Is zijn lezing een opmerkelijke tekst?

 Naar aanleiding van zijn nieuwe boek Bijdrage tot de opkomst van gebieden bevrijd uit de greep van staat en handel (2018) werd de Belgische maatschappijcriticus Raoul Vaneigem via digitale weg een vraaggesprek afgenomen door het Franse tijdschrift Nouveau Magazine littéraire. De vragen werden schriftelijk gesteld. Zijn antwoorden werden zonder wijzigingen gepubliceerd. Geert Carpels vertaalde het in het Nederlands en verschafte het mij ter publicatie. De tekst is integraal in het Frans te lezen op de site La voi du jaguar.

Aandacht voor het boek “Actief socialisme en vrijheid” van Jasper Schaaf

Linkse’ activisten worden heden geconfronteerd met de virtuele onmogelijkheid om hun mening te uiten door middel van welke actie ook. Alles wat ze hebben gedaan, doen of zullen doen, zal op de een of andere manier tegen hen worden gebruikt. Hoe is het zover gekomen? Die vraag stelt de Belgische filosoof Michel Weber in een uitgebreid betoog onder boven geciteerde titel in het Belgische tijdschrift Kairos.

In 1943 pleitte de Franse libertaire filosofe Simone Weil (1909-1943) voor de afschaffing van politieke partijen. Dit thema werd een aantal jaren later overgenomen door de Franse schrijver en surrealist André Breton (1896-1966). Over de schadelijkheid van politieke partijen vond een discussie plaatst en Breton publiceerde erover. De Belgische libertaire auteur Johny Lenaerts vertaalde daarvan een fragment dat hieronder wordt weergegeven.