voedingsmaffia en de explosie van diabetes
(Door Thom Holterman, van zijn website Libertaire Orde, foto Wikimedia Commons /CC BY 2.0 / Chafer Machinery )
Het ‘Verbond van collectieven voor milieu en gezondheid’ heeft eind november 2021 als noodkreet een openbare discussiebijdrage gepubliceerd. Daarin wordt het verband gelegd tussen sterfte door Covid-19 en sterk overgewicht (obesitas) en suikerziekte (diabetes). Ik vertaal hier enkele delen uit het gepubliceerd stuk op de ecologische site Reporterre (Online). De lange versie ervan staat op de site van het milieu-gezondheidsverbond (Online).
In Frankrijk jawel. Daar is het aantal diabetici in twintig jaar tijd verdubbeld. De auteurs van het discussiestuk bekritiseren een gebrek aan politieke wil en dringen aan op maatregelen om het door de voedingsfabrikanten aangeboden junk food en de door de agro-industrie gebruikte giftige stoffen zoals hormoon-ontregelaars eindelijk eens echt aan te pakken. [ThH]
Frankrijk, maar vlak Nederland niet uit
Jawel, het discussiestuk richt zich op Frankrijk, maar dit betekent niet dat het in Nederland met het Rutte-mengsel van VVD/CDA/D66/ChristenUnie anders uitpakt. Dat mengsel komt terug en dan kan je er nog eens vier jaar aan vastplakken. Als… Kom je over ‘co-morbiditeit’ (het tegelijkertijd voorkomen van twee of meer aandoeningen en een hoofddiagnose) te spreken, dan heb je met obesitas en met diabetes een of meer factoren van co-morbiditeit te pakken voor het overlijden door covid-19. Een situatie die we ook in Nederland kennen. Het is iets dat nu door covid-19 in de publiciteit is gekomen. Was het voorheen dan anders?
Bedenk eens dat, indien Sars-CoV-2 in 2000 was opgedoken, het aantal sterfgevallen in verband met deze zoönose (elke ziekte of infectie die van nature overdraagbaar is van dieren op mensen) dan veel lager zou zijn geweest, aangezien het aantal mensen dat aan chronische ziekten lijdt in twintig jaar tijd is verdubbeld. Dit is het geval voor de ernstige ziekte diabetes: volgens ‘Santé publique France’ waren er in 2016 twee keer zoveel mensen door getroffen als in 2000. Hoe kan deze explosie verklaard worden?
Wat allang bekend is: het menselijk brein houdt van suiker en vet. En de voedselgiganten aarzelen niet om het hun te geven, ook al staat vast dat overmatige suikerconsumptie de belangrijkste oorzaak van diabetes is. Nestlé bijvoorbeeld, erkent in een intern document dat bijna 60% van zijn voedingsproducten niet gezond zijn (meer informatie over dat punt, zie Online).
Industriëlen gaan zo ver dat zij soms de wet omzeilen. Zo onthulde Le Canard enchaîné op 24 augustus dat zij in strijd handelen met de ‘Suikerwet voor overzeese gebieden’ (uit 2013). Die wet moet de kwaliteit van het voedselaanbod in overzees Frankrijk garanderen. De Suikerwet regelt het suikergehalte van frisdranken en yoghurts, bestemd voor deze regio. Maar de industriëlen blijven het gehalte verhogen, ook al lijdt 11% van de Guadeloupeanen en 14% van de Réunionesen aan diabetes, een frequentie die twee tot drie keer hoger ligt dan in Frankrijk. Een omzeiling van de wet vindt plaats onder de zelfgenoegzame blik van de Franse regering. Want volgens het weekblad wilde die een ‘vernietigend’ rapport van het Directoraat-generaal voor Mededinging, Consumentenzaken en Fraudebestrijding over dit onderwerp begraven. [Een handelen dat ons in Nederland niet onbekend is, als we alleen de Toeslagenaffaire er even bij pakken…;thh.]
De toename van de frequentie van diabetes heeft ook de exacte ontwikkeling van de wereldwijde industriële productie van chemicaliën gevolgd. Er zijn steeds meer epidemiologische gegevens die een verband leggen tussen blootstelling aan hormoon-ontregelaars en de ontwikkeling van type 2 diabetes. Bij dieren zijn er bijvoorbeeld aanwijzingen dat chronische blootstelling aan bisfenol A, een van de belangrijkste hormoon-ontregelaars, de ontwikkeling van diabetes versnelt.
Ook hier heeft een onderzoek van de Franse mededingingsautoriteit aan het licht gebracht dat een veertigtal ondernemingsgroepen, waaronder Coca-Cola en Nestlé, met elkaar afspraken gemaakt hebben toen het gebruik van bisfenol A in voedselverpakkingen in 2015 verboden werd. Deze bedrijven zouden ‘een non-agressiepact tussen fabrikanten hebben gesloten om geen onderscheid te maken tussen producten waarvan de inhoud bisfenol A (BPA) bevatte’.
De armen worden het meest getroffen door diabetes
Seine-Saint-Denis is het Franse departement met het hoogste aantal armen, 17,5% van de bevolking volgens het Observatoire des inégalités. Het staat ook op de eerste plaats in de grimmige lijst van departementen die het zwaarst getroffen zijn door de Covid-19-pandemie, met een oversterftecijfer van 130%, ondanks een relatief jonge bevolking. Waarom is dat zo?
Omdat co-morbiditeiten vooral de minst bevoorrechte sociale groepen treffen. Dit is wat Richard Horton, redacteur van het toonaangevende medische tijdschrift The Lancet, bedoelt wanneer hij ons uitnodigt de Covid-19-crisis niet als een epidemie of als een pandemie te beschouwen, maar als een syndemie, dat wil zeggen de synthese van verschillende epidemieën.
De eerste is een zoönose die wordt veroorzaakt door een virus dat het gevolg is van een interactie tussen dier en mens. De tweede is de epidemie van chronische ziekten waarmee we sinds de naoorlogse periode worden geconfronteerd, waaronder diabetes. Naast deze twee epidemieën is er een belangrijke factor ‘sociale ongelijkheid’: uit een wereldwijde meta-analyse blijkt nu dat type 2-diabetes vaker voorkomt bij mensen met een laag opleidings- en inkomensniveau, ongeacht het ontwikkelingsniveau van het land.
Overheidsbeleid is nodig om schadelijke stoffen uit ons milieu te verwijderen
Daarom zijn de ‘eet en beweeg’-doelstellingen van de nationale voedings- en gezondheidsprogramma’s (PNSS) alleen niet voldoende om diabetes terug te dringen. Die hebben alleen betrekking op het gedragsaspect zonder rekening te houden met de milieu- en sociale aspecten.
Hoewel het van groot belang is lichaamsbeweging en gezonde voeding aan te moedigen, is het in de eerste plaats noodzakelijk een overheidsbeleid te voeren, waardoor schadelijke stoffen uit ons milieu verwijderd worden (hormoon-ontregelaars, insecticiden, pesticiden) en zonder schroom te strijden tegen de omzeiling van wetten door de industrie.
Het belasten van junk food (verwerkte producten, frisdranken, enz.) en tegelijkertijd het toegankelijker maken van gezonde voeding om een dieet met minder suiker en vet aan te moedigen, lijkt ook essentieel om de sociale ongelijkheden te bestrijden die deze gezondheidsramp in stand houden.
Ook het instrueren van burgers, overheden en werkgevers in strategieën voor diabetespreventie, zoals door het opzetten van documentatiecentra, is van fundamenteel belang. Het ‘Verbond van collectieven voor milieu en gezondheid’ pleit voor een jaarlijkse nationale milieugezondheidsconferentie om eindelijk de echte oorzaken van chronische ziekten – diabetes is een van de meest emblematische – aan te pakken. Want hoewel deze ziekten ons sinds de naoorlogse periode hebben geteisterd, maken zij ons thans zeer kwetsbaar voor pandemieën, en het zou misdadig zijn niet alles in het werk te stellen om ze te bestrijden.
Openbaar discussiestuk van ‘Het verbond van collectieven voor milieu en gezondheid’ (vertaald en bewerkt door Thom Holterman; integraal, en waarin ook de noten zijn opgenomen, te vinden op de site van Reporterre; Online). [Beeldmateriaal ontleend aan Reporterre]