Regeerakkoord vol verfoeilijke plannen – en wat gaan we eraan doen?

(Door Peter Storm, oorspronkelijk op zijn weblog verschenen, foto van website autobahn.eu)

1.

Het eerste aspect: het komende kabinet plant een zoveelste rooftocht tegen armere mensen. Tegelijk krijgen rijke mensen, en vooral ondernemingen, de ruimte, een ruimte die dan ook nog eens versierd wordt met cadeautjes. Armere mensen – jij en ik, alle mensen met relatief laagbetaald werk, een uitkering, een studielening, noem maar op – zullen om te beginnen meer kwijt zijn aan dagelijkse boodschappen. Daar gaat de verhoging van het lage BTW-tarief – van zes naar negen procent – voor zorgen. Daardoor is “een gemiddeld huishouden straks twee tientjes per maand kwijt aan alledaagse zaken als voedsel, de kapper of de bioscoop” (2), zo legt de Volkskrant uit. Dat geldt natuurlijk voor arm en rijk – maar als je na vaste lasten 400 euro overhoudt voor je boodschappen, dan raakt 20 euro echt. Als je zes keer modaal ‘verdient’, dan merk je die 20 euro amper. Dit soort belastingen raken dus vooral armere mensen.

Tussen de (relatief) armere mensen onderling worden ook verschillen aangewakkerd, net als tussen mensen met lage en met een middeninkomen. De inkomstenbelasting gaat daarvoor zorgen. Die wordt veranderd: er wordt een zogenaamde ‘sociale vlaktaks’ ingevoerd, net zo ‘sociaal’ als het ‘sociaal leenstelsel’ dat voormalige fans van GroenLinks nog een nare smaak in de mond zal geven.Het komt neer op twee tarieven voor de inkomstenbelasting: eentje van 49,5 procent voor de 5 procent met de hoogste inkomsten, eentje van 36,93 procent voor de rest.Ik ga niet eens uitleggen hoe het precies werkt, het gaat me om de gevolgen, en die zijn een stuk minder sociaal. “Iedereen die werkt, gaat minder belasting betalen”, zo vat de NOS het samen. “Vooral de middeninkomens profiteren daarvan: iemand met een bruto jaarsalaris van 40.000 euro gaat er 1.200 op vooruit.”(3) Wie niet werkt – pardon, wie geen betááld werk heeft want mensen zonder baan werken zich maar al te vaak op andere manieren suf – heeft dit voordeel niet. Zo krijg je grotere inkomensverschillen, niet alleen tussen arm en rijk maar ook bínnen de overgrote meerderheid die niet rijk is, maar ook niet perse straatarm. Zo wakker je ook nog eens afgunst aan tussen mensen die in het zelfde schuitje zitten. Al zitten ze niet allemaal op dezelfde plek in die boot, de kapitein zijn we geen van allen, laat staan de eigenaar van het schip.

Maar het echte feest is weggelegd, niet eens voor de fameuze ‘hardwerkende Nederlanders’, dat infame afgodsbeeld van rechts, maar voor degenen waar het in deze maatschappij volgens de komende regering openlijk om draait: ondernemers. Zo leidt het regeerakkoord hoofdstuk 2.4 genaamd “Economie, innovatiebeleid en vestigingsklimaat” in (regeerakkoord, pagina 33) “Ondernemers zijn van onschatbare waarde. Ze zijn de motor van onze economie. Onze banen, welvaart, mogelijkheden om ons te ontwikkelen, danken we voor een groot deel aan creatieve, zelfstandige, innovatieve start-ups, trotse familiebedrijven, mondiale ondernemingen en een groot, gevarieerd en robuust midden- en kleinbedrijf. Zij verdienen ruimte.”

En omdat deze nobele zielen nog geen ruimte genoeg ‘ruimte’ hebben, krijgen ze er nog wat ‘ruimte’ bij. Daarom wordt de dividendbelasting afgeschaft. Daarom wordt de vennootschapsbelasting verlaagd. Daarom hoeven ondernemers met maximaal 25(*) personeelsleden zieke personeelsleden nog maar één jaar door te betalen in plaats van twee. Daarom wordt het voor ondernemingen makkelijker gemaakt om personeel te ontslaan. Daarom mogen ze mensen nu drie keer achtereen een flexcontract aanbieden, in plaats van twee. De ‘motor van de economie’ wordt aldus in staat gesteld om de benzine waar ze op loopt, des te efficiënter te gebruiken om harder te rijden naar het Beloofde Land van de Maximale Winst. En waaruit bestaat die benzine? Uit de werkkracht van de mensen die voor de ondernemers ‘mogen’ werken. Die mensen betalen, met afbraak van rechten, met duurdere boodschappen, noem maar op. Het gebruikelijke, neoliberale liedje. Daarin past ook dat het eigen risico in de zorg gehandhaafd blijft. Verhoging ging niet door, maar in ruil daarvoor gaat de zorgpremie omhoog.

2.

Als dit het hele verhaal was, dan zou de zaak gauw springen. Er zijn immers veel en veel meer relatief arme mensen dan steenrijke. Het aantal ondernemers is toch maar een beperkte minderheid vergeleken met de mensen in vaste of losse loondienst, de mensen met een uitkering, de mensen met een studiebeurs/studielening, al dan niet aangevuld met loon van een bijbaan. Het aantal mensen dat gedupeerd wordt door een beleid dat relatief arme mensen een trap in het gezicht geeft, overtreft ruimschoots het aantal mensen dat van deze trap merkbaar profiteert. Vooral die BTW-verhoging zou in een land waar arm openlijk tegenover rijk staan, allang tot straatprotest en rellen hebben geleid, gevolgd door intrekking van de maatregel, ontslag van de verantwoordelijke minister, aftreden van de hele regering … of brute repressie om de maatregel door te drukken. Maar arm staat in Nederland niet openlijk tegenover rijk, en ook het nieuwe kabinet put uit een uitgebreid repertoire om de klassentegenstellingen aan het oog te onttrekken en erger. Daar heeft ze drie methoden voor. Nationalisme is één. Racistische uitsluiting is twee. Repressie is drie.

Nationalisme moet ons allemaal het idee geven dat we bij elkaar horen, of we nu arm zijn of rijk. Daarom moeten we allemaal het Wilhelmus leren. Daarom moeten we allemaal onze loyaliteit betuigen aan Nederlandse tradities, Nederlandse normen, Nederlandse waarden, de Nederlandse geschiedenis, de Nederlandse democratische rechtsstaat. Hoe meer energie we steken in dit soort nationalistische loyaliteitsbetuigingen, hoe makkelijker het voor rijken en ondernemers is om de zakken van de rest van de bevolking systematisch te rollen terwijl we allemaal ‘één grote familie’ zijn. Is het doelbewust zo bedacht? Dat maakt niet eens uit. Het wérkt zo, en daar zijn ondernemers en met hen verbonden politici zich wel degelijk van bewust.

Racistische uitsluiting gebeurt systematisch door vluchtelingen apart te zetten, van steeds meer rechten te beroven. Het gebeurt tevens door een spraakgebruik te cultiveren waarin deze mensen neergezet worden als last-die-drukt-op-onze-verzorgingsstaat, als profiteur, als ten-onrechte-hierheen-gekomen, als bedreiging-van-onze-normen-en-waarden, als gevaar-voor-onze-democratische-rechtsstaat en ga zo maar door. Voorgaande kabinetten deden dat, vaak aangemoedigd door een oppositie die vaak nog wat rechtser was dan de regering. Het komende kabinet gaat op die weg voort, en doet er giftige scheppen bovenop. Het kurkdroge proza waarin dit uitsluitingsbeleid staat opgesomd, is niet altijd even makkelijk te doorgronden. Ik haal er daarom nog maar wat zaken uit.

“Vluchtelingen verdienen bescherming, maar dat omvat geen recht om te kiezen welk land dan die bescherming moet bieden”, stelt het regeerakkoord op pagina 52. Nee, waar vluchtelingen ‘bescherming’ mogen krijgen, wordt voor ze uitgemaakt door hun ‘weldoeners’.. Zo “kunnen, bij voorkeur in Europees verband, overeenkomsten met betrekking tot migratie worden gesloten met veilige derde landen, die materieel voldoen aan de voorwaarden van het Vluchtelingenverdrag.” Zo “moeten afspraken (…) worden gemaakt met transitlanden en landen in de regio van brandhaarden over de opvang en het terugnemen van asielzoekers, zowel van eigen onderdanen als van andere landen uit de regio.” Het model is hier kennelijk de zogeheten Turkije-deal: Turkije krijgt een bom duiten, en neemt in ruil daarvoor grote aantallen vluchtelingen uit Europa – Griekenland vooral – terug. Die verrekken nu dus in Turkse, en niet langer in Griekse, vluchtelingenkampen, zodat de EU haar handen verder in onschuld kan wassen terwijl mensen creperen. Natuurlijk blijven mensen het toch proberen om de Middellandse Zee over te steken, zodat ook het verdrinken gewoon doorgaat. Dit is inderdaad ook een vorm van opvang in de regio, puur geografisch gezien althans. Ze verzuipen immers daarginds, en niet in het IJsselmeer.

Het regeerakkoord stelt ook nog eens dat als vluchtelingen als drenkelingen worden opgepikt, ze gebracht mogen worden naar de dichtstbijzijnde kust, ook als dat de kust is van het land vanwaaruit ze de levensgevaarlijke oversteek probeerden.Heel misleidend staat er bij: “Het non-refoulement-beginsel is hier leidend.”(pagina 52). Non-refoulement: het principe dat je niet naar een onveilig land mag worden teruggestuurd. Maar precies dat gebeurt dus wèl, al wordt het natuurlijk gecamoufleerd door onveilige landen als Libië en Turkije (en, ongelofelijk, Afghanistan), aan te merken als veilig genoeg.

Smerig zijn ook allerlei beleidsvoorstellen over behandeling van vluchtelingen in Nederland zelf. Bij toekenning van een vluchtelingenstatus geen verblijfsvergunning meer v oor vijf jaar, maar slechts voor drie. Die kan eventueel verlengd worden met twee jaar, en pas daarna komt permanent verblijfsrecht in beeld. Vluchtelingen met een formele verblijfsstatus hebben momenteel nog recht op bijstand en dergelijke. Niet langer, als het aan het nieuwe kabinet ligt: “gemeenten innen de zorgtoeslag, huurtoeslag en bijstand gedurende de eerste twee jaar en de nieuwkomer ontvangt deze voorzien ingen en begeleidingen in natura met leefgeld.” (pag. 55) Openlijk ongelijke behandeling van vluchtelingen is het. Vluchtelingen wordt de status van hooguit tweederangsburgers toegewezen. Hoezo ‘gelijkwaardigheid’? Hoezo ‘democratische rechtsstaat’?

Over de steeds scherpere procedures om mensen wiens asielverzoek wordt afgewezen, heb ik het dan nog niet eens. Ook hier doet het nieuwe kabinet er weer een schepje bovenop. En dan is er nog het kinderpardon – een fopspeen waarin vluchtelingenkinderen verblijfsrecht in het vooruitzicht wordt, maar waaraan zulke absurde voorwaarden geplakt zitten – dat er amper een kinderpardon wordt toegewezen. Een van die eisen is: meewerken aan eigen uitzetting! Een eis, gesteld aan mensen die dus n juist niét uittgezet willen worden. Kan het absurder? Welnu,dat misselijke kinderpardon blijft in volle hardvochtigheid zoals het zit, zonder zelfs maar de geringste verruiming.

Dit beleid van uitsluiting is niet zomaar willekeurige wreedheid, bureaucratische onverschilligheid of iets dergelijks. Het heeft meerderte functies. Door vestiging in Nederlasnd zo moeilijk mogelijk te maken, wordt de migratie – via asielverzoeken, opf helemaal irregulier – weliswaar niet gestopt. Maar de mensen die zich tegen de repressie in, in Nederland vestigen, Ze vormen een rechteloze bevolkingsgroep, geheel en al beschikbaar en extra kwetrsbaar als ‘illegale’ werkkracht. Verdediging tegen slechte arbeidsvoorwaarden is riskant: wie ‘lastig’ is, kan worden aangegeven en vervolgens worden opgesloten en gedeporteerd. Dat is akelig voor deze arbeiders, maar een buitenkans voor ondernemers die deze arbeiders inzetten. De repressie tegen vluchtelingen dient dan ook belangen van zeer concrete ondernemers en bedrijfstakken.

Kapitaalsbelangen – en niet het welzijn van migranten – staan ook centraal bij het reguleren van arbeidsmigratie. Het regeerakkoord ( pag. 54) “Er zijn echter ook arbeidsmigranten die een zinvolle bijdrage kunnen leveren aan de Nederlandse economie en samenleving. Voor Nederland gunstige arbeidsmigratie wordt dus gefaciliteerd. Het kan de (kennis)economie, innovatieve slagkracht en concurrentiepositie van Nederland versterken.” Het migratiebeleid is, net als de belastingpolitiek en het beleid rond arbeidsmarkt en ontslagrecht, dus primair gericht op ondernemersbelangen en op wat de B.V. Nederland ten goede komt.

Er is ook een machtspolitieke drijfveer. Vluchtelingen apart zetten, als dreiging en als vijand neerzetten, systematisch van rechten beroven, dient enerzijds als troost, anderzijds als waarschuwing. Het dient als troost aan al die Nederlanders die mopperen over werkdruk, dure boodschappen en lage inkomens: wees blij dat je tenminste Nederlander bent, dat je erbij hoort, dat je mee mag doen! Bas Thijs zegt het, in weer een voortreffelijk stuk op Grutjes waar het bovenstaande mede aan is ontleend, zegt het zo (4): “Mensen zonder geld zijn de lul. Maar ze kunnen straks naar vluchtelingen kijken en denken: hebben wij even geluk.” En in die troost zit tegelijk een waarschuwing. Wederom Bas Thijs: “Vluchtelingen zijn niet meer alleen de zondebok, ze zijn ook een afschrikwekkend voorbeeld. Hou je gemak, want je weet nu dat we hele bevolkingsgroepen kunnen dumpen in een onderklasse waar geen mensenrecht meer geldt.” Dat is zeer raak gezegd, met als kanttekening dat dit dumpen niet vandaag of gisteren is begonnen, maar al decennia gebeurt, vaak sluipenderwijs, soms opeens met schokkende nieuwe stappen waarin trouwens een vrijwel vergeten partij, de PvdA, vaak een nare hoofdrol speelde. Voor enige n ostalgie naar de tijd toen die partij nog aan een regering deelnam is dan ook geen reden. Er gaat echter wel degelijk een flinke nieuwe schep bovenop, als we het nieuwe kabinet op juist dit punt niet ernstig en hevig weten te dwarsbomen.

Maar het kabinet laat het niet bij afschrikking. Iedereen, ook mensen die zich geen zorgen over verblijfsstatus hoeven te maken omdat ze volgens de nationale doctrine ‘echte Nederlander’ zijn, lopen rechtstreeks gevaar als ze ‘lastig’ worden. Dat brengt ons , na nationalisme en racistische uitsluiting, op het derde mechanisme dat het kabinet inzet om de sociale tegenstellingen beheersbaar te houden ten gunste van rijken en ondernemers. Dat mechanisme is: repressie.

Het is redelijk symbolisch dat het allereerste beleidsvoorstel in het hele document als volgt luidt: “De nationale politie krijgt structureel 267 miljoen euro extra voor onder meer agenten in de wijk en rechercheurs.” (pag. 3) Boeven vangen, jawel. Maar potentiële boeven, dat zijn vooral ook jij en ik, als we met ons gedrag ‘de openbare orde verstoren’en ‘de rechtsorede in gevaar brengen’. En daarom zijn er niet alleen meer agenten in de wijken nodig om die ‘orde’te handhaven, maar ook ‘rechercheurs’om mensen die de ‘orde’ in gevaar brengen, in de gaten te houden en weg kunnen plukken, met een rechtbank als tussenstation. De bevoegdheden om mensente onderdrukken worden ook steeds verder verruimd. Het regeerakkoord bevat het volgende voorstel: “Onze rechtsstaat moet weerbaarder worden gemaakt tegen radicale antidemocratische krachten. De verbodsbepalingen voor radicale organisaties die tot doel hebben om onze democratische rechtsstaat omver te werpen of af te schaffen, worden uitgebreid door aanpassing van art. 2:20 BW.” (pagina 5)

Hier staat dus dat groeperingen verboden dienen te worden, niet vanwege wat ze doen, maar puur en alleen om wat ze nastreven. “Concreet betekent dit dat een organisatie die actief een anarchistische, libertarische of basisdemocratische maatschappij nastreeft, voortaan verboden kan worden” legt Pyt van der Galiën uit op Krapuul (5). Voorbeeld. Ik wil de democratische rechtsorde vervangen door een ordening van vrijwillig samenwerkende gelijkwaardige mensen, zonder staat en dus ook zonder democratie want dat is nog steeds een staatsvorm. Ik noem zo ’n staatloze ordening dan ook liever anarchie dan democratie, en daarmee ga ik vér over de grens van het voorstel heen. Volgens het voornemen van het kabinet zou een organisatie met wie ik dat streven gemeen heb, verboden kunnen worden. Je hoeft geen anarchist te zijn om te snappen dat zoiets van de persoonlijke vrijheid, de vrijheid van geweten, van geloof, van meningsuiting en van organisatie, tot een aanfluiting maakt. Maar het helpt wel, want buiten anarchistische kringen blijft het op dit punt weer eens verontrustend stil.

3.

Veel van wat ik hierboven heb uiteengezet, is – in andere bewoordingen, met andere accenten maar vanuit een zeer geestverwante betrokkenheid en woede – elders al naar voren gebracht. Ik wijs op “Dus laat me even samenvatten”, het mooie artikel van Bas Thijs (6) waar ik al uit citeerde, een stuk dat weliswaar niet bewust model stond voor mijn artikel toen ik aan het schrijven bestond, maar wel degelijk inspiratiebron blijkt te zijn (al wil ik de inspirerende kracht van het regeerakkoord zelf daarmee natuurlijk niet wegwuiven…). Ook Krapuul.nl bood inzicht en verheldering, zoals we van die website gewend zijn.

Maar één aspect ontbreekt vrijwel volledig, zowel op genoemde websites als ook op mijn eigen website: nadenken over de noodzakelijke praktijk tegen het nieuwe vileine voornemens van het komende kabinet. Nog te weinig radicale, anarchistische publicisten schreven daar over . Onze doordachte en doorleefde verontwaardiging op internet rondstrooien is een begin, maar zal geen beleidsvoorstel torpederen. Onze kerntaak de komende weken is dan ook niet alleen: blijven roepen hoe erg het allemaal is, die regeringsplannen. Onze kerntaak hoort toch ook te zijn: antwoorden helpen zoeken op die aloude vraag: wat gaan we er samen aan doen? Laten we die vraag maar eens van reeksen samenhangende en overtuigende antwoorden te voorzien – en laten die antwoorden dan in de praktijk gaan brengen ook.

Noten:

1 Bureau voorlichting kabinetsformatie, “Regeerakkoord ‘Vertrouwen in de toekomst”, als PDF te downloaden via https://www.kabinetsformatie2017.nl/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-vertrouwen-in-de-toekomst In mijn artikel geef ik bij citaten tuseen haakjes het paginanummer uit dat document, zonder daar verder afzonderlijke noten van te maken.

2 Volkskrant, “Van les in het Wilhelmus via vlaktaks naar minder olie uit Rusland: dit zijn de plannen van Rutte III”, 10 oktober 2017, https://www.volkskrant.nl/politiek/het-regeerakkoord-is-er-eindelijk-en-dit-staat-erin~a4520494/

3 NOS, “Dit is wat je moet weten over het regeerakkoord”, 10 oktober 2017, https://nos.nl/artikel/2197308-dit-is-wat-je-moet-weten-over-het-regeerakkoord.html

4 Bas Thijs, “Dus laat me even samenvatten”, Grutjes, 6 oktober 2017, http://www.grutjes.nl/2017/10/dus-laat-me-even-samenvatten/

5 Pyt van der Galiën, “Rutte III wil harde aanpak van links”, Krapuul, 9 oktober 2017, http://www.krapuul.nl/overig/nieuws/2663338/rutte-iii-wil-harde-aanpak-van-links/

6 Zie noot 4