Recensie Media Activisme

Het boek leunt zwaar op het werk van de media-onderzoekers Noam Chomsky en Edward S. Herman, zoals de schrijvers ook aangeven. Het begin van het boek bestaat zelfs geheel en al uit een populaire uitleg van het propaganda model dat Chomsky en Herman in hun standaardwerk Manufacturing Consent uiteengezet hebben. De theorie van het propaganda model legt uit hoe het komt dat westerse media zijn zoals ze zijn. Zonder dictatoriale censors verdedigen ze over het algemeen hardnekkig het heersende systeem. Media Activisme werkt één voor één de vijf voornaamste filters uit die volgens Chomsky en Herman de media bepalen (commerciële banden, adverteerders, politieke banden, georganiseerde beinvloedingscampagnes, heersende anticommunistische ideologie).

Vervolgens gaat het boek grotendeels over het zelf verzorgen of beïnvloeden van berichtgeving. Er wordt het nodige uitgelegd over moderne communicatiemiddelen en methoden en technieken die activisten ontwikkeld hebben of ter beschikking hebben. De informatie is grotendeels puur praktisch en lijkt in dat opzicht eigenlijk veel op handboeken als Het Mediaboek dat regelmatig door het Instituut voor Publiek en Politiek uitgegeven wordt. Er wordt veel nuttige praktische informatie aangeboden. Maar het is jammer dat het boek verder geen uiteenzetting over een mediastrategie biedt. Welke aanpak levert een fundamenteel andere informatietoestand op? Nu geeft het boek hoofdzakelijk het naïeve beeld dat alle kleine beetjes helpen (wat natuurlijk klopt, maar we willen soms een stapje meer weten).

Wat stoort is dat de schrijvers van die overtuigde marxisten zijn. Of eigenlijk stoort vooral dat ze daar niet gewoon voor uitkomen. Binnen het Belgische Indymedia-circuit waarin ze werkzaam zijn, heeft ze dat ook voortdurend flinke kritiek opgeleverd. Nogal wat mensen zijn bang dat de ontluikende globaliseringsbeweging platgewalst wordt door ouderwetse dogmatische ML-partijen als de Belgische Maoïstische Partij van de Arbeid. Het boek is ook uitgegeven bij de aan die partij gelieerde uitgeverij EPO. Nu zijn de schrijvers slim genoeg om het niet van de pagina\\\\\\\’s af te laten druipen, maar de voorbeelden verwijzen wel erg vaak naar initiatieven uit die hoek. Het resulteert ook in een platte versie van de problematiek, platter dan Chomsky en Herman het er zelf van zouden maken. Zo is in de versie van de schrijvers alle berichtgeving over Irak, Cuba of Noord-Korea gemene propaganda, terwijl het probleem natuurlijk is dat de werkelijkheid er zo grimmig is dat er makkelijk mee te scoren valt. De marxistische achtergrond van de schrijvers komt ook tot uiting in het voortdurend aanhalen van voorbeelden uit de arbeids- of vakbondsstrijd. Nu zal die in België ongetwijfeld een grotere rol spelen binnen sociale bewegingen dan in Nederland en kan het geen kwaad daar eens meer aandacht aan te besteden. Maar het vertekent wel het beeld omdat ook in België de actiebeweging veel diverser is, zeker die rond indymedia en het globaliseringsgebeuren waar de schrijvers hun boek toch aan ophangen. Dat er ook veel anarchisten actief zijn, met name in de milieubeweging, zul je in het boek niet lezen. Het pro-communistische filter van de schrijvers heeft waarschijnlijk voorkomen dat er tal van inspirerende voorbeelden van media-activisme onbenut gelaten werden. En dat als er voorbeelden van \\\\\\\’goede\\\\\\\’ massamedia gegeven moeten worden, ze (naast le Monde Diplomatique) slechts op de proppen komen met gestaalde kader-gedrochten als het Italiaanse Il Manifesto of de Duitse Junge Welt.

Opvallend is verder dat de schrijvers een ouderwetse – of in ieder geval beperkte – opvatting over de werkwijze van media koesteren. Daardoor blijft het beeld bestaan dat massamedia de enige belangrijke informatiebron voor het publiek vormen, die bovendien eenzijdig manipulerend zou werken. Allerlei discussies over tactieken zoals communicatie-guerrilla, zijn de schrijvers kennelijk ontgaan. Of misschien vinden ze het maar postmoderne anarchistische onzin. Hierdoor is het vooral een keurig boekje geworden, dat niet wil aanzetten tot inventieve nieuwe acties en ideeën, maar wil morrelen aan de geaccepteerde verhoudingen. Wat verder mist, zijn goede aanwijzingen over het plegen van onderzoek en het naar buiten brengen van de resultaten daarvan. Dat lijkt me nuttiger dan pagina\\\\\\\’s lang uitleggen hoe computers werken en wanneer je een nieuwe moet kopen.

Dit boek biedt nuttige informatie over de werkwijze van media en de mogelijkheden om er iets anders voor in de plaats te stellen. Die informatie is schaars in het Nederlands en elke aanvulling is welkom. Maar of we er veel mee opschieten door de oude filters te vervangen door die van de schrijvers, is de vraag.

Media Activisme
(Don\\\\\\\’t Hate the media, be the media)
Han Soete, Raf Custers, Bruno de Bondt, EPO Berchem België
ISBN 90 6445 336 5, 17 euro
www.media-activism.be

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Kees Stad.)