Opnieuw grote ophef over antropologisch boek met gevaarlijke boodschap

(Bron: Survival International)

– Marshall Sahlins, een van ’s werelds meest vooraanstaande antropologen, heeft zichzelf teruggetrokken uit de Amerikaanse Academie van Wetenschappen uit protest tegen Chagnons toetreding tot de Academie. Sahlins schreef eerder een vernietigende recensie over het werk van Chagnon in de Washington Post.

– Davi Kopenawa, een woordvoerder van de Braziliaanse Yanomami en voorzitter van de Yanomami-vereniging Hutukara, heeft zich in onbedekte termen uitgesproken over het werk van Chagnon: ‘[Chagnon] zei over ons, ‘De Yanomami zijn wilden!’ Hij leert jonge studenten verkeerde dingen: ‘Kijk de Yanomami doden elkaar om vrouwen.’ Hij herhaalt dit voortdurend. Maar wat doen zijn eigen leiders? Ik geloof dat zijn leider een aantal jaar geleden een grote oorlog voerde – waarbij veel kinderen omkwamen, ze hebben duizenden jongens en meisjes gedood. Deze grote mannen hebben bijna alles gedood. Zij zijn de wilde mensen, de echte wilden. Ze gooien met bommen, schieten met machinegeweren en verwoesten de Aarde. Dat doen wij niet…’

– Een grote groep antropologen die jarenlang hebben samengewerkt met de Yanomami hebben een verklaring afgegeven waarin ze Chagnons beschrijving van de stam als ‘woest’ en ‘gewelddadig’, aanvechten. Ze omschrijven de Yanomami als ‘in het algemeen vreedzaam’.

– ‘Chagnons werk wordt veelvuldig gebruikt door schrijvers zoals Jared Diamond en Steven Pinker, die in stamverband levende volken bewust willen neerzetten als ‘wrede barbaren’ – die veel gewelddadiger zijn dan ‘wij’. Deze auteurs miskennen volledig het feit dat zijn bevindingen over de Yanomami al lange tijd niet meer serieus worden genomen,’ aldus de directeur van Survival International, Stephen Corry.

Napoleon Chagnons autobiografie is vorige week (19 februari) uitgekomen in de Verenigde Staten. In zijn boek uit 1968, Yanomamö: The Fierce People, werden de Yanomami afgeschilderd als ‘sluw, agressief en intimiderend’ en werd beweerd dat ze ‘in een staat van permanente oorlogsvoering’ leven. Het is nog steeds een standaardwerk dat gebruikt wordt door eerstejaars antropologiestudenten in de VS.

De Yanomami leven in Brazilië en Venezuela en vormen één van de grootste volksstammen die in relatief isolement leven in Zuid-Amerika. Hun grondgebied is wettelijk beschermd, maar illegale goudzoekers en veeboeren dringen in steeds grotere aantallen hun land binnen waarbij ze hun bos vernietigen en besmettelijke ziektes verspreiden. In de jaren ’80 overleed een op de vijf Yanomami aan een van deze ziektes.

Napoleon Chagnons beschrijving van de Yanomami als ‘sluw, agressief en intimiderend’ en ‘levend in een staat van permanente oorlogsvoering’ wordt in brede kring als achterhaald beschouwd.© Survival

Het werk van Chagnon heeft bijzonder nadelige gevolgen gehad voor de Yanomami. Eind jaren ’70 liet de Braziliaanse militaire dictatuur, die weigerde om het gebied van de Yanomami af te bakenen, zich duidelijk beïnvloeden door Chagnons typering van de Yanomami als onderling vijandig, en in de jaren ’90 weigerde de regering van Groot Brittannië een scholingsproject te financieren bij de Yanomami, met de toelichting dat ’projecten bij dit volk gericht moesten zijn op het beperken van geweld’.

Nog onlangs werd het werk van Chagnon aangehaald in Jared Diamonds omstreden boek De Wereld tot Gisteren, waarin wordt beweerd dat de meeste ‘traditionele samenlevingen’, waaronder de Yanomami, in een staat van ‘permanente oorlogsvoering’ leven, en waarin gepleit wordt voor staatsdwang en controle van bovenaf om er vrede te bewerkstelligen.

Survival International-directeur Stephen Corry verklaarde vandaag: ‘Het meest tragische aan dit verhaal is dat de Yanomami zelf er grotendeels uit zijn weggelaten, omdat de media zich uitsluitend richten op de prikkelende details in het felle debat dat weer is opgelaaid tussen de antropologen, of op de omstreden stellingen van Chagnon. In feite heeft Yanomamö: The Fierce People catastrofale gevolgen gehad voor zowel de Yanomami als voor inheemse stammen in het algemeen. Zonder twijfel wordt het boek tegen hen gebruikt en heeft de 19e eeuwse mythe van de ‘wrede wilde’ weer een plaats gekregen in het denken van het grote publiek.’

Voor aanvullende informatie en de volledige tekst van bovenstaande verklaringen, ga naar The Fierce People? The myth of the ‘Brutal Savage’-