Schaduw Griekse verkiezingen zorgt voor Europese zenuwachtigheid
Na de afloop van de Eurogroep-vergadering op 8 december, maakte de Griekse premier Samaras bekend dat de presidentsverkiezingen naar voren zullen worden geschoven. Deze aankondiging zorgde, samen met de politieke onzekerheid die volgt en de paniekzaaierij van de Griekse regering, voor een forse val van de Atheense beurs. Belandt Griekenland opnieuw in het oog van een eurocrisis?
(Oorspronkelijk verschenen bij DewereldMorgen foto: greenweek/flickr: Stavros Dimas (1e links) in 2009 als EU-commissaris)
In Griekenland wordt de president verkozen door de 300 parlementsleden. De kandidaat wordt voorgesteld door de regering en er moeten 200 parlementsleden worden gevonden die met deze kandidaat instemmen. Is dat niet het geval, dan volgt er een tweede verkiezingsronde. Worden dan weer geen 200 parlementsleden gevonden, dan komt er een derde verkiezingsronde waar nog 180 parlementsleden moeten instemmen. Lukt dat niet, dan moet het parlement worden ontbonden en volgen er verkiezingen.
De oppositiepartijen hebben al wekenlang verkondigd dat ze hun goedkeuring niet zullen geven, wie ook de kandidaat is. Omdat de regeringscoalitie een nipte meerderheid van 155 parlementsleden heeft, is het niet ondenkbaar dat er parlementsverkiezingen komen. Het gonst in de Griekse politiek van de geruchten dat de coalitieregering aan onafhankelijke parlementsleden en aan parlementsleden van de oppositie geld heeft geboden in ruil voor een stem voor de presidentskandidaat Stavros Dimas, ondervoorzitter van het regerende Nea Dimokratia en voormalig Europees Commissaris.
Trojka
De eerste ronde van de presidentsverkiezingen komt er aanstaande woensdag 17 december, drie maanden eerder dan normaal voorzien. Dat is geen toeval. Tijdens de Eurogroep-vergadering is beslist dat Griekenland nog een verlenging van twee maanden van het hulpprogramma krijgt (de trojka had aangedrongen op een verlenging van zes maanden, want ze ziet een tekort van 2,5 miljard in de Griekse begroting voor 2015) om nog een resem hervormingen door te voeren die bijzonder moeilijk liggen in de Griekse samenleving. Er moeten nog steeds ontslagen volgen in de openbare sector, waar overigens de loonschalen nog steeds niet zijn geregulariseerd, hoewel dat jaren geleden reeds door de regering Papandreou was beloofd. Op aandringen van de trojka moet er ook weer verder worden gesneden in de pensioenen en de lonen.
Nu Griekenland in een verkiezingsperiode zit, kan de huidige regering nauwelijks nog een hervorming doorvoeren. Eind dit jaar lopen wel een aantal staatsobligaties af en Griekenland zal ruim 7 miljard euro moeten uitbetalen. Iets wat zonder de uitbetaling van de laatste schijf van de noodlening een quasi onmogelijke opdracht wordt. De tweede verkiezingsronde volgt op 23 december. Als de president dan nog steeds niet is verkozen, volgt de laatste ronde op 29 december. Zijn er tegen dan geen 180 parlementsleden gevonden, dan zullen parlementsverkiezingen worden uitgeschreven, wellicht voor de tweede helft van januari.
De angst voor Syriza
In de laatste opiniepeilingen leidt de oppositiepartij Syriza steevast, met een groot verschil, want de Grieken zijn de besparingen beu. In een wereldwijd onderzoek, waarvan de resultaten in oktober werden gepubliceerd, blijkt dat de Griekse regering tot de meest impopulaire ter wereld behoort. Niet verwonderlijk in een land waar het besparingsbeleid heeft gezorgd voor ruim 1,3 miljoen werklozen, 6,4 miljoen mensen op of onder de armoedegrens (op een bevolking van ruwweg 10 miljoen) en een afbouw van het onderwijs en de gezondheidszorg.
Het feit dat Syriza de parlementsverkiezingen mogelijk kan winnen, zorgde afgelopen week voor heel wat zenuwachtigheid op de financiële markten. De Atheense beurs tekende op 9 december een zwaar verlies van 12,78 procent op. Vooral de aandelen van de Griekse banken kregen klappen. Premier Samaras deed er een schepje bovenop door het woord Grexit weer te vermelden: met Syriza aan de macht, is het verdere bestaan van Griekenland binnen de eurozone volgens hem in gevaar. Die afschrikkingstaktiek gebruikte hij al in de aanloop naar de parlementsverkiezingen van 2012. Oppositieleider Tsipras heeft echter al herhaaldelijk laten weten dat het niet de bedoeling is van Syriza om terug te keren naar de drachme. Het feit dat een Grexit-scenario nog steeds op tafel komt, lijkt erop te wijzen dat vier jaar verwoestend besparingsbeleid Griekenland niet in veiliger wateren heeft geleid. Het is trouwens ook nog maar de vraag of een Grexit de moebespaarde Grieken eind 2014 nog zo bang maakt als in het voorjaar van 2012.
Om de druk verder op te voeren, waarschuwde commissievoorzitter Jean-Claude Juncker op de Oostenrijkse televisie ORF voor een “foute” stem, die voor grote problemen zou kunnen zorgen. Voor vele Grieken leek zoiets op stemadvies en daarmee ging de man zijn boekje te buiten en vooral op de sociale media kwam er veel kritiek. Op twitter hoef je maar de hashtag #GreeksAskJuncker in te tikken. Juncker wil ook graag “bekende gezichten” blijven zien in de Griekse politiek, mensen die volgens hem een “oog en een hart hebben voor de kleine man”. Laat de meeste Grieken nu net die bekende gezichten meer dan beu zijn.
LuxLeaks
In Griekenland zelf zijn de traditionele media helemaal uit hun informerende rol gevallen. De televisie- en radiozenders, maar ook heel wat kranten, waarschuwen voor chaos, en de meest extreme figuren uit de coalitieregering krijgen een podium om angstscenario’s te beschrijven. Er zou een catastrofe volgen, gelijk aan die van 1922, toen honderdduizenden Grieken van de kusten van Klein-Azië werden verjaagd. Met Syriza aan de macht, zouden er geen eurobiljetten meer uit de geldautomaten komen, de bankenrekeningen zouden leeg worden gemaakt en mensen zouden hun geld naar het buitenland brengen, binnen de week zou de drachme terug moeten worden ingevoerd, zo luidt het dagelijks. Het is wellicht geen toeval dat diezelfde media in handen zijn van oligarchen die rijk zijn geworden door lucratieve overheidscontracten en goede contacten binnen de regerende partijen. Griekse bedrijven die in handen zijn van diezelfde oligarchen en reders, zijn overigens genoemd in het LuxLeaks-dossier, waarrond het in de Griekse media opvallend stil is gebleven.
Je kan er niet omheen dat parlementsverkiezingen in Griekenland voor onrust zorgen, en dat een winst van de oppositiepartij gevolgen zou kunnen hebben voor de hele eurozone, want Syriza is niet bereid om het besparingsbeleid ook maar een dag verder te zetten. Wellicht daarom lijkt het gerucht in de Griekse media dat Europa een soort noodregering wil opzetten, dan ook niet eens zo ver gezocht. Feit is dat een democratisch proces waarbij Grieken volledig vrij zijn om te kiezen wie ze willen, flink onder druk staat.