(Griekenland) Schoonmakers, een groepje vrouwen wijst de weg!

(Oorspronkelijk verschenen op solidariteit.nl)

Inmiddels zijn de strijdbare schoonmaaksters de belangrijkste vijanden van de Griekse regering en de trojka. Door de uitvoering van de bezuinigingsmaatregelen te dwarsbomen, zijn ze via de massamedia voortdurend op het politieke toneel aanwezig. Toch worden ze door andere tegenstanders van het bezuinigingsbeleid niet als ‘politiek subject’ beschouwd. Feit is echter dat zij vanaf het moment dat de trojka met het bezuinigingspakket verscheen, massaal de straat op gingen en een verzet lieten zien met een eigen dynamiek en kenmerken rijk aan politieke lessen.

Voorbeeldige vrouwen

Vier jaar bezuinigingspolitiek veranderde Griekenland in een sociale, economische en vooral menselijke ruïne. Slechts enkelen onder ons hebben aandacht geschonken aan de betekenis van dit beleid voor het leven van vrouwen. Nog minder belangstelling kreeg hun strijd tegen de dictaten van de trojka. Het was dan ook te verwachten dat de publieke opinie op zou schrikken van deze voorbeeldige strijd, exclusief door vrouwen gevoerd. Maar is deze strijd nou echt zo schokkend?

Vrouwen hebben massaal deelgenomen aan de 26 algemene stakingen. In de Beweging van de Verontwaardigden bezetten zij pleinen, richtten kampen op en demonstreerden. Ze stonden vooraan in de mobilisatie voor de bezetting en de onafhankelijkheid van de linkse, publieke omroep ERT. Ze werden de ziel van de stakingscomités van het universiteitspersoneel tegen het beleid van een ‘reserve pool’, dat wil zeggen: na acht maanden ontslag en een kwart minder salaris.
25 000 Ambtenaren, voor het merendeel vrouwen, zijn slachtoffer van de bezuinigingen op het personeel in de openbare diensten. Het zijn ook de vrouwen die de overgrote meerderheid vormen van de vrijwilligers in de solidariteitsbeweging die in eigen beheer de structuren voor een solidaire gezondheidszorg organiseren. Dit in reactie op de sociale crisis en de ontmantelde voorzieningen van de gezondheidszorg.
De massale deelname van vrouwen in het verzet tegen de afbraak van de verzorgingsstaat en de bezuinigingspolitiek is niet verrassend en ook niet toevallig. Zoals bekend, zijn het met name de vrouwen die door de gevoerde politiek getroffen worden. De teloorgang van de verzorgingsstaat en de publieke dienstverlening raakt hun bestaanszekerheid direct. Omdat zij de meerderheid van de ambtenaren vormen en bovendien de belangrijkste gebruikers van de publieke diensten zijn, worden vrouwen dubbel getroffen door alle bezuinigingen. Ze hebben dan ook duizend en één reden om de ongekende achteruitgang van hun levensstandaard – vergelijkbaar met een terugkeer naar de negentiende eeuw – te verwerpen.

“Wij zijn geen idioten”

Aanvankelijk werd de specifieke positie van vrouwen als politieke factor niet erkend. Als de mannen namen ze deel aan verschillende bewegingen onder dezelfde eisen en gebruikten ze dezelfde actievormen. In grote aantallen vormden zij zo een deel van het geheel. Hierin kwam snel verandering tijdens de baanbrekende strijd tegen de goudwinning door het bedrijf Scouries in Chalkidiki (schiereiland in Noordoost Griekenland) dat was overgenomen door de Canadese multinational Eldorado Gold. De vrouwen maakten hier het verschil door hun specifieke vormen van actie en door hun radicalisme.
Terwijl de media en de heersende mening de betekenis negeerden van hun ‘gender identiteit’ bij de manier waarop zij de strijd voerden, gold voor de politie het tegenovergestelde. De speciale eenheden van de Griekse oproerpolitie (MAT) richtten zich vooral op vrouwen en gebruikten wrede en selectieve technieken om de hele bevolking te terroriseren en elke vorm van ongehoorzaamheid en verzet uit te roeien. Vrouwen werden gevangen gezet, juridisch vervolgd en slachtoffer van geweld en vernedering, inclusief seksuele beledigingen.

In het jaar daarop namen vrouwen meer initiatieven en ontwikkelden ze eigen actievormen. Het begon allemaal op het moment dat het zwaarste deel van het bezuinigingsprogramma werd uitgevoerd en voldaan moest worden aan de door de ‘geldschieters’ opgelegde termijnen. Meer dan op enige andere groepering richtte de overheid zich op de schoonmakers bij het ministerie van economische ontwikkeling, financiën en douane. Zij werden vanaf augustus 2013 op de bovengenoemde reservelijst geplaatst. Dit betekende nog acht maanden inkomsten voor driekwart van het gebruikelijke salaris (550 euro per maand!) en daarna ontslag. De overheid volgde hiermee dezelfde tactiek als bij het bedrijf Scouries.
Het voornemen was om eerst degenen te treffen met de minste kans op solidariteit, te weten de schoonmakers. De volgende stap betrof de grote meerderheid van de werknemers: het ontslag van 25.000 ambtenaren. De aankondiging was gepland op het moment dat het verzet tegen de meedogenloze bezuinigingsmaatregelen sterk in kracht afnam. Vele activisten waren gedemoraliseerd, uitgeput en gedwongen om te proberen de problemen individueel op te lossen. De regering dacht met deze groep van werknemers, arme vrouwen uit de ‘lagere klasse’ met een inkomen van 500 euro per maand en naar ze veronderstelde niet bijster intelligent, snel te kunnen afrekenen. Vandaar de oorsprong van de leuze van de schoonmakers: “Wij zijn schoonmakers, geen idioten.”

Directe collectieve actie

Samenhangend met de ontslagen koerste de regering op de privatisering van het schoonmaakwerk. Dat wil zeggen cadeau geven aan maffiose aannemers, kampioenen in belastingontduiking die voor tweehonderd euro per maand, dat wil zeggen twee euro per uur, de schoonmakers wilden betalen! Zonder enige rechtszekerheid en veiligheid, vrijwel gelijk aan slavenarbeid.
De ontslagen vrouwen worden opgeofferd aan het draconische beleid van de trojka. Ze zijn meestal in de leeftijd van 45 tot 57 jaar, vaak moeders van éénoudergezinnen, gescheiden, weduwen en dragers van een overmatige schuldenlast. Ze hebben kinderen, werkloze echtgenoten, zijn extra belast door de zorg voor gehandicapten, zonder kans op een vervroegd pensioen en een andere baan.
Zij besloten echter om niet toe te geven, ook om de controle over hun bestaan in eigen hand te nemen. En zo zien we een handvol vrouwen die de oude actievormen van de traditionele vakbonden laten voor wat ze zijn. Sommigen namen het initiatief om zich, op eigen basis, te organiseren. Hierbij betrokken zij in hun harde kern een groep schoonmakers die al tien jaar strijd had geleverd en belangrijke overwinningen geboekt. Ze hebben zeer hard gewerkt en een netwerk van nationale omvang opgezet.
Aangezien deze werknemers van het ministerie van economische ontwikkeling in de bijstand waren gegooid, had het geen zin om in staking te gaan. Daarom gingen ze over tot een menselijke blokkade, op straat, tegenover de hoofdingang van de ministeriële kantoren aan het prestigieuze Syntagmaplein, de meest symbolische locatie voor het establishment.

Het is geen toeval dat vrouwen dergelijke fantasierijke actievormen toepassen. Sinds zij werden genegeerd vanwege hun gender en sociale klasse, raakten zij gemarginaliseerd binnen de vakbonden en hadden dus ook nauwelijks banden met de traditionele linkse organisaties. Zij moesten wel veel lawaai maken om gehoord en gezien te kunnen worden. In plaats van reactieve stakingen en zinloze korte acties, kozen ze voor directe collectieve actie, op geweldloze basis, met humor en een shockeffect. Tijdens Pasen dragen zij doornenkronen op het hoofd. Ze manifesteren zich met stroppen om hun nek voor de kantoren van ‘de democratie’, onder begeleiding van dans en muziek. Vervolgens eisen zij met onmiddellijke ingang de terugkeer in hun baan, voor ieder en iedereen.

Besmettelijke strijdbaarheid

Dit zijn nieuwe acties in Griekenland. Ze bezetten de ingang van de overheidsgebouwen en blokkeren de toegang, met name voor de trojka ambtenaren. Ze achtervolgen en omsingelen hen, dwingen hen tot een sprint om met hulp van hun bodyguards de achteruitgang te nemen. Ze raken betrokken in fysieke schermutselingen met de speciale politie-eenheden. Elke dag bedenken ze nieuwe actievormen die ze doorgeven aan de massamedia. Zo slagen zij erin een enorme aandacht op zich te vestigen en hun isolement te doorbreken.
Sociale ellende wordt vaak gepresenteerd in zielloze statistieken met getallen die nieuwe records van werkloosheid en armoede aangeven. Dergelijke abstracte concepten krijgen nu een menselijk gezicht. Hier staan echte vrouwen van vlees en bloed, vrouwen, en dat vooral, met een sterke persoonlijkheid en hun eigen politieke beweging. Ze hebben namen als Litsa, Despina, Georgia, Foteini, Demetra … En met hun voorbeeld, hun moed, hun doorzettingsvermogen en vastberadenheid om te winnen, geven ze weer hoop aan alle slachtoffers van het bezuinigingsregime.

Het is belangrijk te weten dat het apparaat van ‘law and order’ zich vrijwel dagelijks inzet om hen te treiteren en zo als kwaad voorbeeld te stellen, omdat de machthebbers zich zorgen maken over de verspreiding van het door de vrouwen opgeroepen fenomeen. Het hele land kijkt naar dit treurige schouwspel van vrouwen van wie velen van gevorderde leeftijd zijn. Hoe zij dagelijks mishandeld en verwond worden door de rambo’s van de politie die hun zonen hadden kunnen zijn.

En waarom? De eenvoudige reden is dat de trojka hen wil bestrijden, juist omdat zij een voorbeeld zijn, een model dat door alle onderdrukten kan worden overgenomen. Omdat zij in de frontlinie staan van het verzet tegen de bezuinigingspolitiek. Niet alleen in Griekenland, maar in heel Europa. En omdat hun strijdbaarheid besmettelijk is.
Meer dan ooit is de strijd van deze 595 heldhaftige schoonmakers ook onze strijd. Laat hen niet alleen staan in hun gevecht. Ze vechten voor ons, laat ons vechten voor hen. Laten we de pan-Europese en internationale solidariteit organiseren!

————————-

(*) Eerder, 18 augustus 2014, verschenen in International Viewpoint met als titel: “Cleaners: A handful of women show the way!”. Sonia Mitralia is een feministische activist en in Griekenland lid van zowel het Vrouweninitiatief tegen de schulden en bezuinigingspolitiek als van het Comité tegen de schulden. Vertaling/bewerking: Roland Siebe