(Oorspronkelijk verschenen op de website van 11.11.11)

Een geheime discussienota voor het Handel in Diensten Akkoord (TISA) – gelekt door Associated Whistle-Blowing Press – onthult dat de onderhandelaars hervormingen in de nationale gezondheidszorgsystemen bespreken ten voordele van internationale handel en commercialisering van gezondheidszorg.

Dit voorstel van Turkije, werd besproken door de Europese lidstaten tijdens de TISA-onderhandelingen in Geneve in September 2014.

Gezondheid als koopwaar

De tekst, getiteld ‘Een discussienota betreffende gezondheidsdiensten in de TISA-onderhandelingen’, verwijst naar een “enorm onbenut potentieel voor de globalisering van gezondheidszorg“, omdat “gezondheidsdiensten momenteel vooral gefinancierd en verleend worden door de overheid of de non-profit sector. Door een gebrek aan ruimte voor commerciële activiteiten in de gezondheidszorg is er vrijwel geen interesse van buitenlandse investeerders.”

Het voorstel benadrukt de voordelen van internationale handel in gezondheidsdiensten voor het bedrijfsleven. Het stokpaardje van de Europese Unie is dat de TISA jobs en economische groei zal creëren.

Basisrecht

Wat sterk opvalt is de ideologische transitie van gezondheidszorg als een sociale en publieke dienst, naar een marktgericht model waarbij gezondheid een koopwaar wordt. Immers, de focus ligt op het openstellen van de gezondheidsmarkt voor commerciële investeerders.

In het voorstel wordt niet gerept over het basisrecht op  gezondheidszorg. Volgens de Europese Commissie, hebben landen soeverein beslissingsrecht over het al dan niet houden van publieke monopolies en het recht de nationale gezondheidszorg te reguleren.

Het TISA- akkoord zou alleen van toepassing zijn op het geprivatiseerde segment van de gezondheidszorg, maar dit zal niet zonder gevolgen zijn voor de publieke gezondheidssector en de toegang tot gezondheidszorg.

Immers, vooraleer  handel en investeringsakkoorden toepasbaar zijn op de gezondheidssector in een land, moet daar eerst en vooral een commerciële markt voor gezondheidszorg bestaan.

Ten eerste, verhoogt dit de druk om publieke gezondheidszorg te privatiseren. Ten tweede, belemmert het bestaan van een parallele commerciële gezondheidsmarkt de publieke zorgverlening en vergroot dit de ongelijkheden in de toegang tot gezondheidszorg.

Gezondheidskloof

Het risico is groot dat er een gezondheidssysteem met twee snelheden ontstaat. Met name particuliere, hoogtechnologische en gespecialiseerde zorg voor diegenen die het zich kunnen veroorloven en eenvoudige openbare gezondheidszorg voor de minder gegoeden. Dit vergroot de gezondheidskloof.

In de gelekte tekst wordt een specifieke referentie gemaakt naar ‘medisch toerisme‘ of het faciliteren van patiënten om in het buitenland behandeling te zoeken.

Voor de landen die patiënten uitsturen bestaat het gevaar dat er minder geïnvesteerd wordt in de gezondheidszorg en in de opleiding van gezondheidswerkers.

In tegenstelling tot de beloofde inkomsten, zullen er overheidsmiddelen vanuit nationale gezondheidssystemen verdwijnen naar de buitenlandse medische toerisme-industrie.

Voor de landen die medische diensten aanbieden, vaak ontwikkelingslanden, die hopen op economische groei via medisch toerisme, bestaat er een gevaar dat de winsten niet terugvloeien naar de lokale bevolking.

Daarnaast is er in ontwikkelingslanden een groot risico op het ontstaan van een ‘interne brain drain‘, waarbij de medische industrie, die voornamelijk in grote steden zorgen verleent aan buitenlandse patiënten, gezondheidswerkers weghaalt uit de publieke sector in rurale gebieden. Bovendien is de zorg in deze ziekenhuizen vaak onbetaalbaar voor de lokale bevolking, waardoor de toegang tot de gezondheidszorg danig wordt belemmerd.

Publieke consultatie

Op dit moment is er te weinig bestaand wetenschappelijk bewijs over de precieze positieve impact van medisch toerisme. Er zijn daarentegen wel risico’s gekend voor de kwaliteit en universaliteit van gezondheidszorg. Daarom moet men het voorzorgsprincipe respecteren, en geen akkoord ondertekenen dat de toegang tot gezondheidszorg ondermijnt. Het TISA-akkoord is immers een bindend contract. Het wordt dan ook moeilijk,  zo niet onmogelijk om eventuele negatieve gevolgen om te keren.

Het is bovendien onaanvaardbaar dat er zonder uitgebreide publieke consultatie, onderhandelingen plaatsvinden die een fundamenteel onderdeel van sociale bescherming als gezondheidszorg aantasten.  We eisen daarom dat de inhoud van de TISA- onderhandelingen integraal wordt vrijgegeven voor publieke inzage en roepen op tot protest tegen elk akkoord dat risico’s inhoudt voor de volksgezondheid en de toegang tot betaalbare gezondheidszorg.

Meer info:

• Gelekt document door Associated Whistle Blowing press
• Analyse door Public Services International

Referenties:

* Smith, R.D., 2004. Foreign direct investment and trade in health services: a review of the literature. Social science & medicine (1982), 59(11), pp.2313–23.

* Whittaker A (2008). Pleasure and pain: medical travel in Asia. Global Public Health 3(3):271-290.

*Schrecker, T., Labonté, R., De Vogli, R. Globalisation and Health: the need for a global vision.

* The Lancet. 2008; 372:1670- 1675.

* Chen, B.Y.Y. & Flood, C.M., 2011. Medical Tourism ‘ s Impact on Health Care Equity and Access in Low- and Middle-Income Countries: Making the Case for Regulation. journal of law, medicine & ethics, pp.286 – 300.

* Smith R, Martínez Álvarez M, and Chanda R. Medical Tourism: a review of the literature and analysis of a role for bi-lateral trade. Health Policy 2011; 103(2–3):276-82.

* JCrooks VA, Kingsbury P, Snyder J and Johnston R (2010). What is known about the effects of medical tourism in destination and departure countries? A scoping review. International Journal for

* Equity in Health 9:24

* Chanda, Rupa. Trade in health services. Bulletin of the World Health Organisation. 2002, vol.80, n.2

* Smith, R.D., Chanda, R. & Tangcharoensathien, V., 2009. Trade in health-related services. Lancet, 373(9663), pp.593–601.