“Greenbashing” in Nederland

Dit stuk werd geschreven voor het komende nummer van Solidair magazine

Vanuit de heersende politieke en economische kringen wordt de aanval ingezet op de critici. Ook in Nederland zijn de resultaten daarvan in toenemende mate te vinden. De reguliere media bieden de propaganda-offensieven meer dan gemiddeld de ruimte. En dat is geen toeval.

Gedurende een korte periode, zo na de legendarische WTO-top in Seattle, bereikten de critici van het heersende neoliberale economische systeem een spectaculaire doorbraak. Gesteund door massale protesten en akties in de hele wereld, traden mensen als Naomi Klein. Noreena Hertz en Walden Bello op de voorgrond. Toen de protestakties tegen Wereldbank, IMF, WTO, EU en G8 vervolgens alleen maar groter werden en belangrijke personen uit het establishment (zoals Wereldbankeconoom Stiglitz) de kritiek ondersteunden, was het hek van de dam. De aangevallen leiders en hun systemen leken tegelijkertijd met de mond vol tanden te staan. Hun verweer bestond hoofdzakelijk uit schrille tegenwerpingen dat de critici niet wisten waar ze het over hadden. Ze hadden er duidelijk niet op gerekend dat ze zich nog eens zouden moeten verdedigen. Ze hadden, zoals dat in politiek-strategische termen heet, “een informatie-achterstand”. Sindsdien zijn alle zeilen bijgezet om die achterstand weg te werken.

geitenwollensokken

Vooral in de Verenigde Staten bestaat al een lange traditie in het ontwikkelen van publiciteits-strategieën tegen kritische bewegingen. Vooral de radicale milieubeweging heeft dat gemerkt. Het offensief tegen groepen als Earth First (EF) die zich tegen het kappen van bossen verzetten, werd onder meer ingezet doordat het bedrijfsleven concurrerende campagnes creëerde, die voordeden dat ze ook ecologisch waren maar precies het tegenovergestelde wilden bereiken. Zo werd bijvoorbeeld al eind jaren ’80 de organisatie Wise Use opgericht (1). De Earth Firsters werden tegelijkertijd fel bestreden door politiediensten en gedeeltelijk werkten die ook met illegale methodes in samenwerking met de ‘greenbashers’ van het bedrijfsleven. Zo heeft er een nog steeds onopgehelderde bomontploffing plaatsgevonden in de auto van de twee prominente EF-activisten in 1990, waar beiden zwaar gewond van raakten.

In Europa is natuurlijk ook altijd wel geprobeerd de geitenwollensokken van de milieubeweging belachelijk te maken, maar niet op zo’n georganiseerde manier als in de VS. Toen kwam echter de frisse jonge Deen Bjorn Lomborg in 2001 met zijn boek “The Skeptical Environmentalist”. Daarin beweerde hij, zogenaamd wetenschappelijk dat alle onheilstijdingen van de milieubeweging overtrokken waren en dat het best goed ging met het milieu. Het boek gooide hoge ogen en de frisse Deen mocht in alle media opdraven voor interviews. Dat hij later door een belangrijke organisatie van Deense wetenschappers berispt werd omdat hij op allerlei punten ten onrechte claimde wetenschappelijk te werk te gaan, ontging de media vaak. Er is een speciale website opgezet door het World Resources Institute (2) waar het boek grondig aan flarden gezaagd wordt.

Vervolgens kwam de jonge Zweed Johan Norberg met zijn boek ‘Leve de Globalisering’ (In Defence of Global Capitalism). Dat boek neemt op dezelfde manier de globaliseringsactivisten en hun argumenten onder vuur. En ook Norberg kreeg overal de handen op elkaar en media vochten om hem te mogen interviewen.

Patrick Moore

Een andere ster aan het mediafirmament is de Canadees Patrick Moore. Internationaal is hij al langer bezig, maar in maart publiceerde NRC-Handelsblad een fanatiek pleidooi van zijn hand voor genetische manipulatie.

Volgens Moore is Greenpeace door z’n verzet tegen gentech medeverantwoordelijk dat er honderdduizenden kinderen blind worden door vitaminegebrek. De agribusiness heeft immers planten ontwikkeld die de benodigde vitaminen ingeknutseld hebben gekregen, maar door de campagnes van Greenpeace zouden die geen kans krijgen.

Er bestaat een interessante overeenkomst tussen de drie frisse mannen. Ten eerste beweren ze allen steevast de wetenschappelijke waarheid aan hun kant te hebben, in tegenstelling tot de bewegingen die ze aanvallen. Daarnaast proberen ze hun argumenten kracht bij te zetten door te schermen met een activistisch verleden. Moore verklaart tot vervelens toe oprichter van Greenpeace te zijn geweest. Lomborg was volgens eigen zeggen medewerker bij dezelfde groep en Norberg claimt zelfs anarchist te zijn geweest. Wat ze minder graag erkennen, is dat ze voor hun huidige werk goed betaald worden door het bedrijfsleven. Vaak heeft die hun wetenschappelijke carriere ook bekostigd.

Patrick Moore heeft bijvoorbeeld een adviesbureau voor bedrijven (3). In een biografie in het blad Wired wordt beschreven hoe Moore in Boston optreedt in een debat over een wetsvoorstel van de stad om terughoudend te zijn in het gebruik van PVC (plastic waarbij voor de productie veel dioxine gebruikt wordt). Hij komt daar beweren dat alle milieuverhalen over de gevaren van PVC onzin zijn. Maar hij vertelt er niet bij dat hij op dat moment op de loonlijst staat van the Vinyl Institute, een lobby-organisatie van de plasticindustrie. De moraal van het verhaal is dat je leuk kunt verdienen met het spugen in de vijver waar je ooit zelf uit gedronken hebt.

mediaconcerns

De vraag is waarom de reguliere media zo dol zijn op dit soort mannen en hun verhalen. Het zal er mee te maken hebben dat ze een verhaal vertellen dat de redacties graag willen horen. Na even die chaotische activisten en hun woordvoerders aan het woord te hebben gelaten, is het nu weer bon ton om te schimpen op degenen die de machthebbers bekritiseren en voortdurend de straat op stelten zetten. Daarnaast is de presentatie van de jongens waarschijnlijk aantrekkelijk. Lomborg, Norberg en Moore zijn de tegenhangers van Klein, Hertz en Bello Het zijn goedgebekte, vrolijke, nette sprekers. Dat ze gepushed en grootgekweekt worden door het bedrijfsleven ontgaat de redacties, of ze vinden het geen probleem.

Maar de belangrijkste reden is waarschijnlijk dat de media ook grote concerns zijn en globaliseringsactivisten ze meer en meer als zodanig behandelen en bekritiseren. .
Op het laatste Wereld Sociaal Forum haalde Arundhati Roy bijvoorbeeld fel uit naar de media. “Vanzelfsprekend dat elke door Empire gevoerde oorlog een Rechtvaardige Oorlog is. Dat komt voor een groot deel door de rol die de corporate media spelen. Het is belangrijk te beseffen dat deze media het neoliberaliseringsproject niet alleen stéunen. Zij zijn het neoliberaliseringsproject. Het is geen moreel standpunt waarvoor ze hebben gekozen; het is structureel. Het is inherent aan het economisch functioneren van de massamedia.” (4) Dat is nou niet direct het beste visitekaartje om bij diezelfde media aan bod te komen.

In Nederland is Frits Bolkestein de belangrijkste ‘basher’. Hoewel een stuk minder fris dan de eerdergenoemde polemisten, heeft hij de afgelopen weken weer uitgebreid de ruimte gekregen in het magazine van NRC-handelsblad en met lange stukken in de Volkskrant. Hoewel Bolkestein bij mijn weten nooit geclaimd heeft activist of anarchist te zijn geweest, beweert hij wel uit idealisme politiek te zijn gaan bedrijven. Die mythe blijft hardnekkig standhouden Een interessante uitzending van Ikon-Factor doet echter uit de doeken hoe het bedrijfsleven in Nederland in de jaren ’70 gepland heeft om hem de politiek in te sturen. (5). Dat gebeurde in de jaren ’70 toen met Den Uyl links teveel macht dreigde te krijgen. Drie grote bedrijven (Shell, Akzo en Unilever) hebben toen elk een mannetje ‘gemaakt’. Naast Bolkestein waren dat Rudolf de Korte en Hans van den Broek. Binnen niet al te lange tijd zaten ze alle drie in de ministerraad van Lubbers II, vertelt Akzo-topman Kraijenhoff trots in het programma. Vreemd genoeg – of niet? – deed de onthulling van Ikon nergens stof opwaaien bij collega-media. Tijd om bashers te gaan bashen, maar dat zal dan wel weer ‘demoniseren’ genoemd worden.

noten
(1) Zie bijvoorbeeld: http://www.publiceye.org/magazine/v07n2/wiseuse.html
(2) Zie: http://newsroom.wri.org/mediakits_contents.cfm?MediaKitID=1
(3) Zie zijn website: http://www.greenspirit.com
(4) Zie De Nieuwe Amerikaanse Eeuw : https://www.globalinfo.nl/article/articleview/337/1/1/
(5) Zie: Multinationals stuurden Bolkestein de Politiek in: https://www.globalinfo.nl/article/view/272

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Kees Stad.)