Ga naar de inhoud

Noam Chomsky: “Trump bedreiging voor planeet, mobilisatie en activisme kan verschil maken”

In een uitgebreid interview met het Amerikaanse progressieve magazine Truthout deelt Noam Chomsky zijn gedachten over de nasleep van de verkiezing van Donald Trump, de stervende toestand van het Amerikaanse politieke systeem en de redenen waarom Trump een reële bedreiging is voor de wereldbevolking en de planeet.

28 min leestijd

(Deze vertaling is orspronkelijk verschenen op de website DeWereldMorgen. Foto: Noam Chomsky sprak op 12 maart 2015 in de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires (Ministerio de Cultura de la Nación Argentina))

Inleiding door C.J. Polychroniou

 Op 8 november 2016 is Donald Trump er in geslaagd de grootste verschuiving in de Amerikaanse politiek te bewerkstelligen door succesvol in te spelen op de woede van witte kiezers en door te appelleren aan de laagste instincten van de bevolking. Dat deed hij op een manier die waarschijnlijk op Nazi-propagandist Joseph Goebbels grote indruk zou maken. 

Wat betekent deze overwinning van Trump eigenlijk? Wat kunnen we verwachten van deze megalomaan wanneer hij op 20 januari 2017 de macht overneemt? Wat is de politieke ideologie van Trump, als hij dat al zou hebben en is Trumpisme een beweging? Zal het Amerikaanse buitenlands beleid anders zijn onder een Trump-regering?

Enkele jaren geleden verwittigde Noam Chomsky al dat het politiek klimaat in de VS rijp was voor de opkomst van een autoritair figuur. In dit interview deelt hij zijn gedachten over de nasleep van deze verkiezing, het stervende toestand van het Amerikaanse politieke systeem en waarom Trump een reële bedreiging in voor de wereld en de planeet in het algemeen.

C.J. Polychroniou voor Truthout: Noam, het ondenkbare is gebeurd. In tegenspraak met alle voorspellingen heeft Donald Trump een beslissende overwinning behaald op Hillary Clinton. De man die door Michael Moore werd omschreven als een “verkrampte, onwetende, gevaarlijke deeltijdse clown en voltijds sociopaat” wordt de volgende president van de VS. Wat waren volgens jou de beslissende factoren die de Amerikaanse kiezers tot de grootste verschuiving hebben geleid in de geschiedenis van de Amerikaanse politiek?

Noam Chomsky: “Voor we die vraag beantwoorden, denk ik dat het belangrijk is enkele ogenblikken stil te staan bij wat er op 8 november precies is gebeurd. Dit is een datum die misschien wel de belangrijkste wordt in de menselijke geschiedenis, afhankelijk van hoe we hier op reageren. Dit is geen overdrijving.”

“Het belangrijkste nieuws van 8 november werd nauwelijks opgemerkt, iets wat op zichzelf al heel betekenisvol is. Op 8 november heeft de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO)1 zijn rapport afgegeven aan de Klimaatconferentie in Marokko (COP22). De WMO deed dat in opdracht van de vorige klimaatconferentie COP21 in Parijs (december 2015).”

“In dat rapport meldt de organisatie dat de voorbije vijf jaar de warmste zijn (sinds de eerste geregistreerde weermetingen). Er staat in dat men er van uitgaat dat de aan de gang zijnde stijging van de zeespiegel versnelt door het onverwacht snelle smelten van het poolijs, vooral dan de onheilspellende afname van de gletsjers op de Zuidpool.”

“Het poolijs op de Noordpool is nu al 28 procent minder dan het gemiddelde van de voorbije 29 jaar, waardoor niet alleen het zeepeil stijgt, maar ook het afkoelend effect vermindert van de weerkaatsing van het zonnelicht door het poolijs. Daardoor worden de griezelige affecten van de klimaatopwarming nog versterkt. De WMO meldt daarenboven dat de temperaturen nu reeds gestegen zijn tot de maximale niveaus vastgelegd in de COP21 (van Parijs), met daarbij nog andere afschrikkende rapporten en voorspellingen.”

“Op 8 november had nog een andere gebeurtenis plaats, die eveneens van ongewoon historisch belang zou kunnen zijn, om redenen die opnieuw nauwelijks werden vermeld. Op die dag was er een verkiezing in het machtigste land ter wereld, dat zijn stempel zal drukken op wat volgt. Het resultaat heeft totale controle gegeven van de overheid – de regering, het Congres en het Hooggerechtshof – aan de Republikeinse Partij, die de meest gevaarlijke organisatie in de wereldgeschiedenis is geworden.”

“Met uitzondering van die laatste stelling is dit allemaal zonder enige betwisting. Die laatste zin (over de Republikeinse Partij) klinkt misschien ver gezocht, zelfs buitensporig. Is dat wel zo? De feiten suggereren iets anders. Deze Partij is vastbesloten om zo snel mogelijk naar de vernietiging van elk georganiseerd menselijk leven te racen. Er is geen enkel historisch precedent voor een dergelijk standpunt. Is dit overdreven? Overdenk even wat we zojuist hebben vastgesteld.”

“Tijdens de Republikeinse voorverkiezingen heeft elke kandidaat ontkend wat er aan het gebeuren was – met uitzondering van de verstandige ‘gematigden’ zoals Jeb Bush. Die zei dat het allemaal onzeker was maar dat we niets hoeven te doen omdat we al meer ‘natuurlijk gas’ produceren, dankzij fracking2. Of je hebt John Kasich, die er mee eens is dat er een wereldwijde klimaatopwarming gaande is, maar daar aan toevoegde dat “we gaan (steenkool) verbranden in Ohio en daar gaan we ons niet voor excuseren.”

“De winnende kandidaat, nu de president-elect3, roept op tot een snelle toename van het gebruik van fossiele brandstoffen, waaronder steenkool, tot een ontmanteling van de regelgeving, het verwerpen van hulp aan ontwikkelingslanden die in de richting van duurzaam energieverbruik willen evolueren, kortom, hij wil zo snel mogelijk naar de afgrond racen.”

“Trump heeft al stappen ondernomen om het (overheidsorgaan voor de bescherming van het leefmilieu) Environmental Protection Agency (EPA) te ontmantelen door als toekomstig hoofd de beruchte en fiere klimaatontkenner Myron Ebelle aan te duiden. Trumps hoofdadviseur voor energie, miljardair en CEO van een petroleumbedrijf Harold Hamm kondigde zijn verwachtingen aan, die voorspelbaar waren: ontmanteling van de regelgeving, belastingvoordelen voor de (energie)industrie en voor de rijken en de bedrijven in het algemeen, meer productie van fossiele brandstoffen, een opheffing van de tijdelijke stop die Obama heeft opgelegd aan de constructie van de Dakota Access Pipeline. De markten reageerden onmiddellijk. Aandelen van energiebedrijven schoten de hoogte in, ook die van Peabody Energy, het grootste steenkoolbedrijf ter wereld; dat recent nog het failliet had aangevraagd en nu na de overwinning van Trump zijn aandelen met 50 procent zag toenemen.”

“De effecten van het Republikeinse ‘denialism’ (klimaatontkenning) zijn nu al voelbaar. De verwachtingen waren hoog dat het COP21-akkoord van Parijs zou leiden tot een echt verdrag, maar die gedachte werd snel verlaten omdat het Republikeins (gedomineerd) Congres geen bindende overeenkomsten wil sluiten. Daarom werd het een vrijwillig akkoord, dat uiteraard veel zwakker is.”

“Die effecten zullen nog reëler worden dan ze nu al zijn. Alleen al in Bangladesh gaat men er van uit dat in de komende jaren tientallen miljoenen zullen moeten wegvluchten uit de laagvlaktes, ten gevolge van het stijgende zeepeil en zwaardere stormen. Dat zal een vluchtelingencrisis veroorzaken die de huidige zal doen verbleken.”

“Met recht en rede zegt de voornaamste klimaatwetenschapper van Bangladesh dat “deze migranten het recht hebben om naar die landen te vluchten waar al die broeikasgassen vandaan komen. Miljoenen zouden naar de VS moeten kunnen gaan.” En naar de andere rijke landen die welvarend zijn geworden terwijl ze een nieuw geologisch tijdperk hebben veroorzaakt, het Anthropoceen. Dat tijdperk wordt gekenmerkt door de radicale transformatie van het leefmilieu door de mens.”

“Die catastrofale gevolgen zullen alleen maar uitbreiden, niet alleen in Bangladesh maar over heel Zuid-Oost-Azië omdat de temperatuur – die nu al ondraaglijk is voor de armen – onverbiddelijk zal stijgen en de gletsjers van de Himalaya doen smelten, waardoor de hele watervoorraad (van de regio) bedreigd wordt. Nu al gaat men er van uit dat in India alleen al 300 miljoen mensen geen toegang hebben tot aanvaardbaar drinkbaar water. Die effecten gaan daarenboven nog veel verder.”

“Het is keihard om de juiste woorden te vinden voor het feit dat de mensheid voor de belangrijkste vraag in zijn geschiedenis staat – of georganiseerd menselijk leven nog kan voortbestaan in de vorm zoals we die nu kennen – en dat ze die vraag beantwoordt door nog sneller naar de catastrofe te racen.”

“Gelijklopende vaststellingen gelden eveneens voor die andere enorme kwestie voor de overleving van de mens: de dreiging van nucleaire vernietiging, die al 70 jaar boven ons hoofd hangt en nu nog toeneemt.”

“Het is al even moeilijk om de juiste woorden te vinden voor het compleet verbazende feit dat tussen al de berichtgeving over deze electorale extravagantie door, niets van deze dreigingen ook maar enige vermelding waard bleek. Ikzelf sta gewoon paf en weet daar geen gepaste woorden voor.”*

“Om het dan te hebben over de vraag die je gesteld hebt, het ziet er naar uit dat Clinton een kleine meerderheid van de stemmen heeft behaald4. De uiteindelijke overwinning heeft alles te maken met de bizarre kenmerken van de Amerikaanse politiek, die zijn onder meer:

  • het presidentieel kiescollege, een overblijfsel van de stichting van het land als alliantie van afzonderlijke staten;
  • het systeem van ‘de winnaar krijgt alles’ in elke staat;
  • de afbakening van de districten voor het nationale parlement (soms door gerrymandering5) die een groter gewicht geven aan stemmen van het platteland (tijdens de voorbije verkiezingen, waarschijnlijk ook nu, hebben de Democraten een comfortabele stemmenmeerderheid gehad in de Kamer van Volksvertegenwoordigers, maar toch een minderheid aan behaalde zetels);
  • de zeer hoge afwezigheid van kiezers (voor presidentsverkiezingen ligt die gewoonlijk rond de vijftig procent, ook nu).

“Betekenisvol voor de toekomst is het feit dat Clinton in de leeftijdsgroep tussen 18 en 25 gemakkelijk heeft gewonnen en dat Sanders zelfs nog een hogere steun genoot. Hoeveel belang dat heeft zal afhangen van het soort toekomst waar de mensheid voor staat.”

“Volgens de huidige informatie heeft Trump alle records gebruiken bij de witte kiezers, werkende mensen en lagere middenklasse, vooral in het inkomenssegment van 50.000 tot 90.000 dollar (46.660 tot 83.890 euro per jaar, 3888 tot 6990 euro per maand), op het platteland en in de randsteden, vooral dan personen zonder universitaire opleiding. Deze groepen delen over het Westen met elkaar hun woede over het establishment van het (ideologische) centrum, zoals dat ook is gebleken uit de onaangekondigde stem voor Brexit en de ineenstorting van de centrumpartijen in continentaal Europa.”

“Veel van de woedende en benadeelde kiezers zijn slachtoffers van het neoliberale beleid van de voorbije generatie, van het beleid dat in een getuigenis van Alan Greenspan, voorzitter van de Fed (Federal Reserve, de nationale overheidsbank van de VS) – Sint-Alan, zoals hij vererend werd vernoemd door de professionele economen en andere aanbidders tot de wonderbaarlijke economie die hij beheerde in 2007-2008 crashte en de hele wereldeconomie dreigde mee te sleuren in zijn val.”

“Zoals Greenspan in zijn glorietijd uitlegde waren zijn successen in het beheer van de economie vooral gebaseerd op de “toenemende onzekerheid van de werkende mensen”. Geïntimideerde werkende mensen zouden geen hogere lonen eisen, geen sociale voordelen of werkzekerheid, maar zouden genoegen nemen met stagnerende lonen en verminderde sociale voordelen, wat volgens neoliberale normen een teken was van een gezonde economie.”

“Werkende mensen zijn de onvrijwillige subjecten geweest van deze experimenten in economische theorie. Die zijn niet bepaald gelukkig met het resultaat. Die zijn bijvoorbeeld niet vol van vreugde over het feit dat in 2007, de piek van het neoliberaal tijdperk, de echte lonen voor werkende mensen in niet-leidinggevende functies lager waren dat in de jaren ervoor, of dat de echte lonen voor mannelijke werknemers ongeveer op hetzelfde niveau staan als in de jaren 1960, terwijl spectaculaire winsten zijn weggevloeid naar enkelen aan de top, naar een disproportioneel deel van de één procent.”

“Dat is niet het resultaat van de werking van de markt, van verdienste of verwezenlijkingen, maar eerder van specifieke beleidsbeslissingen. Dat zijn allemaal zaken die econoom Dean Baker in zijn recente publicaties zeer nauwkeurig heeft beschreven.”

“Het lot van het minimumloon illustreert goed wat er gebeurd is. Tijdens de periodes van hoge en egalitaire groei in de jaren 1950 en 1960, volgde het minimumloon – dat de bodemkoers bepaalt voor andere lonen – de productiviteit. Dat stopte met het begin van de neoliberale doctrine. Sindsdien is het minimumloon gestagneerd (in reële koopwaardecijfers). Als dat zou geëvolueerd zijn als in de jaren ervoor dan zou het nu waarschijnlijk in de buurt komen van 20 dollar per uur (18,65 euro). Vandaag spreekt men van een ‘politieke revolutie’ als men het minimumloon wil optrekken naar 15 dollar.”

“Terwijl iedereen het maar heeft over bijna volledige tewerkstelling vandaag, blijft echte participatie van de werkende bevolking onder de vroegere normen. Voor werkende mensen is er een groot verschil tussen een vast baan in een productiesector, met vakbondslonen en voordelen, zoals in de vroeger jaren tegenover tijdelijke baantjes zonder werkzekerheid in een of andere dienstensector.”

“Die impact wordt goed weergegeven in het gevoelig en verhelderend portret (Strangers in Their Own Land) door (Amerikaanse sociologe) Arlie Hochschild van een streek in Louisiana waar Trump zeer hoog scoort en waar ze jarenlang gewoond en gewerkt heeft. Zij beeldt zich een rij in van de lokale mensen, die verwachten vooruit te gaan terwijl ze hard werken en al hun traditionele waarden behouden. Hun plaats in de rij werd echter tegengehouden. Voor hen zien ze mensen die voorop springen, maar dat stoort hen niet al te veel, omdat dat de ‘American Way’ is, waarbij (beweerde) verdienste mag beloond worden.”

“Wat hen daarentegen echt verontrust is wat er in de rij achter hen gebeurt. Zij geloven dat de “mensen die het niet verdienen”, die “de regels niet volgen” door de federale regering voor hen in de rij worden geduwd met al die programma’s die zij verkeerdelijk interpreteren als uitsluitend voordelig voor Afrikaans-Amerikanen, immigranten en anderen waar ze met misprijzen op neerkijken. Dat werd allemaal nog erger gemaakt door de racistische fabricaties van Ronald Reagan (president 1981-1989) over ‘OCMW-koninginnen’ (die impliciet alleen zwart zijn) en die het hard verdiende geld van witte mensen stelen en andere fantasieën.”

“Soms is er niet in slagen dat uit te leggen op zich al een vorm van misprijzen en speelt dat een rol in het kweken van haat voor de regering. Ik kwam ooit een huisschilder tegen in Boston die zeer bitter was geworden tegen de “duivelse” regering, nadat een of andere bureaucraat in Washington – die niks van schilderen kende – een samenkomst van grote schilderbedrijven had georganiseerd.” 

“Daar informeerde hij hen dat ze niet langer verf met lood mochten gebruiken. Volgens hem was dat echter de enige soort die werkte, zoals iedereen op die vergadering wist, maar wat die kerel in zijn kostuum niet snapte. Zo werd zijn klein bedrijfje vernietigd, wat hem verplichtte om helemaal alleen huizen te schilderen met slecht werkend spul dat door de elites van de regering was opgedrongen.”

“Soms zijn er gegronde redenen voor deze attitudes tegenover overheidsbureaucratieën. Hochshild beschrijft (in haar boek) een man wiens familie en vrienden zwaar lijden van de dodelijke gevolgen van chemische vervuiling, maar die de regering en de liberale elites minacht, omdat volgens hem de EPA (Environment Protection Agency, de Amerikaanse overheidsdienst voor het leefmilieu) betekent dat een of andere domme kerel hem zegt dat hij niet mag vissen, maar ondertussen niets doet aan al die chemische bedrijven.”

“Dit zijn slechts enkele voorbeelden van de echte levens van de supporters van Trump, die er toe worden gebracht te geloven dat Trump iets aan hun lot zal veranderen, ook al toont de meest oppervlakkige blik op zijn fiscale en andere voorstellen het tegenovergestelde – dat plaatst activisten voor een lastige taak, die willen het ergste vermijden en willen wanhopig noodzakelijke veranderingen verwezenlijken.”

“Exit polls tonen aan dat de enthousiaste steun voor Trump vooral was geïnspireerd door het geloof dat hij verandering betekent, terwijl Clinton werd aanzien als een kandidaat die hun wanhopig bestaan zou verder zetten. De ‘verandering’ die Trump waarschijnlijk zal brengen zal schadelijk of erger zijn, maar het is perfect begrijpbaar dat de gevolgen (van zijn beleidskeuzes) niet duidelijk zijn voor geïsoleerde mensen in een geatomiseerde maatschappij, die geen verbindende organisaties heeft zoals vakbonden die hen kunnen onderrichten en organiseren.”

“Dat is een cruciaal verschil tussen de wanhoop van vandaag en de in het algemeen hoopvolle verwachtingen die werkende mensen koesterden onder de veel grote economische armoede van de Grote Depressie van de jaren 1930.”

“Er zijn nog andere factoren voor het succes van Trump. Vergelijkende studies tonen aan dat de doctrine van witte suprematie een sterkere greep heeft gehad op de Amerikaanse cultuur dan in Zuid-Afrika. Het is geen geheim dat het bevolkingsaantal van witte Amerikanen aan het dalen is. In één of twee decennia zullen zij een minderheid vormen van de werkende bevolking en niet veel later zullen ze ook een minderheid zijn in de totale bevolking.”

“Deze traditionele conservatieve cultuur voelt zich aangevallen door de successen van de identiteitspolitiek, die beschouwd wordt als het exclusieve domein van de elite. Die voelt volgens hen enkel minachting voor de “hardwerkende, vaderlandslievende, naar de kerk gaande [witte] Amerikanen met echte familiale waarden” die het gevoel hebben dat hun vertrouwde land voor hun ogen aan het verdwijnen is.”

“Eén van de moeilijkheden om de publieke bewustwording te vergroten over de zeer ernstige bedreigingen van klimaatopwarming is ook dat 40 procent van de Amerikaanse bevolking niet inziet waarom dat een probleem zou zijn, omdat Christus binnen enkel decennia toch terugkeert. Ongeveer eenzelfde percentage gelooft dat de wereld slechts enkele duizenden jaren geleden is gecreëerd. Wanneer wetenschap botst met de bijbel, dan is dat volgens hen jammer voor de wetenschap. Het is moeilijk om over dat geloof in de VS een analogie te vinden in andere hedendaagse samenlevingen.”

“Voor de jaren 1970 heeft de Democratische Partij reeds elke echte bezorgdheid voor de werkende mensen laten vallen. Daarom zijn deze mensen opgeschoven naar de rangen van hun bittere klassenvijanden, die tenminste doen alsof ze de taal van de werkende mensen spreken – dat was Reagan met zijn volkse spreekstijl en zijn mopjes terwijl hij snoep eet, dat was George W. Bush’s voorzichtig gecultiveerde imago van alledaagse man die je zo zou kunnen ontmoeten in een bar en die op zijn ranch graag zijn haag stond te snoeien in de volle hitte, dat was ook W. Bush met zijn waarschijnlijk geveinsde versprekingen (het is zeer onwaarschijnlijk dat hij zo ook sprak toen hij op Yale University studeerde).”

“Nu heb je dan Trump die een stem geeft aan de mensen met legitieme klachten, mensen die niet enkel hun werk zijn kwijtgeraakt maar ook hun gevoel van persoonlijke eigenwaarde, en die ingaan tegen de regering die volgens hen hun leven ondermijnt (en niet zonder reden).”

“Eén van de grootste successen van dit doctrinaire systeem is dat het de woede van de mensen over de bedrijfssector wist af te leiden naar de regering. Het is net die regering die de programma’s uitvoert die de bedrijfssectoren hun huidige vorm geeft. Dat doet de overheid onder meer met voor investeerders en bedrijven zeer protectionistische akkoorden die in de media steeds onjuist worden omschreven als ‘vrijhandelsakkoorden’.”

“Zelfs met al zijn gebreken staat de regering nog enigszins onder invloed en controle van de bevolking, in tegenstelling tot de bedrijfssector. Het is dus zeer handig voor de zakenwereld om de haat tegenover de bureaucraten van de regering aan te moedigen. Zo drijven ze het subversieve idee uit het hoofd van de mensen dat de regering een instrument van de volkswil, een regering van, door en voor het volk, zou kunnen zijn.”

Vertegenwoordigt Trump een nieuwe beweging in de Amerikaanse politiek of was het resultaat van deze verkiezing voornamelijk een verwerping van Hillary Clinton door kiezers die de Clintons haten en genoeg hebben van de “politiek zoals gewoonlijk”?

Dit is zeker niet nieuw. Beide politieke partijen zijn opgeschoven naar rechts sinds de opkomst van het neoliberalisme. De huidige ‘Nieuwe Democraten’6 zijn wat vroeger “gematigde Republikeinen” werden genoemd. De huidige ‘politieke revolutie’ van Bernie Sanders zou iemand als Dwight Eisenhower (Republikeins president 1953-1961) niet erg hebben verbaasd.”

“De Republikeinen zijn sindsdien zoveel opgeschoven richting hun toewijding aan de rijken en de bedrijfssector dat ze nooit kunnen hopen om stemmen te trekken voor hun echte politiek programma. Ze hebben dan maar delen van de bevolking gemobiliseerd die er altijd wel waren, maar nooit als sterke, georganiseerde verbonden: evangelisten, nativisten7, racisten.”

“Daar horen ook de slachtoffers bij van globalisering in al zijn vormen, die er altijd op neerkomen dat werkende mensen over de hele wereld tegen elkaar in competitie worden gezet. Tegelijkertijd worden de geprivilegieerden beschermd. Die globalisering ondermijnt de wettelijke en andere maatregelen die de werkmensen nog enige bescherming gaven.”

“De gevolgen waren duidelijk bij vorige en deze Republikeinse voorverkiezingen. Elke kandidaat die uit de basis kwam, zoals Michele Bachmann, Herman Cain of Rick Santorum, was zo extreem dat de leiding van de Republikeinse partij middelen moest inzetten om hen te verslaan. Het verschil met 2016 is dat ze daar dit keer, tot hun grote ergernis, niet in geslaagd zijn, zoals we hebben kunnen vaststellen.”

“Verdiend of niet, Clinton stond symbool voor het beleid dat gevreesd en gehaat werd, terwijl Trump gezien werd als het symbool voor ‘verandering’. Om te weten wat voor verandering dat zal zijn, moet men heel bedachtzaam naar zijn werkelijke voorstellen kijken. Dat is net wat grotendeels ontbrak in de informatie die het publiek bereikt. Deze campagne was opmerkelijk in de mate waarin de echte kwesties werden ontweken en de mediacommentaren volgden dit over het algemeen. Ze hielden vast aan hun concept van ‘accurate berichtgeving binnen het kader van de inner circle van Washington” en waagden zich niet aan echte “objectiviteit” daarbuiten”

Nadat het resultaat van de verkiezingen bekend werd zei Trump dat hij “alle Amerikanen zal vertegenwoordigen”. Hoe gaat hij dat doen met een natie die zo verdeeld is en wanneer hij reeds zoveel diepe haat heeft geuit tegen vele groepen in de VS, inclusief vrouwen en minderheden? Zie je enige gelijkenissen tussen Brexit en de overwinning van Donald Trump?

“Er zijn duidelijke overeenkomsten met Brexit, alsook met de opkomst van de ultranationalistische extreemrechtse partijen in Europa. Hun leiders konden niet snel genoeg zijn om Trump te feliciteren met zijn overwinning. Ze beschouwen hem als één van hen: Nigel Farage, Marine Le Pen, Viktor Orban8 en andere gelijkgezinden. Deze ontwikkelingen zijn redelijk angstaanjagend.”

“De polls in Oostenrijk en Duitsland – Oostenrijk en Duitsland! – roepen duidelijk onaangename herinneringen op voor wie vertrouwd is met de jaren 1930, nog meer voor zij die het nog rechtsreeks hebben meegemaakt, zoals ik toen ik nog een kind was. Ik kan me nog steeds de toespraken van Hitler herinneren. Ik verstond de woorden niet maar de toon en de reactie van het publiek waren ijzingwekkend genoeg.”

“Het allereerste artikel dat ik me herinner geschreven te hebben was in februari 19399. Het was na de val van Barcelona en ging over de schijnbare onstuitbare verspreiding van de fascistische plaag. Het vreemde toeval is dat mijn vrouw en ik net vanuit Barcelona de resultaten van de huidige presidentsverkiezingen hebben gevolgd.”

“Hoe Trump zal omgaan met wat hij heeft voortgebracht – niet ‘gecreëerd’ maar voortgebracht – kunnen we niet zeggen. Zijn meest opvallende kenmerk is misschien wel zijn onvoorspelbaarheid. Veel zal afhangen van de reactie van zij die nu geschokt zijn door zijn overwinning en door de standpunten die hij heeft geuit”.

Trump heeft geen identificeerbare politieke ideologie waarop hij zijn standpunten over economische, sociale en politieke kwesties baseert. Er zijn echter wel een aantal duidelijk autoritaire tendensen in zijn gedrag. Wat vind jij van de beweringen dat Trump de opkomst van een ‘fascisme met een vriendelijk gezicht’ vertegenwoordigt in de VS?

“Ik schrijf en spreek al jaren over het gevaar voor een eerlijk en charismatisch ideoloog in de VS, iemand die de angst en de woede kan uitbuiten die al zo lang aan het borrelen is in grote delen de maatschappij en die de aandacht van de effectieve daders van deze frustraties kan afleiden naar kwetsbare groepen in de maatschappij.”

“Dit zou inderdaad kunnen leiden tot wat socioloog Bertram Gross 35 jaar geleden in een opmerkzame studie ‘vriendelijk fascisme’ noemde10. Dit vereist echter een ‘eerlijke’ ideoloog (die rechtuit voor zijn echte mening uitkomt), een Hitlertype, niet iemand wiens enige waarneembare ideologie IK is. Het gevaar is echter al meerdere jaren reëel, nu misschien zelfs nog meer in het licht van de krachten die Trump heeft ontketend.”

Met de Republikeinen in het Witte Huis, maar ook in de meerderheid in zowel de Senaat als het Huis van Afgevaardigden en met de toekomstige samenstelling van het Hooggerechtshof, hoe zal de VS er tenminste de komende vier jaren uit zien?

“Dat hangt grotendeels af van wie hij benoemt (in de regering) en van zijn adviseurs. De eerste aanwijzingen zijn op zijn zachtst gezegd onaantrekkelijk. Het Hooggerechtshof zal vele jaren in de handen zijn van reactionairen, met voorspelbare gevolgen. Indien Trump doorgaat met zijn Paul Ryan11-achtige fiscale programma’s, zullen er grote voordelen inzitten voor de zeer rijken.”

“Het Tax Policy Center12 voorziet een belastingverlaging van meer dan 14 procent voor de top 0,1 procent, een substantiële verlaging voor de bovenste inkomensschaal, met vrijwel geen belastingverlaging voor alle anderen. Die laatsten kijken eerder aan op grote nieuwe lasten.”

“De alom gerespecteerde economisch correspondent van de Financial Times, Martin Wolf, schrijft dat “de belastingvoorstellen grote voordelen zouden leveren aan de reeds rijke Amerikanen”, terwijl het anderen in de steek laat, inclusief, natuurlijk, Trumps kiezers. Dat merk je aan de onmiddellijke reactie van de zakenwereld, vooral dan de grote farmabedrijven, Wall Street, de militaire industrie, de energiesector. Al deze ‘prachtige’ instellingen wacht een zeer mooie toekomst.”

“Wat een positieve ontwikkeling kan zijn, is het programma voor infrastructuurwerken dat Trump heeft beloofd, terwijl hij (tezamen met meeste verslaggevers en commentaren) het feit verzweeg dat dit eigenlijk zijn versie is van het bestaande Obama stimulus-programma. Dat had wel zeer voordelig kunnen zijn voor de economie en de gemeenschap in het algemeen. Het werd echter afgeschoten door het door de Republikeinen gedomineerde Congres. De Republikeinse meerderheid blokte dat af met het argument dat dit programma het begrotingstekort zou doen ontploffen.”

“Die beschuldiging was onjuist, gezien de zeer lage rente, maar klopt daarentegen wel voor het door Trump voorgestelde programma, omdat dat samengaat met radicale belastingverlagingen voor de rijken en voor de bedrijven en met een verhoging van de militaire uitgaven.”

“Er is echter een manier om hier aan te ontkomen. Dick Cheney (vice-president onder W. Bush, 2001-2009) gaf al aan hoe dat kon toen hij aan minister van financiën Paul O’Neill verklaarde dat “Reagan (Republikeins president , 1981-1989) heeft bewezen dat tekorten niet van belang zijn”.

“Dat komt hier op neer: de tekorten die wij Republikeinen zullen veroorzaken om de steun van de bevolking te winnen schuiven we voor ons uit naar anderen, liefst naar de Democraten, die de boel dan op één of andere manier moeten opkuisen. De techniek kan misschien wel werken, toch voor een tijd.”

Er zijn ook nog vele vragen over de gevolgen van zijn buitenlands beleid, meestal zonder een antwoord. Blijkbaar is er zelfs een wederzijdse bewondering tussen Trump en Poetin. Hoe waarschijnlijk is het dat we hierdoor een nieuw tijdperk zullen betreden in de betrekkingen tussen de VS en Rusland?

“Een hoopvol vooruitzicht is dat de zeer gevaarlijke en toenemende spanningen aan de Russische grens zouden kunnen afnemen. Het is ook mogelijk dat Europa afstand neemt van het Amerika van Trump, zoals reeds werd gesuggereerd door Duits bondskanselier Angela Merkel en andere Europese leiders. Dit zou kunnen leiden tot Europese inspanningen om de spanning met Rusland af te bouwen.”

“Misschien kan dit zelfs leiden tot inspanningen in de richting van iets dat lijkt op wat Mikhael Gorbachev13 meende over een geïntegreerd Euraziatisch veiligheidssysteem zonder militaire bondgenootschappen. Die visie werd toen door de VS afgewezen ten voordele van de uitbreiding van de NAVO. Die visie werd onlangs door Poetin nieuw leven ingeblazen. We weten niet of hij dat echt meent of niet, het voorstel werd immers onmiddellijk afgewezen.”

Zal het Amerikaanse beleid onder de regering-Trump meer of minder militaristisch zijn dan onder Obama of zelfs onder (zijn voorganger) George W. Bush?

“Ik denk niet dat ik hier met enig vertrouwen kan op antwoorden. Trump is te onvoorspelbaar. Er zijn teveel open vragen. Wat we daarentegen wel met zekerheid kunnen zeggen is dat correct georganiseerde en uitgevoerde mobilisatie van de bevolking en activisme een groot verschil kan maken.”

“We moeten in gedachten houden dat er heel veel op het spel staat.”   

 Interview door C.J. Polychroniou, politiek econoom/politiek wetenschapper die aan meerdere universiteiten en onderzoekscentra in Europa en de VS heeft gewerkt. 

Het interview Trump in the White House: An Interview With Noam Chomsky van C.J. Polychroniou werd vertaald door Lode Vanoost en Bavo Vanoost. Overname van deze vertaling na toestemming van Antony Arnove (arnove@mac.com), vertegenwoordiger van Noam Chomsky,  voor niet-commerciële doeleinden en met weblink naar deze vertaling en naar de originele publicatie. Overname voor commerciële doeleinden te onderhandelen met Anthony Arnove. © 2016 Truthout and C.J. Polychroniou

Dit interview zal deel uitmaken van het boek Optimism Over Despair: On Capitalism, Empire, and Social Change van Noam Chomsky en C.J. Polychroniou dat verschijnt in het voorjaar van 2017 bij de uitgeverij Haymarket Books.

Voetnoten van de vertaling:

1   De WMO bestaat sinds 1873 als International Meteorological Organization en werd in 1950 een instelling van de VN. Het is een samenwerkingsverband van 191 VN-lidstaten om klimaatobservatie en weersvoorspelling op korte en lange termijn te ontwikkelen en te coördineren.

2   Fracking is een neologisme, afkorting van ‘hydraulic fracturing. Dit is een proces waarbij vloeistoffen onder hoge druk in de bodem worden geperst om de rotslagen in de ondergrond te breken. Daardoor komt gas en/of olie vrij die dan kan worden opgepompt. De gebruikte vloeistoffen veroorzaken enorme vervuiling van het grondwater, instabiliteit van de bodem met lokale aardverschuivingen tot gevolg. Bovendien is het proces zeer inefficiënt, grote delen van het vrijkomende gas en olie komen ongecontroleerd aan de oppervlakte, waar bodem en lucht zwaar worden vervuild.

3   Een van de vele aftandse kenmerken van het Amerikaanse archaïsche verkiezingssysteem is het feit dat de nieuw verkozen president pas twee maand later de eed aflegt. Dat komt onder meer omdat de officiële tellingen van de stemmen pas volledig afgerond zijn in de loop van december. De VS is een van de traagste landen ter wereld om presidentsverkiezingen finaal te berekenen. Dat is meer dan een technisch probleem. Het veroorzaakt telkens om de vier jaar een situatie waarbij een zetelend president nog twee maand lang dingen kan doordrukken tegen de beleidskeuzes van zijn opvolger in. Hetzelfde geldt voor het Congres dat nog twee maand zetelt met de parlementsleden van voor de verkiezingen, dus ook zij die al weten niet meer herverkozen te zijn.

4   Dit interview werd afgenomen vlak na 8 november wanneer de tellingen nog bezig waren.

5  Over het systeem van gerrymandering, zie paragraaf 3 in het artikel Negen redenen waarom verkiezingen VS niet eerlijk verlopen.

6   De zogenaamde ‘vernieuwing’ van de Democratische Partij begon in 1992 onder president Bill Clinton. De voorstanders van een neoliberale koers noemden zich de ‘Nieuwe Democraten’.

7   Evangelisten zijn personen die ten allen prijze, desnoods met geweld, anderen tot het christelijke geloof willen bekeren. Nativisten zijn personen die menen dat staatsburgers meer rechten moeten hebben dan migranten of recente nieuwkomers in hun land. Zij geloven ook in de superioriteit van de eigen ‘cultuur’ zoals ze die zelf bepalen en verzetten zich tegen beïnvloeding door andere culturen.

8   Nigel Farage, leider van de United Kingdom Independence Party (UKIP, Marine Le Pen, leider van het Franse Front National (FN), Viktor Orban, eerste minister van Hongarije.

9   Noam Chomksy was in 1938 elf jaar. Het was een opstel voor de klas over een onderwerp naar eigen keuze. Hij zegt ‘article’, maar dat was het niet echt. Het werd ook nooit gepubliceerd. Hij refereert hier dus naar een jeugdherinnering. In 1939 viel de stad Barcelona onder de troepen van generaal Franco. Het betekende het einde van de wettelijke Republikeinse regering na een burgeroorlog die drie jaar had geduurd. Franco’s fascistische regime kwam pas ten einde na zijn dood in 1975.

10   Amerikaans socioloog Bertram Gross (1912-1997) schreef meerdere boeken waaronder Friendly Fascism: The New Face of Power in America in 1980.

11  Republikein Paul Ryan is voorzitter van het huis van Afgevaardigden. Hij is een fervent voorstander van een minimale staat en minimale belastingen, met uitzondering van het leger en de politie.

12   Het Tax Policy Center is een conservatieve denktank die berekeningen maakt van verwachte fiscale inkomsten en uitgaven. Traditioneel conservatief, onafhankelijk van de Republikeinse Partij.

13  Michail Gorbatsjov was leider van de Sovjet-Unie van 1985 tot 1991, toen de Sovjet-Unie uit elkaar viel.