Ga naar de inhoud

Noam Chomsky: “Elites voeren altijd een gemene klassenoorlog”

In 1967 werd Noam Chomsky een leidinggevende criticus van de Vietnamoorlog in een essay in de New York Review of Books waarin hij het ivoren toren establishment van de buitenlandse politiek van de VS op de korrel nam. Terwijl vele academici de genocide (die daar plaatsgreep) rationaliseerden, verdedigde Chomsky een eenvoudig beginsel: “Het is de verantwoordelijkheid van de intellectuelen om de waarheid te zeggen en de leugens te ontmaskeren.”

30 min leestijd

Interview – Ana Kasparian, Nando Villa, Jacobin, foton Noam Chomsky – 19 oktober 2016. screenshot chomskyspeaks.org

Als baanbrekend linguïst heeft Chomsky meer gedaan om deze stelregel waar te maken dan bijna alle andere hedendaagse intellectuelen samen. Zijn politieke geschriften hebben de verschrikkingen van het neoliberalisme, de onrechtvaardigheden van eindeloze oorlogen en de propaganda van de commerciële mediabedrijven blootgelegd, waarmee hij een plaats verdiende op Richard Nixons ‘Enemies List’ en in de bewakingsbestanden van de CIA.  Op 92-jarige leeftijd blijft Chomsky een essentiële stem voor de anti-kapitalistische bewegingen die in zijn ideeën inspiratie vonden.

Laat ons beginnen met een grote vraag – waarom vertelt het Congres voortdurend aan het Amerikaanse volk dat het geen beleid zal voeren dat nochtans de steun van de overgrote meerderheid heeft?

“Wel, een reden waar altijd moet naar gezocht worden is: “Waar is het geld? Wie financiert het Congres?” In feite bestaat er hierover een zeer goede en zorgvuldige studie door de leidinggevende wetenschapper die politieke fondsenwerving en het gevoerde beleid, Thomas Ferguson.”

“Hij en zijn collega’s deden een studie waarin zij een eenvoudige vraag onderzochten: “Wat was gedurende vele jaren het verband tussen campagnefinanciering en verkiesbaarheid in het Congres?” Die correlatie is een bijna rechte lijn. Dit is het soort nauwe correlatie die je maar zelden terugvindt in de studies van de sociale wetenschappen: hoe groter de politieke financiering, hoe hoger de verkiesbaarheid.”

“En in feite weten we allemaal wat er gebeurt eenmaal volksvertegenwoordigers verkozen raken. Vanaf hun eerste dag in dienst beginnen zij te telefoneren naar mogelijke donors voor hun volgende verkiezing. Ondertussen overstelpen hordes bedrijfslobbyisten hun kantoren. Hun eigen staf bestaat dikwijls uit jonge mensen, volledig overweldigd door de financiële middelen, de rijkdom en de macht van de massale lobbyisten die bij hen binnenstromen.”

Demonstranten van de kleermaakstersvakbond Dressmakers’ Union nemen een pauze tijdens de grote staking van 1933. Foto: Kheel Center/Flickr

“Uit dat proces ontstaat wetgeving, waar de volksvertegenwoordigers later hun handtekening onder zetten – die ze misschien zelfs eens even bekijken, wanneer zij een momentje niet aan de telefoon hangen met hun donors. Welk soort systeem kan je verwachten dat hieruit voortvloeit?”

“Een recente studie besloot dat er voor ongeveer 90 percent van de bevolking geen enkel essentieel verband bestaat tussen hun inkomen en de beslissingen van hun volksvertegenwoordigers – dit wil zeggen dat zij fundamenteel niet vertegenwoordigd zijn.”

“Deze studie gaat dieper in op een vroegere studie van Martin Gilens, Benjamin Page en anderen die praktisch tot dezelfde resultaten kwamen, en het algemene beeld is klaar en duidelijk: de werkende klasse en het grootste deel van de middenklasse worden fundamenteel niet vertegenwoordigd.”

“Beslissingen van volksvertegenwoordigers zijn een weerspiegeling van een hoge concentratie aan campagnegeld en andere financiële drukmiddelen. Ik bedoel, als je eenmaal volksvertegenwoordiger bent en je ooit het Congres zal verlaten, waar ga je dan naar toe? Word je vrachtwagenchauffeur? Secretaresse? Je weet waar je naar toe gaat en je weet waarom. Als je op de juiste manier stemde, heb je een knusse toekomst in het vooruitzicht.”

“Er zijn heel veel methodes waarmee je kan verzekeren dat een grote meerderheid van de bevolking niet vertegenwoordigd blijft en daarenboven bestolen wordt – massief bestolen. The uiterst respectabele denktank RAND Corporation deed enkele maanden geleden een studie over wat zij “overdracht van rijkdom” noemt weg van de werkende klasse en de middenklasse – of juister gezegd, de leegroof van de bevolking – sinds de neoliberale aanval startte rond 1980. Hun inschatting over hoeveel rijkdom opgeschoven is van de lagere 90 percent van de inkomensschaal naar de hoogste top is 47 triljoen dollar.” (1 triljoen is 1000 miljard)”

“Dat is geen kleingeld. Het wordt bovendien nog grotendeels onderschat. Toen president Ronald Reagan (1981-1989) de kranen opende voor de diefstal door de bedrijven, werden hen vele middelen beschikbaar gesteld: bijvoorbeeld, belastingparadijzen en mantelbedrijven (*1), die vroeger, toen het Ministerie van Financiën de wet nog deed handhaven, illegaal waren.  Hoeveel geld werd op die manier gestolen? Dit is een geheim, maar er bestaan redelijke schattingen over. Een recente studie van het IMF spreekt over 35 triljoen dollar, ruw geschat – enkel in belastingparadijzen – gedurende de laatste 40 jaar.”

“En die diefstallen lopen verder op. Het gaat hier niet over centjes, dit tast het leven van de mensen aan. Die zijn kwaad en wrokkig voor zeer goede redenen: ze raken volledig klaargestoomd om een demagoog te ontvangen – genre Trump – die een vlag in de lucht houdt waarop staat: “Ik hou van jullie, ik zal jullie redden,” terwijl hij met de andere hand een mes in hun rug plant om rijken en machtigen uit te betalen.”

Waar moeten linkse krachten (in de VS) na Bernie hun energie op richten om deze enorme problemen, die je hier uitstippelt, te lijf te gaan?

“Wat we ons eerst goed moeten inprenten, is dat de campagne van Sanders een opmerkelijk succes was. In enkele jaren zijn Sanders en zijn medewerkers erin geslaagd thema’s, die het centrum van de aandacht zijn, ver in progressieve richting op te schuiven. Dit is van grote betekenis.”

“Ze deden zonder financiering, zonder steun van de bedrijven, zonder steun van de media – de media werden pas enigszins vriendelijk tegenover Sanders nadat hij de nominatie als presidentskandidaat verloor, niet daarvoor. Daarvoor was het een beetje zoals wat gebeurde met [Jeremy] Corbyn in Groot-Brittannië: machtige krachten waren vastbesloten alles tegen te houden wat maar enigszins links lag van de meest milde sociaaldemocratie.”

“Als we terugkijken naar het succes van de campagne van Sanders, denk ik dat een antwoord op je vraag is ‘Blijf doorgaan”! Herinner je, er werd een vreselijke fout gemaakt toen Obama verkozen werd: een groot deel van links geloofde in hem.”

Foto: Screenshot YouTube / berniesanders.com

“Obama had een ongelooflijk grote steun van de bevolking, vooral onder jongeren – heel veel jonge activisten en organisatoren werkten hard om hem te laten winnen. En wat gebeurde er na de verkiezing? Hij zei hen: ‘Ga naar huis’. En jammer genoeg gingen zij effectief naar huis. Binnen de twee jaar had Obama zijn kiespubliek volledig verraden en dat was zichtbaar bij de verkiezingen van 2010.”

“Het is niet zo dat rechts de stemmen van de werkende klasse won. Het zijn de Democraten die deze stemmen hebben verloren – en  voor goede redenen. In 2010 steunden zelfs gesyndicaliseerde kiezers de Democratische kandidaat niet. Zij zagen immers wat Obama had gedaan. Wel, we mogen die vergissing niet opnieuw begaan, zeker niet met Biden. Biden is volgens mij een eerder zwakke persoonlijkheid. Hij kan onder druk gezet worden. Er zitten enkele goede mensen in zijn regering, vooral onder zijn economische adviseurs en die kunnen onder druk gezet worden.”

“Neem bijvoorbeeld de klimaatverandering. Er is vandaag geen belangrijker thema dan dat. Als we niet snel de milieucatastrofe aanpakken, wordt al de rest irrelevant. Er zal niets meer overblijven om over te spreken. Zeer veel druk op de campagne van Joe Biden en Kamala Harris kwam van de Sunrise Movement en ook anderen slaagden erin hun programma in progressieve richting op te schuiven. Niet ver genoeg – maar hun programma is toch het beste dat ooit geproduceerd werd.”

“Maar het DNC (het Democratic National Committee is het nationaal partijbestuur) begon er reeds stukjes en kantjes vanaf te snijden. Gedurende augustus 2020, als je het klimaatprogramma van de Democratische Partij googlede, viel je op het programma van Biden-Harris. Ik bekeek het de laatste keer op 22 augustus. Toen ik enkele dagen later nog eens googlede, was het van hun website verdwenen.”

“Wat je in de plaats kreeg was “hoe kan je doneren aan de DNC.” Ik kan alleen maar speculeren over wat er gebeurd is, maar ik denk dat er een intern gevecht woedt. En dit gevecht zou zich verder kunnen uitbreiden als links niet dezelfde fout maakt als ten tijde van Obama en gelooft in zij die aan de macht zijn en in hun mooie woorden.”

“Hetzelfde geldt voor de bedrijfssector, die bang aan het worden is. Daar zijn ze bezorgd over wat zij “reputatierisico’s” noemen, dit wil zeggen “de boeren komen er aan met hun rieken.” Doorheen de hele bedrijfswereld – in  Davos en op de Business Roundtable – zijn er discussies gaande over hoe “wij aan het publiek moeten opbiechten dat wij de verkeerde dingen hebben gedaan. Wij hebben niet genoeg aandacht geschonken aan onze stakeholders, onze werkkrachten en de gemeenschap. Maar nu, nu zijn we ons bewust van onze vergissingen. Nu zijn we ons aan het omvormen tot wat in de jaren 1950 nog ‘gevoelvolle ondernemingen’ werd genoemd, waarlijk toegewijd aan het algemene welzijn.”

“En zo hebben we nu ineens een hele boel ‘gewetensvolle (soulful) ondernemingen’, die het publiek aanspreken over hun grote menselijkheid en die soms maatregelen nemen zoals het terugtrekken van fondsen uit fossiele brandstofmaatschappijen. Die kunnen dus onder druk worden gezet.”

“Ik houd niet van dit systeem, jij houdt niet van dit systeem, maar het bestaat en we moeten binnen het systeem werken. We kunnen niet zeggen: ‘Ik wil dit niet. Laat ons een ander systeem hebben dat niet bestaat’. We kunnen enkel een nieuw systeem opbouwen door druk van binnenuit en van buitenuit uit te oefenen.”

“Zo is er bijvoorbeeld geen enkele reden om niet te ijveren voor een alternatief politiek en sociaal kader, door het starten van een nieuwe politieke partij of van ondernemingen en coöperatieven in handen van de werkende bevolking. Het punt is dat er een hele waaier aan opties open liggen voor ons – en we moeten ze allemaal nastreven.”

Ik ben akkoord dat Bernie Sanders zeker ongelooflijk succesvol was in het wakker schudden van het volk zodat veel meer mensen begonnen na te denken over politiek in klassetermen. Hij verwekte echter ook heel wat woede, want, door er zich bewust van te worden in welke mate het systeem de doorsnee Amerikaan manipuleert, werden mensen woedend. Ik denk dat de mensen ongelooflijk ongeduldig aan het worden zijn door hun gebrek aan invloed op onze wetgevers.

“Wel, het gebrek aan invloed gaat in de VS terug tot ongeveer 250 jaar geleden. Zo kunnen we beginnen bij de Grondwet, die uitdrukkelijk werd opgesteld op basis van het principe van het voorkomen van democratie. Er werd daar toen geen geheim van gemaakt.”

“In feite draagt de belangrijkste academische studie over de Grondwetconventie, door Michael Klarman, een professor in de rechten van Harvard, de naam The Framers’ Coup over de toenmalige machtsgreep tegen de democratie door de Framers (*2)

“Het thema van de grondleggers van de VS werd redelijk goed uitgedrukt door John Jay, die de eerste opperrechter van het Hooggerechtshof werd: “Zij die het land bezitten moeten het regeren.” Dat is dan ook wat we vandaag zien: zij die de eigenaars zijn van het land zijn er in geslaagd er de regeerders van te worden.”

“Dit was geen uniforme procedure. Er was heel veel weerstand en er werden ook heel wat overwinningen behaald. Tijdens mijn kinderjaren bijvoorbeeld, in de jaren 1930, waren er grote overwinningen, vooral geleid door de de georganiseerde arbeidersbeweging (CIO-organisaties (*3), militante stakingen,  militante arbeidersacties), een gematigd sympathiserende regering en allerlei vormen van politiek activisme.”

“De VS schoven toen op naar een gematigde sociaaldemocratie – we genieten daar trouwens nog altijd sommige voordelen van, alhoewel er heel veel van afgeknipt werd. Andere periodes van de Amerikaanse geschiedenis waren gelijkaardig. Op het einde van de negentiende eeuw, sloten de Knights of Labor – een  populistische beweging die niets te maken had met wat we vandaag ‘populisme’ noemen – en radicale boeren zich aan bij een grotere beweging, die tenslotte verpletterd werd door de overheid en het bedrijfsleven, maar die sporen naliet.”

“Het gaat hier ten gronde om een klassenstrijd die zich voortzet in de geschiedenis en nu bevinden we ons in een specifieke fase. We strijden verder, we boeken vooruitgang, terwijl er ook achteruitgang is, maar we blijven doorgaan. De slavernij werd overwonnen na honderden jaren strijd, kwam weer terug onder een andere vorm – er blijft nog altijd iets van over. Dat betekent dus niet dat er nooit enkele overwinning geboekt werd. Vandaag is de situatie beter dankzij die voortdurende strijd.”

“In feite gaat het op allerlei vlakken veel beter met dit land dan 60 jaar geleden, voornamelijk dankzij het activisme van de jaren 1960. Herinner je hoe dit land was in de jaren 1960. Federaal gefinancierde sociale huisvesting werd bij wet verboden voor Afro-Amerikanen, niet omdat liberale senatoren dat zo wilden, maar omdat je onmogelijk doorheen de muur van de Zuiderse Democratische wurggreep op het politiek beleid kon breken. Er bestonden anti-homoseksualiteit wetten tot in de huidige eeuw. Vele dingen zijn veranderd.”

Tony Mazzochi (1926-2002). Foto: uswtmc.org

“Het is niet gemakkelijk, maar als je zegt: ‘Wel, we zijn niet geraakt waar we wilden, we geven het dan maar op’, dan garandeer je gewoon dat het slechtste zal gebeuren. Dit is een strijd die nooit stopt. Neem bijvoorbeeld, vakbondsleider Tony Mazzocchi – een van de helden van moderne arbeidersstrijd, hoofd van de Oil, Chemical, and Atomic Workers [International] Union, een van de eerste serieuze milieuactivisten in het land. Zijn medestrijders in de frontlijn werden vermoord door pollutie, vernieling van het leefmilieu, enzovoort.”

“Dit was in het begin van de jaren 1970, vele jaren voor de milieubeweging begon. Zijn vakbond werkte hard aan de milieucrisis en zette later stappen tot het vormen van een arbeiderspartij in de jaren 1990. Ze hadden kunnen slagen, maar het is hen niet gelukt.”

“De neoliberale aanval – begonnen met Reagan en verder gezet door Clinton en Obama – werd ontworpen om de werkende klasse te vernietigen. De kiescampagne van Reagan opende met een aanval op de vakbonden. Thatcher deed exact hetzelfde in Groot-Brittannië. De mensen achter de neoliberale aanval wisten goed wat ze deden: je moet het vermogen van de werkende bevolking uitschakelen om zichzelf te verdedigen.”

“President Clinton (1993-2001) heeft dit verder uitgebreid. Zijn beleid van neoliberale globalisering werd ontworpen om investeerders te beschermen en de werkende klasse te verpletteren, met succes. Dit was gelijkaardig aan de jaren 1930. In de jaren 1920 werd de arbeiders virtueel verpletterd.”

“Er bestond een succesvolle militante arbeidersbeweging in het begin van de 20ste eeuw, maar na president Woodrow Wilson’s campagne tegen het ‘Rode Gevaar’ (1913-1921), werd die bijna totaal vernietigd. In de jaren 1920 bleef er bijna niets meer over, maar de arbeidersbewegingen kwamen in alle hevigheid terug in de jaren 1930 – en dit leidde tot het politiek beleid dat we kennen als de New Deal, de gematigde sociaaldemocratie waarvan we nu nog profiteren.”

“We kunnen dit opnieuw opbouwen. In feite is dit zelfs   al aan het gebeuren op een interessante manier. De werkende bevolking was zo hard verpletterd door het neoliberale beleid dat er bijna geen stakingen meer waren. Werknemers waren bang om te staken, want ze zouden vernield worden. Stakingen kwamen daarentegen terug op in de rode (= Republikeinse) staten bij werknemers die niet bij een vakbond aangesloten waren. Het onderwijspersoneel van West Virginia en Arizona genoot tijdens zijn stakingen enorme steun van de bevolking.”

“In het noorden van Arizona, toen de leerkrachten daar ook begonnen te staken, stonden er posters in alle tuinen die zeiden: “Steun de onderwijzers!” Die onderwijzers vroegen niet alleen een hoger loon – dat zij zeker verdienen – maar eisten een verbetering van het hele onderwijssysteem, dat getroffen door de neoliberale plaag.”

“Privatisering, onderfinanciering, voortijdige schoolverlating, onderwijs volledig gericht op het slagen in gestandaardiseerde testen – al deze zaken werden verdedigd door beide machtspartijen. De Republikeinen zijn daarin extremer, zodat Trumps onderwijsminister Betsy DeVos zich haast openlijk toewijdde aan de vernieling van het hele schoolsysteem. Het beleid van Obama was echter niet veel beter.”

Wat doe je met dat fenomeen zoals het hier is gebeurd in de VS – maar ook in Europa – waar traditionele linkse partijen meer en meer de partijen worden van de opgeleide elites en waaruit de werkende klassen uitgesloten worden?

“Zo kregen we die stakingen van de onderwijzers, met een pak steun van de bevolking. Er waren ook stakingen van verpleegkundigen, stakingen van vakbonden in de dienstensector, een grote staking bij General Motors, en er zouden meer stakingen kunnen beginnen. De vernietiging van de arbeidersklasse was een zeer belangrijke factor in de huidige toename van extreme ongelijkheid.”

“Er zijn mainstream economisten, zoals Lawrence Summers, die tot het besluit zijn gekomen dat enkel en alleen het feit dat werknemers hun vermogen ontnomen werd om voor zichzelf op te komen de belangrijkste factor is in het ontstaan van deze extreme ongelijkheid. Dit is zeker een belangrijke factor die ertoe zou kunnen leiden dat alternatieve politieke partijen zoals die van Mazzocchi terugkomen.”

“Druk op de Democraten om naar links op te schuiven – zoals de Squad van [Alexandria] Ocasio-Cortez en anderen aan het doen zijn – kunnen een effect hebben, maar zij zullen heel veel actie van de bevolking achter zich moeten krijgen. Als deze troepen naar huis gaan, zal de partij terug naar rechts opschuiven.”

“Hier speelt immers een macht die meedogenloos is: de business-elites zijn marxistisch, zij vechten voortdurend een gemene klassenstrijd. Zij stoppen daar nooit mee. Als de rest van de bevolking deze strijd opgeeft, weten jullie wat er zal gebeuren. Het is wat we de voorbije 40 jaar hebben zien gebeuren.”

Ik wil je vragen over deze klassenstrijd, want [Thomas] Piketty bijvoorbeeld, heeft aangestipt dat in alle Westerse democratieën de klassensamenstelling van de politieke partijen opvallend verschoven is. Wat doe je met dat fenomeen zoals het hier is gebeurd in de VS – maar ook in Europa – waar traditionele linkse partijen meer en meer de partijen worden van de opgeleide elites en waaruit de werkende klassen uitgesloten worden?

“Wel, laat ons beginnen met de VS. Op het einde van de jaren 1970 – de laatste jaren van president [Jimmy] Carter (1977-1981) – vertelden de Democraten fundamenteel het volgende aan de werkende bevolking: “Wij zijn niet in jullie geïnteresseerd.” De laatste oprisping van pro-werknemersactiviteit in de Democratische Partij was de Humphrey-Hawkins Full Employment Act in 1978. Carter heeft er zijn veto niet tegen gesteld maar heeft ze zo fel verwaterd dat ze geen tanden meer had. Hierna hebben de Democraten de werkende klasse in feite in de steek gelaten, op enkele symbolische gestes hier en daar na.”

“Toen Clinton (in 1993) aan de macht kwam, werd het vrijhandelsakkoord NAFTA (North American Free Trade Agreement tussen de VS, Canada en Mexico) heimelijk erdoor geduwd zonder met de bezwaren van de arbeidersbeweging rekening te houden. De vakbonden werd slechts op de laatste minuut ingelicht over het kader van NAFTA: akkoorden voor de rechten van de investeerders.”

“Het Labor Advisory Committee (het sociaal overlegorgaan van de overheid) stelde wel degelijk een alternatief programma, waarin zij zegden: “Er is een veel betere manier om dit te doen. Het voorstel van de regering zal leiden tot lage groei en een lagelonen-economie. Wat wij voorstellen zal leiden tot grote groei en een hogelonen-economie.”

Hun programma was praktisch hetzelfde was als dat van de Office of Technology Assessment, het studieorgaan van het Congres zelf. Maar niemand luisterde. De regering trok zich er niets van aan. Zij wilde haar versie van NAFTA, die fundamenteel een akkoord over rechten van investeerders was dat werknemers zonder rechten tegen elkaar opstookt.”

“Het resultaat was dat, onder het NAFTA van Clinton, de bedrijfswereld in staat werd gesteld de organisatorische  inspanningen op een zeer hoog niveau te breken – ongeveer de helft van alle sociale acties werden gebroken enkel en alleen met de dreiging hun bedrijven naar Mexico te verhuizen. De bedreigingen waren niet serieus, maar waren genoeg om de sociale acties te breken.”

“Dit is allemaal illegaal, maar als je een criminele staat bent, kan je wel degelijk illegale acties uitvoeren. Er bestaat hierover een goede studie door Kate Bronfenbrenner, een arbeidseconome van Cornell University, die ontdekte wat ik zojuist vertelde, namelijk dat ongeveer 50 procent van alle sociale acties illegaal gebroken werd, enkel en alleen door te dreigen met de delokalisatie van bedrijven (naar Mexico). En dit is maar één voorbeeld.”

“In 2008 stemden de werkende mensen nog voor Obama. In 2010 waren die stemmen weg – de werkende bevolking had gezien wat zijn beloftes betekenden. En ja, het klopt dat hij midden in een enorme financiële crisis zat, veroorzaakt door de ineenstorting van de immobiliënmarkt. In feite had het Congres reeds onder [George W.] Bush (2001-2009) het Troubled Asset Relief Program (TARP) goedgekeurd om hier iets aan te doen.”

“Deze TARP-wetgeving heeft twee componenten. Een ervan was de daders te redden: de banken die de crisis veroorzaakt hadden met hun praktijken van woekerleningen en andere sluwe semi-criminele acties. Het andere deel van de wetgeving ging om de redding van de slachtoffers: mensen die hun woningen verloren door inbeslagnames van de banken, mensen die hun werk verloren.”

Eender wie de Amerikaanse geschiedenis en politiek kent had kunnen voorspellen welke helft van de TARP-wetgeving zou worden uitgevoerd door president Obama. Twee jaar lager had de werkende bevolking – zelfs zij die bij een vakbond aangesloten waren – gezegd: “Deze partij werkt niet voor ons. Zij is onze vijand.”

“Waar kan je dan naar toe? Je kan naar de kerels gaan die beweren dat zij het traditionele Amerika terug zullen brengen en jobs voor jou zullen vinden. Natuurlijk gaan zij dat niet doen, maar ze beweren het tenminste. Kijk eens naar de mensen die voor Trump stemden. Zij werden zorgvuldig bestudeerd. Velen van hen zeggen: “Ja, we weten wel dat hij een eikel is, hij zal niets doen. Maar hij zegt tenminste wel dat hij van ons houdt.”

“Trump staat op en zegt: “Ik sta aan jullie kant. Ik wil dat jullie het goed doen. Ik handel zoals jullie.” Zoals George W. Bush – misschien herinneren jullie je nog hoe hij elk weekend naar zijn farm in Texas ging en zich liet filmen terwijl hij struikgewas stodn te snoeien bij 37° C, om hen te tonen dat hij ook maar een doodgewone kerel was. Na zijn ambtstermijn denk ik niet dat hij daar ooit nog een voet gezet heeft.”

“De meest zorgvuldige studies die ik over de mensen die voor Trump stemden gezien heb zijn die van Anthony DiMaggio, een linkse sociale wetenschapper. Hij maakte een recente analyse van wat tot nu geweten is over de mensen die in 2020 voor Trump stemden. Het ziet er naar uit dat, opnieuw, buiten fundamentalistische christenen en witte supremacisten, de grootste groep die voor Trump stemde hoofdzakelijk kleinburgerlijk was met een jaarlijks inkomen tussen 100,000 en 200,000 dollar. Dat is niet de arbeidersklasse – dat zijn eerder kleine zakenlui, verzekeringsmakelaars, enzovoort. Zij blijken zijn belangrijkste kiesgroep te zijn. Het blijkt bovendien dat dit de enige maatschappelijke groep is die substantieel is aangegroeid sinds 2016.”

“Veel werkende mensen denken: “Wel, die Trump zegt tenminste iets vriendelijks over ons. De Democraten doen niets.” Neem bijvoorbeeld het zuiden van de staat Texas. Er zijn heel wat studies over waarom het zuiden van Texas, dat de voorbije 100 jaar niet meer voor een Republikein had gestemd had – sinds president Warren Harding ( 1921-1923[4]) – (in 2016 en in 2020) voor Trump heeft gestemd. Dit zijn Mexicaans-Amerikaanse gemeenschappen. Hoe is het mogelijk dat zij braken met 100 jaar stemmen voor de Democraten?  Eerst en vooral, de Democraten deden niet de minste inspanning om daar tijdens de kiescampagne iets te organiseren: “Dat zijn hispanics. Die stemmen sowieso voor ons.” Dat vinden mensen niet prettig, weet je.”

“Maar er was een meer angstaanjagende reden. Dit zijn olieproducerende gebieden. Alles wat ze hoorden was: “Joe Biden wil onze jobs afpakken omdat een stel liberale punthoofden beweert dat er een klimaatscrisis is.” Indien de Democraten zich ook maar een beetje het lot van deze werkende mensen aangetrokken hadden, zouden ze naar hen getrokken zijn en gezegd hebben: “Kijk, er is wel degelijk een klimaatscrisis, we zullen moeten overstappen van fossiele brandstoffen naar andere energieën, punt. Maar, jullie zullen toegang krijgen tot betere jobs, betere levens, een betere economie, door over te stappen naar andere industrieën – misschien  onder jullie eigen controle – zoals in duurzame energie en andere constructieve ontwikkelingen.”

“Dat is wat organisatoren doen, akkoord. Maar de Democraten trokken er zich niets van aan. Gewone werkende mensen zijn niet hun kiezerspubliek. En zo skon het dat het zuiden van Texas voor kerels die hen kwamen zeggen: “Ik ga jullie jobs (in de fossiele energiesector) terugbrengen.”

Er loopt in de VS een debat over het feit of de Republikeinse Partij echt eerlijk de partij van de werkende klasse kan worden in de toekomst. We zijn daar vanzelfsprekend sceptisch over, maar er is wel degelijk een retorische verschuiving aan de gang.

“Eerst en vooral moeten werkende mensen iets hebben om voor te stemmen. Als de Democraten zeggen: “We geven niet om jullie. Wij zijn de partij van Wall Street en de rijke professionelen. Wij hebben sterren van Hollywood op onze evenementen, niemand geeft om jullie,” dan zullen die mensen eerder stemmen voor een kerel die zegt: “Ik houd van jullie. Ik handel zoals jullie. Ik haat de elite.” Zij zullen voor deze kerel stemmen zelfs als hij niets voor hen doet en hen, in werkelijkheid, een rad voor de ogen draait.”

“Wil je weten wat de Republikeinen doen die beweren dat zij voor de werkende klasse zijn, kijk dan eens hoe zij stemden tijdens de enige wetgevende actie van de regering-Trump: een belastingzwendel, die een enorm bedrag geld aan de rijksten schonk en de werkende klasse een mes in de rug stak.”

“Kijk hoe zij stemden over de manier waarop de CARES-wet (Coronavirus Aid, Relief and Economic Security Act) diende te worden uitgevoerd – dat moest volgens hen financiering van de banken zijn, die dan beslissen hoe hun geld te verdelen, om het aan hun rijke klanten te geven. Kijk eens naar de huidige wetgevende acties. Het is zeer gemakkelijk om op te staan en te zeggen: “Ik ben voor de werknemers”, weet je. Misschien gaan de mensen dan zeggen: “Wel, hij houdt tenminste van ons.”

“De mensen stemmen gewoon uit frustratie, àls ze al stemmen. Herinner u dat de helft van de bevolking niet eens de moeite doet om te stemmen. Zolang er geen constructief alternatief is, zullen deze mensen zich niet aansluiten bij een beweging. Nochtans zeiden de meeste liberale commentatoren gedurende de campagne van Bernie Sanders: “Zijn voorstellen zijn zeer goed, maar ze zijn te radicaal voor de Amerikaanse bevolking.”

“Welke voorstellen zijn te radicaal? Kijk naar het programma van Sanders: nummer één was universele gezondheidszorg. Ken je een enkel land dat geen universele gezondheidszorg heeft? Een van de hoofdcorrespondenten van de Financial Times, Rana Foroohar, schreef een column waarin zij, half grappend, zei dat, indien Sanders een Duitser was, hij zou kunnen kandidaat zijn voor de christendemocratische CDU, een rechtse partij. Natuurlijk zijn die voor openbare gezondheidszorg – wie is dat niet?”

“Zijn ander programmapunt is gratis hogere opleiding. Opnieuw iets dat je overal vindt in de meest performante landen: Finland, Europa, Mexico, je vindt het overal. Is dat te radicaal voor de Amerikaanse bevolking? Ik bedoel, zoiets zeggen is een belediging voor de Amerikaanse bevolking die notabene komt van een journalist van het linkse uiteinde van het mainstream spectrum. Wel, Links – authentiek links – zou in staat moeten zijn dit te doorbreken en te zeggen dat Sanders’ programma’s heeft die (Republikeins president) Dwight Eisenhower (1953-1961) weinig zouden verrast hebben.”

“Eisenhower was zeer sterk pro-New Deal. Zijn stelling was zelfs dat al wie de New Deal in vraag stelde niet thuis hoorde in het Amerikaanse politieke systeem. Gedurende de neoliberale jaren zijn de zaken zo ver naar rechts en naar het niveau van de elite opgeschoven – naar het niveau van de macht – dat het moeilijk is om zich nog te herinneren wat niet zo lang geleden nog heel normaal was. Links kan deze mensen terug bereiken door de werknemersbewegingen te laten heropleven, door te streven naar een arbeiderspartij, door druk uit te oefenen op het progressieve deel van de Democratische Partij om bescheiden sociaal-democratische doelstellingen over te nemen – in het bijzonder in zaken zoals het klimaat.”

“Ik wil het hier ook nog hebben over het thema van de kernwapens. Er wordt hier in de campagnes niet over gesproken. Dit is nochtans een zeer grote bedreiging voor ons bestaan. Deze bedreiging neemt enorm toe. Een van de vele misdaden van Trump was de ontmanteling van het hele systeem van wapencontrole en het starten van stappen naar de creatie van zeer gevaarlijke nieuwe wapensystemen – deze stappen moeten snel gestopt worden of we zullen serieuze problemen krijgen.e

“We moeten links terug samenbrengen rond deze thema’s. Men kan van mening verschillen over andere zaken, maar er zijn een aantal belangrijke zaken die gewoon en letterlijk essentieel zijn voor de overleving van het menselijke ras.”

We zijn het er allemaal over eens dat de klimaatsverandering een existentiële bedreiging vormt, maar het lijkt toch dat we er niet zullen in slagen dit probleem echt op te lossen als we het kapitalisme niet overstijgen door een systeem in te voeren dat we traditioneel altijd ‘socialisme’ hebben genoemd. Denk je dat het nog nut heeft denken aan socialisme als een soort van politieke horizon? 

“Dat is nuttig, maar er zijn enkele feiten die we ons goed moeten herinneren. Een van hen is het tijdschema. We hebben nog een paar decennia over om op beslissende wijze de milieucrisis op te lossen. We zullen het kapitalisme niet omver gooien in een paar decennia. Je kan verder werken naar het socialisme toe – maar je moet erkennen dat de oplossing voor de klimaatscrisis er zal moeten komen met een soort van gereguleerd kapitalistisch systeem, niet met dit neoliberale systeem.”

“Er bestaat een variëteit aan soorten kapitalisme. Als je teruggaat naar de pre-neoliberale periode – de periode van zogenoemd aan regels geboden kapitalisme – en binnen dit kader van ernstige regeringscontrole over de destructieve uitspattingen van het ongebreidelde kapitalisme, dan heb je een kans om stappen vooruit te zetten.”

“Ondertussen zouden we precies moeten doen wat jullie zeggen: trachten dit kapitalisme te ondermijnen. Neem het fundamentele kwaad van het kapitalisme, wat altijd begrepen werd door traditionele socialisten – namelijk het feit dat je in dit systeem een job moet hebben.”

“Wij vinden dat een vaste baan hebben prachtig is. Werknemers tijdens de vroege Industriële Revolutie vonden dit echter obsceen, een fundamentele aanval op essentiële mensenrechten en op hun waardigheid. Wel, dat was zo een sterke stellingname dat het een slogan was van de Republikeinse Partij onder president Abraham Lincoln (1861-1865): het idee dat betaald werk enkel verschilt van slavenwerk omdat het tijdelijk is, tot je terug een vrij persoon kan worden.”

“Wel, vrijheid kan je verwezenlijken door werknemerscontrole over de bedrijven waarvan zij deel uitmaken. Je kan dit met een enkele stap bereiken, zoals in bedrijven die nu al eigendom zijn van hun werknemers, en die toenemen – maar je kan dit ook bereiken door een reeks stappen, zoals in de voorstellen van Elizabeth Warren en Sanders voor de vertegenwoordiging van werknemers in de bestuursorganen van de bedrijven.”

“Vertegenwoordiging van de werknemers is overigens niet eens radicaal. Duitsland – een conservatief land – past dit reeds toe, maar het is al een stap vooruit. En je kan vandaar dan verdere stappen vooruit zetten met echte directe acties op het terrein – bijvoorbeeld door het ontwikkelen van bedrijven die eigendom zijn van de werknemers – waardoor je de manier waarop het kapitalistische systeem werkt gaat veranderen.”

“Als je een taks op CO2-uitstoot heft, doe het niet zoals in Frankrijk, wat leidde tot de beweging van de gele hesjes. Een koolstoftaks die zo ontworpen is dat zede werkende klasse raakt zal leiden tot opstand. Je kan echter wel een koolstoftaks heffen waarvan de opbrengsten teruggaan worden naar de bevolking op een progressieve manier, dan profiteert de werkende bevolking daarvan. Je betaalt een beetje meer voor je benzine, maar je krijgt er nog meer voor terug.”

“Hetzelfde voor de gezondheidszorg. Je spaart een enorm bedrag geld uit als je overstapt naar een openbaar gezondheidssysteem voor iedereen, maar je zal dan wat hogere belastingen betalen. Dit zijn de uitdagingen voor links: opvoeding, organisatie, activisme. Ik denk dat er een ongelooflijk aantal opportuniteiten open ligt. Maar het is niet voldoende te weten wàt je moet doen, je moet het ook effectief doen.”

Hoe blijf jij optimistisch dat we met succes kunnen strijden voor echte veranderingen waarvan gewone mensen profiteren?

“Wel, de gemakkelijke weg is om gewoon te kijken naar wat ik op het scherm zie: mensen die geëngageerd zijn en vechten voor een betere wereld. Er zijn heel veel mensen zoals jullie.”

“Ik ga niet zoveel meer kunnen doen – ik ben oud – maar vroeger reisde ik naar een aantal van de armste en meest sombere gebieden op aarde: Laos, Zuid-Colombia, de Koerdische gebieden in Turkije, Palestijnse vluchtelingenkampen, de meest ellendige plaatsen die je maar kan vinden. Heel veel mensen zijn daar optimistisch. Ze geven de strijd niet op in veel ergere situaties dan de onze. Wij hebben kansen waarvan zij niet eens kunnen dromen. Zij geven niet op en zij vechten door.”

“Ga je naar een arme plattelandsgemeenschap in Colombia, uren weg van de grote wegen. Je komt daar aan in de lokale gemeenschap, en het eerste wat je ziet is een klein kerkhof met graven, met witte kruisen, van mensen die vermoord werden tijdens de laatste aanval door rechtse milities. Je stapt dat dorp binnen: “Welkom, wil je iets eten?”. Je gaat naar een vergadering en ze zijn aan het praten over hoe ze de heuvel vlakbij kunnen redden van bedrijven die zich gedragen als roofdieren en hun watertoevoer willen vernielen.

Zij vechten verder met optimisme. Wanneer je overal dergelijke mensen ziet – ook hier – hoe kan je hun optimisme niet delen, met al onze privileges en voordelen?”

Het interview Noam Chomsky: The Elites Are Fighting a Vicious Class War All the Time door Ana Kasparian and Nando Villa verscheen in Jacobin Magazine op 10 juni 2021 en werd vertaald door Roos DeWitte.

Notes:

Een ‘shell company’, letterlijk een ‘schelpbedrijf’ is een bedrijf dat alleen op papier bestaat, geen kantoor of werknemers heeft, alleen een bankrekening en eigendommen. Het is een lege ‘schelp’, die enkel dient om bedrijfswinsten te versassen naar oorden waar zeer weinig of dikwijls helemaal geen belastingen worden geheven op winsten.

De Framers waren de afgevaardigden op de Grondwetsconventie die het ‘kader’ (the frame) opstelden voor de Amerikaanse Grondwet.

(*3) Het Congress of Industrial Organisations is een koepel van vakbonden.

(*4) De Republikein Harding overleed onverwacht op 57-jarige leeftijd tijdens zijn derde jaar en werd opgevolgd door zijn vice-president Calvin Coolidge.