Ga naar de inhoud

Miami Vice: De FTAA terug in Florida

Bijna tien jaar na haar lancering, is de FTAA terug in Florida. Maar niet meer geheel vast op de grondvesten…

6 min leestijd
Placeholder image

eerder verschenen in het Canadese tijdschrift Alerta! najaar 2003.

In december 1994 werd de Free Trade Area of the Americas (FTAA, ALCA in het Spaans) gelanceerd op de eerste Amerikaanse Conferentie in Miami, die georganiseerd was door de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS). Miami zal nu gastheer zijn van de Achtste Ministeriele FTAA-conferentie en andere in dat kader gehouden bijeenkomsten tussen 16 en 21 November. Tegelijkertijd ijvert gouverneur Jeb Bush ervoor dat Miami permanente zetel zal worden van de beoogde FTAA. Activisten uit het hele Amerikaanse continent komen in Miami samen om zich tegen het FTAA te verzetten, of organiseren lokale anti-FTAA-activiteiten.

Latijns-Amerikaanse activisten noemen de FTAA en de WTO wel eens `het tweekoppige monster? van het neoliberalisme. Voor inheemse bewoners van het continent is neoliberale globalisering het laatste hoofdstuk in meer dan 500 jaar van kolonisatie, verdrijving en volkerenmoord in de Americas.
Nadat in september de WTO-conferentie in Cancún mislukte richten veel regeringen zich nu, aangespoord door het bedrijfsleven, op regionale en bilaterale verdragen over handel en investeringen.
De FTAA heeft een geplande onderhandelingsdeadline in 2005 en is een verdrag over handel en investeringen tussen alle landen van het Amerikaanse continent behalve Cuba. Het omvat negen onderhandelingsgroepen die als taak hebben om concepthoofdstukken van het akkoord op te stellen op het gebied van: markttoegang, landbouw, investeringen, diensten, overheidsaanbestedingen, geschillenbeslechting, intellectuele eigendomsrechten, subsidies, dumping, retorsierechten en concurrentiebeleid. De VS en Canada willen het NAFTA-vrijhandelsverdrag (Tussen Mexico, Canada en de VS) uitdiepen en uitbreiden met 31 nieuwe landen. Het zal daarmee directe gevolgen hebben voor de leefomstandigheden van 800 miljoen mensen.

De FTAA richt zich op een pakket hervormingen die neerkomen op: minimale controle op het grote bedrijfsleven; ongeremde buitenlandse investeringen; onbelemmerde uitvoer van winsten; privatisering van publieke voorzieningen en diensten; volledige openstelling van lokale markten aan goedkope importen; geprivatiseerde infrastructuur die opereert via gedereguleerde markten. Een dienstenakkoord binnen de FTAA zou betekenen dat er marktgedreven dienstensectoren komen, onder andere op het gebied van watervoorziening, onderwijs, posterijen, financiële diensten, energie en gezondheidszorg. Het akkoord over intellectuele eigendomsrechten zou een versnelde commercialisering en privatisering van het leven zelf betekenen. Het zou tevens de monopolierechten beschermen van farmaceutische en agrochemische bedrijven boven de rechten van mensen op toegang tot betaalbare levensnoodzakelijke medicijnen of op de mogelijkheid om landbouwproducten te verbouwen met eigen zaad. De FTAA zal een uitbuitend arbeidsregime opleggen aan alle 34 landen – gebaseerd op concurrentie, lage kosten, gebrek aan vakbondsrechten en een geflexibiliseerde arbeidsmarkt (tijdelijk, parttime en op contracten gebaseerd werk). Voorgestelde conceptteksten omschrijven verplichtingen aan vrijhandel en investeringen die nog radicaler zijn dan in de WTO.

Of nu onder door IMF en Wereldbank opgelegde structurele aanpassingsprogramma?s of door binnenlands vrije-marktbeleid dat voortkomt uit druk van de VS en Canada, de FTAA en andere handels- en investeringsverdragen dienen ertoe om dit regime te consolideren en het moeilijk te maken voor toekomstige regeringen om nog alternatieven te kunnen kiezen voor vrijemarkt kapitalisme.

Terwijl de FTAA-onderhandelingen in het geheim plaatsvinden, afgeschermd door grootscheepse veiligheidsmaatregelen, heeft het American Business Forum – dat in 1996 gevormd werd en meer dan 1000 zakenleiders uit het continent verenigt – bevoorrechte toegang tot de onderhandelingen. In Miami zal het ABF haar achtste conferentie beleggen van 17-19 november en aanbevelingen voorleggen aan de vergadering van de handelsministers. De FTAA behartigt de belangen van ondernemingen en kapitaal, niet van gemeenschappen.

In het hele continent gaat neoliberalisme hand in hand met militarisering. Van Mexico, tot Plan Colombia en Bolivia zaaien lokale militaire krachten terreur, met militaire steun uit de VS, zodat transnationale bedrijven en lokale elites winst kunnen maken en politieke macht kunnen opbouwen. Maar het verzet groeit.

Toen Quebec-Stad in april 2001 gastheer was van de Amerikaanse Topconferentie, demonstreerden tienduizenden mensen tegen de FTAA. In september 2002 stemden tegen de tien miljoen Brazilianen tegen de FTAA in een onofficieel referendum dat was georganiseerd door zestig organisaties. In november 2002 demonstreerden wederom duizenden mensen in Quito, Ecuador, tegen de zevende Ministeriële FTAA-conferentie. Enorme demonstraties in El Salvador keerden zich tegen de privatisering van gezondheidszorg en sociale verzekeringen. In dat land zijn de telefoonkosten verdubbeld en die van energie vervijfvoudigd sinds beide diensten geprivatiseerd werden. In Midden Amerika is het verzet gegroeid tegen het kleinere broertje van de FTAA, het Centraal Amerikaanse Vrijhandelsakkoord (CAFTA), dat de VS in december zou willen afsluiten. Afgelopen oktober verzette een volksopstand zich tegen het door de VS gesteunde vrije-marktbeleid van president Sanchez de Losada. De opstand werd met brute staatsrepressie beantwoord dat vele mensen het leven heeft gekost maar dat ook het aftreden van de Losada afdwong.

De meningsverschillen die optraden binnen de WTO zijn ook terug te vinden aan de FTAA-tafel. De voorstellen van de VS (ondersteund door Canada) voor een allesomvattend verdrag worden gepareerd door Brazilië, dat medevoorzitter van de FTAA is naast de VS. Brazilië wil de onderhandelingen terugbrengen tot afspraken op het gebied van handel in landbouwproducten en fabrikaten. De regering van Venezuela staat ook zeer kritisch ten opzichte van restricties die de FTAA op zou leggen aan het vermogen dat regeringen zouden hebben om te kunnen kiezen uit een hele reeks aan beleidsopties. Andere kritiek bestaat er op het onrealistische tijdschema voor de onderhandelingen en het ondemocratische karakter van de besprekingen.
Hoofdstuk 11, het investeringhoofdstuk van NAFTA, vormt de basis van een investeringsakkoord binnen de FTAA. Het stelt nu al bedrijven in staat om Mexicaanse, Canadese en Amerikaanse overheden aan te klagen en allerlei wetgeving op het gebied van gezondheid, veiligheid, milieubescherming of andere terreinen van publiek belang, terug te draaien. Dit gebeurt in ondoorzichtige geschillenprocedures waar alleen staten en investeerders toegang toe hebben. In 1997 gebruikte het Amerikaanse bedrijf Ethyl Corporation hoofdstuk 11 om de Canadese regering aan te klagen nadat deze besloten had om import van haar brandstoftoevoeging MMT te verbieden omdat het gevaar voor de volksgezondheid opleverde. Onder dreiging van een schadeclaim ter hoogte van 250 miljoen USD besloot Canada het verbod op te heffen en het bedrijf 13 miljoen dollar schadevergoeding te betalen.

Sinds Nafta tien jaar geleden in werking trad, heeft gesubsidieerde maïs uit de VS de Mexicaanse markt overspoeld waar het werd verkocht tegen prijzen die onder de productiekosten lagen en waartegen boeren niet kunnen concurreren. Dit heeft geleid tot massale migratie, armoede en honger. Mensen werden naar de steden en belastingvrije exportzones (maquiladoras) gedreven en velen werden gedwongen om hun leven te wagen bij het oversteken van de toenemend gemilitariseerde grens met de VS om naar werk te zoeken. Alle drie de NAFTA-landen hebben de kloof tussen rijk en arm zien groeien, naast massaal banenverlies en bezuinigingen op sociale uitgaven.

Van Canada tot Argentinië verzetten mensen zich tegen de oplegging van de FTAA. De onderhandelingen zijn al flink aan het wankelen gebracht. Nu hopen dat in Miami de FTAA helemaal ondersteboven gaat.

Meer informatie over de FTAA:
stopftaa.org
en: indymedia FTAA.
Nederlands nieuws op noticias. Eerder bericht over FTAA op globalinfo: hier te vinden

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Aziz Choudry.)