“Grieks geknoei = Europees geknoei = Westers geknoei = mondiaal geknoei?”

Deze vertaling verscheen oorspronkelijk op de website van attac-vlaanderen.

Is het misschien de schuld van Goldman Sachs? Want die zou dan weer de Griekse regering in staat hebben gesteld haar rekeningen te vervalsen toen ze bij het eurosysteem wilde aansluiten. Vandaag wordt ze beschuldigd zich op het gladde ijs van de “credit default swaps”[1] te hebben gewaagd. Daardoor werd de Griekse regering nog kwetsbaarder. Maar dat kwam de banken goed uit. Volgens het hoofd van de kredietafdeling van de UniCredit in München komt dat neer op “het kopen van een verzekering op het huis van je buurman. Zo kom je in de verleiding om dat huis in brand te steken.“ De Duitse kanselier Angela Merkel noemt wat Goldman Sachs in 2002 deed “schandelijk” en Christine Lagarde, de Franse minister van Financiën, roept nu op om die credit default swaps beter te reguleren.

Niall Ferguson[2] beweert dat er “een Griekse crisis op Amerika afkomt”. Hij heeft het over een “fiscale crisis van de Westerse wereld”. Ferguson waarschuwt voor de gevaren van de openbare schuld en hekelt de idee van wat hij de “Keynesiaanse free lunch” noemt. Uiteindelijk draait dat uit op het “afremmen van de groei”. Paul Krugman[3] spreekt over een “Euroknoeiboel”. Hij vindt dat Europa nooit een eenheidsmunt had mogen invoeren zonder eerst tot een politieke eenmaking te komen. Nu kan men zich natuurlijk geen instorting van de euro meer permitteren want dat zou het begin zijn van een wereldwijde financiële ramp.

Ondertussen lijkt het of iedereen druk aan het uitoefenen is op de Griekse regering om haar openbare schuld te verminderen van 12% van het BBP (Bruto Binnenlands product) tot bijvoorbeeld 4%, in pak weg vier jaar. Kan ze dat? Moet ze dat?
De Griekse regering zegt dat ze iets wil doen. Dat “iets” volstond om massale stakingen te ontketenen van de boeren, het hospitaalpersoneel, de douanebeambten, en alle anderen wie gevraagd wordt om hun inkomen in te krimpen, en dat net als er een economische crisis woedt en de werkloosheid toeslaat.

Moet Duitsland iets doen? Duitsland wil niet om twee redenen. Daar is vooreerst het vooruitzicht dat andere landen in economische moeilijkheden (Spanje, Italië, Portugal, Ierland) ook om hulp zouden vragen. En dan is er ook de druk vanuit het binnenland door de burgers die elke financiële hulp aan Griekenland zien als geld van henzelf wegnemen, terwijl zij toch ook de druk voelen van de economische crisis. Anderzijds, als Griekenland – of gelijk welk ander land – zijn burgers onder druk zet om de overheidsschuld te betalen, betekent dat de inkrimping van hun koopkracht, en dus ook van de import, die in de eerste plaats het exportland Duitsland treft. Josef Joffe, de hoofdredacteur van de Duitse Die Zeit, zucht: “Europa is één grote sociale zekerheidsstaat geworden. Iedereen komt aankloppen voor steun, zowel voor de overheden als de individuele Europese burger.“

Ondertussen is de euro terrein aan het verliezen en is de dollar opnieuw, eventjes weliswaar, een “veilige haven” geworden. Ferguson waarschuwt dat “de Amerikaanse overheidsschuld een veilige haven is zoals Pearl Harbor er een was in 1941.”

Toen de Financial Times opperde dat Duitsland in feite bezig was Griekenland financieel vlot te trekken, was de commentaar van een Duitse lezer: “Wat u zegt komt neer op: geef ze je geld opdat ze het in je winkel komen uitgeven.” Maar is dat nu niet precies wat ook de Chinezen doen als ze Amerikaanse schatkistbons kopen?

Wat al die haastige analyses over kortzichtige beschuldigingen en snelle winstjes missen is dat we te maken hebben met een wereldwijd en structureel probleem. Banken zijn er om geld te maken. De spelletjes die Goldman Sachs, net zoals andere banken, speelt beperken zich niet alleen tot Griekenland. Ze doen hetzelfde met Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië. Zelfs met de VS.

Dat komt omdat regeringen het hoofd boven water proberen te houden. Daarvoor moeten ze voldoende geld kunnen besteden om niet opgezogen te worden in een draaikolk van burgerprotesten. Als ze daarvoor niet genoeg belastingen kunnen innen, omdat ze enerzijds de belastingen niet meer willen verhogen en anderzijds omdat een vertragende economie minder belastingopbrengsten betekent, dan moeten ze hun rekeningen vlot krijgen met leningen. En binnenskamers lenen, bijvoorbeeld bij de banken, komt ze beter uit dan zomaar in het openbaar lenen. Zo vermijden de regeringen kritiek. Tot de dag natuurlijk dat de geheimen op straat komen. Dan krijg je een rush op de banken.

De problemen van Griekenland zijn inderdaad de problemen van Duitsland. En de Duitse problemen zijn dan weer Amerikaanse problemen. En uiteindelijk zijn de Amerikaanse problemen die van de hele wereld. Uitvissen wie wat heeft veroorzaakt in de tien voorbije jaren is heel wat minder nuttig dan een serieuze discussie over wat de volgende tien jaar moet worden gedaan.
Wat we meemaken is een wereldwijd spelletje van wie het eerst bang wordt. Iemand zal ooit de eerste fout begaan.

Op dat moment krijgen we wat Barry Eichengreen[4] ooit genoemd heeft “de moeder van alle financiële crisissen.” Dan zal ook China er door getroffen worden.

———————————————
Nota’s van de vertaler
[1] Een systeem waarbij het risico dat je loopt als je een lening aangaat, aan een derde partij wordt toegespeeld, die daar natuurlijk een zware prijs voor aanrekent.
[2] Niall Ferguson (1964) Brits historicus die aan de Harvard universiteit (Boston) economische en financiële geschiedenis doceert.
[3] Paul Krugman (1953), Nobelprijs economie in 2008, onder meer columnist bij de New York Times.
[4] Barry Eichengreen (1952), professor economie en politieke wetenschappen aan de universiteit van Californië.

Het artikel “Greek Mess, Euromess, Western Nations Mess, World Mess?” werd vertaald door Koen Dille waarvoor wij hem zeer bedanken.