Ga naar de inhoud

‘Global Europe’ en Latijns Amerika

Komend
weekend vindt in de Peruaanse hoofdstad Lima de topconferentie plaats tussen de
EU en de Latijns Amerikaanse landen. Op de website van Noticias is deze
conferentie op de voet te volgen. Het stuk hieronder verscheen zojuist in het
maandblad over Latijns Amerika La Chispa

8 min leestijd
Placeholder image

De
Europese Unie en haar lidstaten willen zoveel mogelijk binnenhalen op de
wereldmarkt. Dat blijkt onder meer uit de in 2006 door de Europese Commissie
geïntroduceerde ‘strategie’ Global Europe. Wat daarvan te merken is (en zal
zijn) in Latijns Amerika en het Caribisch gebied, wordt in dit artikel
geschetst.

Als het
om het buitenlandse economische beleid gaat, laten de Europese landen zich in
de praktijk steeds minder gelegen liggen aan ouderwetse doeleinden als
eerlijker verdeling van de welvaart of armoedebestrijding. Dat blijkt wel het
duidelijkst uit een beleidsplan (of zoals ze het zelf noemen, ‘strategie’) dat
het departement van buitenlandse handel van de Europese Commissie eind 2006 afkondigde
met als titel ‘Global Europe, Competing In The World’. De ‘strategie’ is geheel
gericht op het ‘verbeteren van de concurrentiepositie van het Europese
bedrijfsleven’ en het ‘verbeteren van de markttoegang’ voor diezelfden. Op de
website van Global Europe wordt uitgelegd dat er nu gewerkt wordt aan een
daarop gericht coherent beleid op alle ‘fronten’ waar Europese landen afspraken
maken met andere landen over handel.

De
afkondiging van de ‘strategie’ kan verstrekkende gevolgen hebben. Ze legt min
of meer op dat andere maatregelen (bijvoorbeeld op het gebied van
ontwikkelingshulp of milieubeleid) alleen nog gewenst zijn als ze
overeenstemmen met de in Global Europe gestelde doelen. Er is wat dat betreft
een treffende overeenkomst met de in 2000 binnen de EU overeengekomen Lissabon
Agenda. Volgens die agenda moest Europa intern hervormd worden om ‘de meest
concurrerende kenniseconomie’ op de wereld te worden. Desnoods moesten
milieumaatregelen of sociale regels bijgesteld worden om dat te bereiken. Een
bekend voorbeeld is het sterk inperken van een voorstel tot strengere
regelgeving op het gebied van chemische toevoegingen in de EU. Onder invloed
van een hevige lobby van het bedrijfsleven werden die planneng rotendeels
ongedaan gemaakt, waarbij het argument dat het de ‘concurrentiepositie’ van het
bedrijfsleven niet zo mogen aantasten, doorslaggevend was. Was ‘Lissabon’
vooral gericht op de interne economie, Global Europe is gericht op de wereld
daarbuiten. En voorspelt dus weinig goed.

Alarm

Maatschappelijke
organisaties in en buiten Europa waarschuwen dat de EU haar handelsbeleid
momenteel drastisch aanscherpt. Afgelopen april bracht een Europese coalitie
van ontwikkelings- en milieugroepen zo’n 100 vertegenwoordigers van
maatschappelijke organisaties uit landen in het Zuiden bijeen om die zaak
aanhangig te maken. Op bijeenkomsten en expertmeetings legden ze samen met
Europese collega’s uit wat er gaande is. Unaniem schetsen ze een grimmig beeld.
Europa zou bezig zijn met een nieuwe kolonisering van het zuiden en Europese
multinationals zijn massaal op rooftocht geslagen. "Onze landen worden
gedwongen om de leveranciers te zijn van zo goedkoop mogelijke grondstoffen
voor jullie economie in het Noorden" verklaart Dot Keet van AIDC uit
Zuid-Afrika fel. "Jullie multinationals nemen daarnaast alles hier over,
tot en met het drinkwater."

Volgens
Rafael Barrera Gallón van de organisaties tegen vrijhandelsakkoorden Recalca
uit Colombia, is de pure handel met de EU van ondergeschikt belang. Slechts een
paar procent van de Latijnsanerikaanse handel gaat naar de EU, en dan betreft
het voornamelijk een paar grondstoffen. (**)"In het geval van mijn land,
Colombia, is slechts 6 procent van de handel met de EU. Wat veel belangrijker
is voor de EU, zijn de investeringen. De vrijhandelsakkoorden die gesloten
worden, zijn in ons geval vooral gericht op het bevorderen en veiligstellen van
Europese investeringen. Dat zijn voor het grootste deel overnames en die
betekenen dat er netto geld uit het land verdwijnt. In veel sectoren zijn
Europese bedrijven de grootste buitenlandse investeerder. De supermarktsector
in Colombia is bijvoorbeeld voor 100 procent in Europese handen. Zelfs het
enige landelijke dagblad in het land, El Tiempo, is nu in handen van een Spaans
bedrijf. De andere eigenaren zijn de vice-president van ons land en de minister
van Defensie."

EU-Latam
Top

Op 16
en 17 mei wordt de topconferentie tussen de EU en Latijns Amerika gehouden in
Lima, Peru. Hoewel die in naam ook bedoeld is om ontwikkelingsproblemen en
sociale thema’s te bespreken, zal vooral de economische thematiek op de agenda
staan. En dan zal ‘Global Europe’ de koers bepalen. Momenteel is de EU bezig
met onderhandelingen over een aantal regionale vrijhandelsverdragen. De belangrijkste
wat Latijns Amerika betreft zijn die met Mercosur (het blok van Brazilië,
Argentinië, Uruguay en Paraguay) en de Andesregio. Daarnaast worden er ook nog
door de afzonderlijke lidstaten van de EU handels- en investeringsverdragen
gesloten met ontwikkelingslanden. Bij die onderhandelingen staat veel op het
spel, aangezien er onder meer aangedrongen wordt op vergaande openstelling van
de (economische) grenzen. Vaak gaan de afspraken ook verder dan de al
ingrijpende vrijhandelsagenda bij de WTO. Op een informatieavond in de Hortus
in Amsterdam op 11 april vertelt Roeline Knottnerus van het Transnational
Institute dat dat ‘WTO-plus’ wordt genoemd. Zo worden er ook rechten van
investeerders vastgelegd, terwijl het bij de WTO hoofdzakelijk om handel gaat. "We
zien nu een ontwikkeling naar afspraken die ‘beyond the border’ gaan, zoals dat
in vakjargon heet. Tot nu toe waren de handelsafspraken voornamelijk gericht op
het verlagen van de douanetarieven aan de grens van nationale markten. Maar de
bilaterale of bi-regionale akkoorden bevatten allerlei afspraken die ook
ingrijpen op veel aspecten in het land zelf."

EPA’s

Naast
de regionale of bilaterale vrijhandelsakkoorden, heeft de EU ook nog het schema
van de EPA’s (Economic Partnership Agreements). Hoewel dat geen pure
(vrij)handelsverdragen zijn, bevatten die toch veel elementen daarvan. In de
vorige Chispa stond er een uitvoeriger artikel over. De EPA’s worden door de EU
naar voren geschoven als opvolging van de verdragen van Lomé en Cotonou, die
met name bedoeld waren voor de regulering van de (economische) relaties tussen
de koloniale mogendheden en hun (ex-)kolonien. Met de EPA’s proberen de
Europese landen de laatste horde in de ‘normalisering’ van die betrekkingen te
nemen en de ex-koloniën definitief in de wereldeconomie te integreren. Helaas –
voor de EU – gaat dat niet gesmeerd. Veel landen, met name in Afrika, weigeren
akkoord te gaan. De enige regio waarmee op 1 januari succesvol een volledig EPA
afgesloten is, is de CARICOM in het Caribisch gebied, waarvan ook Suriname deel
uitmaakt. De overige landen worden nu met alle mogelijke manieren onder druk
gezet door de EU om mee te werken. Overigens gelden deze EPA’s alleen voor de
zogenaamde ACP landen (in Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan)
waarvan in Zuid- en Midden Amerika alleen Suriname en de Guyana’s deel
uitmaken.

=================

De
komende tijd zullen de ontwikkelingen rond ‘Global Europe’ nauwgezet gevolgd
worden door een coalitie van actiegroepen in Nederland. Meer nieuws daarover
kun je vinden op het weblog http://globaleurope.wordpress.com/

Algemeen
nieuws en achtergrondinformatie over globalisering en verzet vind je oa. op
www.globalinfo.nl

===================================

Lula en
de Biobrandstof

Een
goed voorbeeld van de vergaande gevolgen van internationale handel en afspraken
daarover, wordt door de huidige voedselcrisis geboden. Hoewel er overal
gedebatteerd wordt over de factoren die voor die crisis zorgen, is duidelijk
dat de schaarste aan grondstoffen onder meer veroorzaakt wordt door de omslag
van de teelt of het gebruik van voedselgewassen naar brandstofgewassen. In veel
gevallen gaat het letterlijk om hetzelfde gewas (bijvoorbeeld tarwe of maïs).
Naar verluidt wordt al een kwart van de maïs in de VS als brandstof gebruikt.

Een van
de pioniers op het gebied van agrobrandstof is Brazilië met zijn
ethanolproductie uit suikerriet. Tot voor kort werd die vooral voor binnenlands
verbruik benut, maar met de opkomst van de biobrandstof-hausse, is de exportmarkt
steeds aantrekkelijker geworden. Kleine boeren en hun organisaties, zoals de
beweging van landlozen MST, verzetten zich fel tegen deze ontwikkeling. De
ethanolproductie is grotendeels in hand van grote agroconcerns die kleine
boeren van hun land drukken. Bovendien betreft het een monocultuur met ernstig
vervuilende productiemethodes. Toen Bush in maart vorig jaar Brazilië bezocht
om een verdrag met Lula te ondertekenen over de levering van ethanol, waren er
grote protesten en werden allerhande plantages en fabrieken bezet. (*** ). Op 11
april jl. was de Braziliaanse president Lula op staatsbezoek in Nederland en
ondertekende een vergelijkbaar akkoord met de Nederlandse minister van EZ Van
der Hoeven. Lula sprak zich daarbij, en enkele dagen later op een congres van
de FAO, fel uit tegen kritiek op agrobrandstoffen. Volgens Lula zou er geen
enkel verband bestaan tussen die producten en de stijgende voedselprijzen.
Tegelijkertijd noemt Jean Ziegler, de speciale rapporteur van de VN voor
voedselrechten, agrobrandstoffen een "misdaad tegen de
menselijkheid."

============================

(**)
Zie de eurostat-gegevens voor de exacte cijfers per land:
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-CV-07-001/EN/KS-CV-07-001-EN.PDF