Gemengde gevoelens over ESF
Voor de derde keer is er een Europees Sociaal Forum georganiseerd. Na Florence en Parijs was dit keer Londen aan de beurt. Wederom trok het tienduizenden deelnemers en werd er een uitpuilend programma neergezet. Maar ook zwol de kritiek meer dan voorheen aan, met name op de manipulaties van marxistische groepen als de SWP (Socialist Workers Party, de Grote Moeder van de Nederlandse IS). Hieronder een relaas van de gebeurtenissen, onder meer aan de hand van de ondervraging van tien Nederlandse ESF-gangers naar hun bevindingen.
Dit is geschreven om te verschijnen in de komende uitgave van tijdschrift Ravage
“Het ESF was geen succes. Het was ook niet echt een mislukking, en het was zeker geen ramp. Niettemin, waren er diepgaande problemen die door veel mensen werden opgemerkt en becommentarieerd. Het voorval met de gratis-thee jongen was slechts een van de vele ervaringen. “(Paul Kingsnorth, in mooi artikel dat elders op Globalinfo te lezen is.)
Het Londense actieweekblad Schnews (dat tijdens het ESF haar tienjarig bestaan vierde met eigen bijeenkomsten over ‘Directe Actie’): concludeerde in een verslag dat ronduit negatief was over het ESF: “Natuurlijk is niet alles zwart-wit. Anarchisten kunnen nogal eens vergeten hoe de wereld er werkelijk uitziet en worden soms geobsedeerd door lifestyle politics en haardrachten. Niet iedereen in de SWP is onuitstaanbaar, wat ook geldt voor mensen binnen vakbonden. Op de vrijdag hadden we voor SchNEWs een stand in de officiële ESF-ruimte Alexandra Palace en we raakten in gesprek met geweldige mensen en er waren ook schitterende sprekers en discussies. Maar zoals zovaak worden juist de mensen die de nieuwe strijdbare bewegingen helpen opbouwen, opzijgeschoven en verketterd en hun ideeën worden gecorrumpeerd en omgevormd tot oneffectief protest met als doel om de zoveelste doodlopende partij op te richten (laten we’m deze keer Respect noemen). Als een Andere Wereld Mogelijk Is, hoopt SchNEWS dat we dan niet alleen maar de ene bende politieke oplichters gaan vervangen door een andere.” (verslag Schnews)
(Kadertje: geharrewar)
De spanning tussen de SWP (ook wel ‘Trotskisten’ genoemd in de oplaaiende discussie) en veel meer activistische en anarchistische groepen, was al meteen in de aanloop naar het 3e ESF gegroeid. De reden was dat de SWP overduidelijk probeerde op de van haar bekende manier alle touwtjes in handen te krijgen om het programma te kunnen domineren. Dat begon al op het moment dat Londen binnen het Forum-vergadercircuit voorgesteld werd als oord voor het 3e ESF, zonder enig overleg met allerlei lokale sociale fora of basisgroepen. Vanaf het begin werd ook nauw samengewerkt met het gemeentebestuur van London (de GLA) en de linkse (Labour) burgemeester Ken Livingstone, die niet erg gelief is bij veel anarchisten. Deze stak een paar ton in het ESF, in ruil voor het mee mogen bestemmen van het programma. Als reactie organiseerden meerdere groepen programma’s naast het ESF. Een ander kritiekpunt was dat ondanks de tonnen van Livingstone deelname aan het ESF erg duur was.
Op zaterdagavond drong een groep van zo’n 300 mensen zonder betalen het ESF binnen om Livingstone het spreken te beletten zie hier verslag en foto’s. Deze actie, die later in een ronkende verklaring als “aanval op het ESF” werd bestempeld door SWP-leider Callinicos, leverde veel bijval op (onder andere van de 500 vrijwillige tolken van het ESF (verklaring Babels) die zich eerder al van de SWP c.s. hadden gedistantieerd) en na twintig minuten kon het programma weer verder. Het gebakkelei kreeg een nieuw hoogtepunt toen de politie op de afsluitende demonstratie op zondag mensen arresteerde, ogenschijnlijk zonder aanleiding. Verderop op Trafalgar Square was een massa-manifestatie bezig, maar de SWP-ordedienst weigerde om mensen toe te laten op het podium om wat over de arrestaties te vertellen, waarna de politie ingeroepen werd om kwade demonstranten op een afstand te houden. Op indymedia.uk wordt nog steeds over deze voorvallen gediscussieerd.
Workshops en seminars
Al het geharrewar doet bijna vergeten dat tienduizenden mensen een weekendlang deelgenomen hebben aan allerlei spannende workshops en seminars, binnen het ESF of in een van de alternatieve programma’s. (Zie hier een Engelstalig stuk waarin oa. de verschillende programma’s met elkaar vergeleken worden)
Overigens werd ook door de SWP-adepten een plenaire discussie verstoord, en wel op zo’n manier dat die geheel niet meer plaats kon vinden. Het verschil was dat ze daarover achteraf liever geen woord vuil maakten. De reden was dat er een vakbondsvertegenwoordiger uit Irak zou spreken die hen niet zinde omdat hij niet tegen de invasie zou zijn. Dit incident heeft veel discussie opgeleverd. (Zie hier een uitleg over de positie van de betreffende vakbond door een criticus.)
De afsluitende demonstratie was zo’n 70.000 mensen groot, maar stond – wederom tegen de eerdere afspraken in – geheel in het teken van de oorlog in Irak. Dit was alweer het werk van de SWP en de door haar gedomineerde organisatie Stop the War. Op voorbereidende vergaderingen was afgesproken dat de oorlog en dhr. Bush slechts één van de thema’s zou zijn, naast bijvoorbeeld verzet tegen privatisering en de neoliberale Europese Unie. Media zagen de demonstratie, voor zover ze er al aandacht aan besteedden, dan ook niet als een afsluiting van het ESF, maar als de zoveelste anti-oorlogsdemonstratie. Op de demonstratie waren ook nieuwe activistische groepen aanwezig, zoals een Clowns Block, en een groep zogenaamd pro-kapitalisme demonstranten.
Reacties
Ik heb een stuk of tien mensen die vanuit Nederland aan het ESF (of het alternatieve programma) deelgenomen hebben, naar hun mening gevraagd. (een integrale versie van hun antwoorden staat hier in een artikel…). Hun oordeel over het ESF verschilde nogal. Opvallend was trouwens dat alle ondervraagden, op een na die er niet op inging, de alternatieve programma’s parallel aan het ESF positief waardeerden. Carolijn Terwindt, die vorig jaar ook op het ESF in Parijs was, vond het ESF “goed georganiseerd” en “Ik vond het leuk om zoveel stalletjes met informatie over verschillende stichtingen en organisaties te zien. Ik vond het leuk om debatten, workshops en sprekers mee te maken. Ik heb veel geleerd.” Carolijn gaf aan een aantal informatieve workshops te hebben bezocht, zoals over de praktijken van Coca Cola in Colombia en India.
“Ik denk dat het Forum-gebeuren erg belangrijk is: het is een manier om mensen met elkaar in contact te brengen. Het is een manier om informatie uit te wisselen, acties op te zetten, en het past binnen een globaliserende wereld waarin veel dingen met elkaar samenhangen. Politici en mensen uit het bedrijfsleven praten ook zo vaak in vergaderingen over de grens. Waarom betrokken burgers dan niet? Daarbij past het in een tijdperk waarin NGO’s vertienvoudigd zijn.
Ik denk ook dat steeds helderder wordt wat het forum wel kan en wat niet: haar mogelijkheden en beperkingen. Het hangt er ook heel erg vanaf of je als deelnemer of als mede-organisator gaat en wat je eruit wil halen: puur informatie verzamelen, of een eigen actie verspreiden. Ik denk dat het bij deze tijd past. En het is een leer-proces waarbij je elk jaar een selectie van de goede punten van vorige jaren naar voren zult zien komen en nieuwe dingen weer worden uitgeprobeerd.”.
Ook Tijn van Beurden (Attac) was over het algemeen positief, en had na de warboel in Parijs besloten om zelf een keuze uit het programma te maken, vooral voor kleinere workshops. Ook het alternatieve programma was “een inspirerend geheel”. Tijn verwacht dat het ESF-gebeuren “de komende jaren wel zo zal blijven bestaan”. Veel van geharrewar met marxistische-groepen had hij niet gemerkt, behalve “wel erg veel SWP krantverkopers overal bij de toegangen tot de evenementen”.
Voor Tuur Elzinga, coördinator van XminY Solidariteitsfonds, is dat laatste ook de enige ‘klacht’ over het officiële ESF dat volgens hem “Leuk, (soms te) druk, inspirerend en (vooral de kleinere bijeenkomsten) inhoudelijk nuttig. Daarnaast zeer nuttig voor nieuwe contacten en netwerken” was. Over de toekomst denkt Tuur dat: “Als we de kwaliteit kunnen blijven verbeteren en kunnen voorkomen dat de fora door één (soort) organisatie geclaimed wordt, dan kan het nog lang de moeite waard blijven. Vooral de ingezette decentralisatie kan daarin een belangrijke rol spelen.”
Jo van der Spek (Streamtime Irak) was alleen gegaan voor het Irak-netwerk en reageerde dan ook zeer kort:”Opvallend voor mij was de wereld van verschil tussen oude Irakezen enerzijds, searching history and identity en de anti-Bush retoriek van ESF etc.
terwijl het toch een centraal thema was, hoorde ik geen Irakese stem op het forum. Wel een Palestijn…”
Sommige anderen waren ronduit negatief. Erik Wesselius van CEO (Corporate Europe Observatory) heeft tot nu toe aan alle ESF’s actief deelgenomen: “Wij gaan er vooral om pragmatische redenen heen. Ons onderzoekswerk is bedoeld voor activisten uit heel Europa, en die komen daar bij elkaar. In die zin was het ESF ook deze keer voor ons wel een succes, we hadden weer enkele goed bezochte seminars, konden flink netwerken enzo…” Maar wat hij meemaakte in Londen stemde verder niet optimistisch: “De oud-linkse splinterpartijen hebben altijd al geprobeerd aan het roer te komen, maar dat was nu met de SWP in Londen wel op z’n toppunt. In Parijs zag je het ook wel, toen waren het de Communistische Partij en trotskistische partijen , maar het was minder extreem dan in Londen. Ook de invloed van de Gemeente London was niet best, die hebben het programma flink beïnvloed. Zo mocht een onderwerp als de Europese Grondwet klaarblijkelijk niet te prominent in het programma, om Blair’s Labour niet teveel te ontrieven.”.(…) “Maar ook als evenement was dit ESF een flinke achteruitgang ten aanzien van vorige en dat kwam vooral door het opereren van groepen als de SWP. Opvallend was ook dat er met zo’n 20.000 deelnemers veel minder deelnemers waren dan in Parijs of Florence.” (…) “Wat de toekomst betreft: Ik vraag me sterk af of deze Europese Forums nog lang zo door zullen bestaan. Er was even sprake dat er een soort nieuwe internationale zou ontstaan, maar dat is niet gebeurd. Als het wel gebeurd was, zou die waarschijnlijk ook voornamelijk door de dogmatische communistische partijen overgenomen zijn. Nu is het dus meer een soort markt, waar dezelfde partijen blijven proberen hun stempel op te drukken. Of het in Griekenland de volgende keer anders wordt is de vraag, dan zou het daar juist goed opengegooid moeten worden en echt toegankelijk zijn voor allerlei stromingen. Maar het is de vraag of dat daar wél mogelijk is.
Joli(e) was alleen naar het alternatieve programma geweest, omdat z/hij het ESF niet kon betalen, en vond dat “verrassend – want het afgelopen half jaar ergerde ik me groen en geel aan de ruzies binnen het linkse kamp over het ESF – ik vind het belangrijker kapitalisme te bestrijden, dan onszelf. Maar Beyond ESF heeft echt haar punt bewezen: het kan anders, goedkoper, en toch inhoudelijk – met soms nog concrete uitkomsten ook. Dat is toch wel wat anders dan het officieel ESF in Parijs waar heel vaak (in de ‘discussies’) meer dan 5 sprekers waren die zich eerst eens allemaal gingen voorstellen en daarna hun eigen verhaal deden waardoor er nooit tijd over was voor de bedoelde discussie..
Er was ook nog een flink vol programma op Beyond ESF – ze hebben kennelijk goed gezocht.”.Over de toekomst van het ESF is Joli(e) pessimistisch: ” als de autonomen, en horizontalen niet SNEL omarmd zullen worden door de ’top-down’ intellectuelen dan valt de (alter)globalistische beweging weer eens uit elkaar. Eenheid en massa zou zoveel inspiratie en momentum op kunnen bouwen – het zou een gemiste kans zijn als alle groepjes zich alleen maar op hun eigen filosofie focussen. Maar eerlijk gezegd:…ik ben pessimistisch en denk dat de ESF beweging _nu_ al doodgebloed is.”
Marco van Eurodusnie, Libby van Indymedia en Robin stonden duidelijk meer met hun benen in het alternatieve programma. Hoewel Libby en Robin elk stellen dat die scheidslijn niet zo strak te leggen is en veel mensen aan beide programma’s deelgenomen hebben. Marco is het meest uitgesproken over het ESF dat vooral belangrijk is voor “de vertegenwoordigers van parlementair links, die zichzelf op dit soort massabijeenkomsten graag presenteren als verkiesbaar ‘alternatief’ of in het geval van de NGO’s het buitenparlementaire verlengstuk daarvan. Zij kunnen zich daar mooi opwerpen als de vertegenwoordigers van ‘het ongenoegen’.” Libby ziet wel het belang van dergelijke internationale bijeenkomsten. Maar “Het moet duidelijk over een andere boeg, dat was vorig jaar al de vaststelling, nu wordt ze bevestigd. Het begint te veel op een soort gecommercialiseerd festival voor rijkere hobby-activisten en professionals uit de ngo-wereld (en dan nog voor de grotere, rijkere ngo’s, want de mensen van het kleine ngo’tje waar onze eco-actiegroep mee samenwerkt konden het zich niet eens veroorloven om te gaan) Het mag ook allemaal iets concreter, de acties vanuit de alternatieve programmatie kwamen verfrissend over ten opzichte van de logheid van het officiële gebeuren.” Over de toekomst: “het forum heeft een parallelle kant ontwikkeld, dit jaar nog meer dan vorig jaar, bezoekers lopen heen en weer tussen het officiële en het alternatieve ESF, leggen contacten, putten toch een zekere energie uit het geheel, gaan in groepjes samenzitten en werken concrete projecten uit, die dynamiek zie je ook ontstaan op kleinere samenkomsten die eerder op reflexie en uitwisseling gericht zijn dan op één concrete actie. Maar dat ESF en het internationale kader dat er bij komt kijken geeft het toch iets extra’s. Mensen worden gestimuleerd om dingen te gaan doen door uitwisseling en door samen embryonaal dingen te gaan opzetten, sommige van die initiatieven zullen een stille dood sterven, maar anderen zullen geconcretiseerd worden en groeien.
Misschien moeten de ESF programma’s daar weer aansluiting bij krijgen en weer meer rond concrete zaken gaan werken en gemeenschappelijke acties op touw gaan zetten in plaats van te blijven hangen in gepraat. Het ESF moet leren weer aan te sluiten bij de behoeften van zijn deelnemers en de vrijwilligers die het geheel helpen dragen.”
Robin onderwerpt het laatste ESF aan een grondige analyse:
“Dit was mijn derde keer dat ik het ESF heb bezocht, en nog altijd loop je op tegen een muur aan van ongeloof dat die andere wereld -waar men het altijd over heeft- zich zo moeilijk vertaalt in de wijze waarop debatten worden georganiseerd en ideeën en nieuwe praktijken worden vertaald. Er is veel retoriek, en debatten zijn elitistisch. Het richt zich op consumptie van het ESF. De inhoud is vaak erg pamfletterig en het blijft lang zoeken totdat je bij een debat bent geraakt dat, behalve de aansprekende titel, ook inhoudelijk de moeite waard is.”
(…) “Voor mensen die nog niet zo bekend zijn met sociale bewegingen, de ideeën die er leven en allerlei organisaties, kan het ESF fantastisch zijn. Maar als je er naartoe gaat om werkelijk nieuwe ideeën, die verfrissend zijn, te ontdekken, dan kan je beter naar de alternatieve side-events gaan. Deze waren in London goed georganiseerd en wat betreft inhoud veelal erg strak en inhoudelijk erg goed – veel beter dan Parijs (2003) of Florence (2002).” Over de toekomst: “Het Forum zou zich moeten opheffen en op moeten gaan in kleinere fora over specifieke onderwerpen. Het is een debatplaats, maar meer ook niet. En als zodanig lijkt de dynamiek wel een beetje voorbij. Tijd voor iets anders.
Dat is mijn idee, maar tegelijkertijd weet ik ook dat er te veel grote NGO’s en politieke partijen zijn die denken het ESF te kunnen gebruiken voor hun eigen doelen. Het Forum zal dus gewoon blijven bestaan. Het is de hoop dat er iets positiefs voortkomt uit de lokale, nationale of regionale fora die over het algemeen (er zijn uitzonderingen) veel democratischer zijn. Maar zoals London bewezen heeft, worden deze lokale fora zo weer buitengesloten, zodra het centrale organiserende comité van het ESF er niets mee te maken wil hebben.
Er is te veel machtspolitiek binnen de processen van het ESF en WSF en dat zal ook haar dood betekenen. De oude linkse politiek heeft afgedaan, en het Forum in de huidige opzet is een van de laatste stuiptrekkingen. De dissidenten binnen de organiserende comités zullen meer en meer opstaan en wellicht een vuist kunnen maken. Maar dat zal zijn tijd moeten hebben. Ik heb niet veel hoop dat het veel anders zal zijn in Athene tijdens alweer de volgende ESF. Maar dat weerhoudt mij er niet van om opnieuw te gaan.”
(Zie voor de integrale versie van de commentaren een apart artikel op globalinfo….)
Overigen:
Artikel van Paul Kingsnorth over ESF Tijd om Serieus te worden.
Dagboeken van SP-ers over ESF: op deze website
Verslagen alternatieve conferentie: Life Despite Capitalism
Kritiek Wombles (Britse actiegroep) op ESF: op website Wombles
Kluster op Indymedia Nederland over ESF
Copyright foto: Tim D Jones (tim_d_jones@yahoo.co.uk)
(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Kees Stad.)