Crisis als excuus voor aanslag op overheidsvoorzieningen
(Deze column werd geplaatst op de website van tv-programma tegenlicht)
De financiële crisis mag geen excuus zijn voor een megabezuiniging in de collectieve sector. De motivering voor die bezuiniging gaat als volgt. Door de crisis heeft de overheid een tekort van ruim 6 procent van het nationaal inkomen (ruim 36 miljard euro). Dat komt weliswaar door de crisis, maar het CPB heeft bedacht dat driekwart van het tekort als gevolg van de financiële crisis niet vanzelf verdwijnt, oftewel structureel blijft. Het structurele tekort bedraagt dan driekwart van 36 miljard euro (het huidige tekort), dus 27 miljard euro. Dat is nog niet alles. Door de vergrijzing komen er nog eens niet gedekte uitgavenverhogingen aan in de orde van grootte van vier of vijf procent (24 tot 30 miljard euro). In totaal moet er dus voor bijna 60 miljard euro worden bezuinigd.
Alarmbellen alom, vooral bij het CDA dat haar wetenschappelijk instituut (WI) al een rapport heeft laten schrijven om de goegemeente voor te bereiden op forse ingrepen in de collectieve sector. Dat is ook wat deze crisis tot nu toe voornamelijk aan beleid heeft opgeleverd, namelijk maatregelen die mensen treffen die part noch deel aan deze crisis hadden. Zo was tot de crisis D66 de enige politieke partij die verhoging van de AOW-leeftijd op het programma had staan, maar de crisis bracht ook de voormalige coalitie op dat idee. Vrijwel zonder slag of stoot werd de AOW-leeftijd verhoogd. Deze maatregel treft vooral mensen met lage inkomens en een zwakke gezondheid, maar veel minder mensen met hoge inkomens en goede aanvullende pensioenvoorzieningen. Laat staan bankiers met bonussen.
Inmiddels heeft het CPB deze maand laten weten dat het overheidstekort volgend jaar geen 6 maar ruim 4,5 procent zal bedragen, oftewel 27 miljard euro. Het CPB zei er niet bij of dit nu het structurele tekort is, of dat we daarvoor nu weer driekwart van die 27 miljard moeten nemen. Niemand die het weet, natuurlijk. Mijn eigen inschatting is dat het tekort grotendeels weer zal verdwijnen als de crisis wegebt en dat het niet zo veel zal kosten om het restant te financieren. De kosten van de vergrijzing kunnen ook best lager uitvallen dan door het CPB is berekend. Dat willen de bezuinigers natuurlijk niet horen. De maatschappij moet rijp gemaakt worden voor de calvinistische boodschap dat er harder gewerkt moet worden voor minder geld (Donner).
Deze crisis rechtvaardigt niet het afbreken van collectieve voorzieningen. Als er een financieel probleem van de crisis voor de overheid resteert, kunnen de belastingen omhoog. Begin eerst maar eens met een volledige fiscalisering van de AOW en het drastisch beperken van de aftrekbaarheid van de hypotheekrente. Verder moet het bankenstelsel terug naar zijn basistaak, namelijk het doorsluizen van besparingen naar bedrijven en individuen. Dat zogenaamde plan Obama, zo schreef Paul de Grauwe op deze plaats, hebben de Europese bankiers weten te verhinderen. Maar Nederland kan natuurlijk best op eigen houtje de banken nationaliseren en die bankiers de mond snoeren.
—————-
Harrie Verbon is hoogleraar openbare financiën aan de Universiteit van Tilburg
Zie ook me judice, onfhankelijk discussieforum van economen.