Chris Hedges: Op het punt van systemische ineenstorting

Het stuk verscheen eerder in maandblad Adbusters Vertaling Tijn van Beurden

Toen Alexander Herzen een eeuw geleden een groep anarchisten toesprak over  omverwerping van de tsaar, herinnerde hij er zijn toehoorders aan dat het niet hun taak was een stervend systeem te redden, maar het te vervangen: ‘We denken dat we de dokter zijn. We zijn de ziekte.’ Het hele verzet moet erkennen dat het politieke systeem van het mondiale kapitalisme dood is. We moeten ophouden energie te verspillen door hervormingen te proberen of door te appelleren aan de machthebbers. Dat betekent niet het einde van het verzet, maar wel dat verzet geheel andere vormen moet aannemen. Het betekent dat we onze energie inzetten voor de bouw van duurzame gemeenschappen die de komende crisis kunnen doorstaan, omdat we onmogelijk zullen kunnen overleven en strijd leveren zonder een gemeenschappelijke inspanning.

Deze gemeenschappen zullen geestelijk en moreel even failliet raken als de ondernemerskrachten die tegen ons zijn gericht, als ze zich terugtrekken in een soort overlevings-stand, zonder zich te verbinden met de wijdere kringen van gemeenschap, de staat en de aarde. Net als de kloosters in de  middeleeuwen, moeten we bij alle structuren die we opbouwen, proberen de intellectuele en artistieke tradities levend te houden die een beschaving kenmerken, en het humanisme en het publiek bezit mogelijk maken. Toegang tot landbouwgrond moet daarbij voorop staan. We zullen dienen te begrijpen, zoals de middeleeuwse monniken dat deden, dat we de grotere cultuur om ons heen niet kunnen veranderen, zeker niet op korte termijn, maar we zouden in staat moeten zijn om de morele codes en cultuur voor de volgende generaties veilig te stellen. Verzet zal beperkt worden tot kleine, soms nauwelijks waarneembare daden van ongehoorzaamheid, zoals degenen die hun integriteit bewaarden in de lange nacht van fascisme en communisme in de 20e eeuw..

We staan aan de vooravond van een van de somberste periodes van de menselijke geschiedenis, waarbij de lichtende bakens van de beschaving dreigen te doven en we voor tientallen jaren, of zelfs eeuwen in barbarij kunnen wegzakken. De elites zijn erin geslaagd om ons ervan te overtuigen dat we niet langer in staat zijn om de ons omringende werkelijkheid te doorgronden, of om terug te vechten tegen de chaos die wordt veroorzaakt door de economische en ecologische catastrofe. Zolang de massa van verbijsterde en angstige mensen, gevoed door beelden die ze in een staat van permanente hallucinatie brengen, in staat van barbarij verkeert, kunnen ze periodiek met een blinde woede tekeergaan tegen de toegenomen repressie, wijdverspreide armoede en voedseltekorten. Maar ze zullen het vermogen en het zelfvertrouwen missen om op grote of kleine schaal te vechten tegen de controlemechanismen. Het beeld van wijdverspreide volksopstanden en massa bewegingen die de hegemonie van de ondernemersstaat breken, is niet meer dan dat – een fantasie.

Mijn analyse komt dicht bij die van veel anarchisten. Maar er is een cruciaal verschil. De anarchisten begrijpen de aard van geweld niet. Ze zien de omvang van de verrotting in onze cultuur en politieke instellingen, ze weten dat de tentakels van het consumentisme moeten worden afgesneden, maar heel naïef geloven ze dat het kan worden opgelost met fysieke vormen van verzet en daden van geweld. In de anarchistische beweging wordt onder andere gedebatteerd over de vernieling van eigendom, maar als je eenmaal begint explosieven te gebruiken, worden er onschuldige mensen gedood. En als anarchistisch geweld de regeringsmechanismen begint te verstoren, zal de machtselite die daden, hoe gering ook, aangrijpen als een excuus om disproportioneel en meedogenloos geweld te gebruiken tegen de echte en vermeende agitatoren, wat alleen maar de woede van de onderklasse wordt aangewakkerd.

Ik ben geen pacifist. Ik weet dat er tijden zijn, en ik geef toe dat dit momenteel het geval kan zijn, waarin mensen gedwongen worden met geweld te antwoorden op de toenemende repressie. Ik was in Sarajevo tijdens de oorlog in Bosnië. We wisten precies wat de Serviërs die de stad omringden, met ons zouden doen als ze door de verdedigingswerken en loopgraven van de belegerde stad heen zouden breken. We hadden de voorbeelden van de Drina vallei en de stad Vukovar, waar een derde van de Moslim bevolking werd gedood en de rest werd opgesloten in kampen. Er zijn tijden waarin de enige keuze die rest het oppakken van een wapen is, om je gezin, buurt en stad te verdedigen. Maar degenen die het beste in staat bleken de stad te verdedigden, kwamen steevast uit de criminele kringen. Als ze niet bezig waren met het schieten op Servische soldaten, waren ze de appartementen van de etnische Serviërs in Sarajevo aan het plunderen of, wat dikwijls voorkwam, die Serviërs aan het executeren. Ook de mede moslims werden geterroriseerd. Als het vergif van geweld wordt ingenomen, zelfs in een rechtvaardige zaak, corrumpeert, vervormt en perverteert dat iemand. Geweld is een drug, het is zelfs het krachtigste verdovingsmiddel dat de mensheid kent. Het meest verslaafd aan geweld zijn degenen die toegang hebben tot wapens en een hang naar geweld vertonen. En die moordenaars komen in elke gewapende beweging bovendrijven en besmetten die met de bedwelmende en verleidelijke kracht die samenhangt met het vermogen om te vernietigen. Ik heb dat in oorlog na oorlog gezien. Die weg leidt uiteindelijk tot het opstellen van jouw monsters tegen hun monsters. En de gevoelige, humane en zachte individuen, die de neiging hebben om het leven te koesteren en te beschermen, worden gemarginaliseerd en dikwijls gedood.

De romantische visie van oorlog en geweld overheerst onder anarchisten en bij radicaal-links en tevens in de mainstream cultuur. Degenen die met geweld verzet plegen, zullen de ondernemersstaat niet verslaan of de culturele waarden in stand houden die behouden moeten blijven als we een toekomstig leven willen hebben dat de moeite waard is. In mijn vele jaren als oorlogscorrespondent in El Salvador, Guatemala, Gaza en Bosnië, heb ik gezien dat gewapende verzetsbewegingen altijd mutaties zijn van het geweld dat hen heeft voortgebracht. Ik ben niet zo naïef om te denken dat ik die gewapende bewegingen vermeden zou kunnen hebben als ik een landloze boer in El Salvador of Guatemala, of een Palestijn in Gaza, of een moslim in Sarajevo geweest zou zijn, maar die gewelddadige reactie op repressie is altijd tragisch en zal dat ook altijd zijn. Ze moet worden vermeden, maar niet ten koste van de eigen overleving.

Democratie, dat in ideale vorm ontworpen is om de status quo te betwisten, is gecorrumpeerd en getemd om zo slaafs juist de status quo te kunnen dienen. We hebben een staatgreep in slow motion meegemaakt, schrijft Ralston Saul. En de coup is voltrokken. Zij wonnen. Wij verloren. Activisten zijn er door grove nalatigheid niet in geslaagd om: de geïndustrialiseerde ondernemersstaten te dwingen tot serieuze ecologische hervormingen, of imperialistisch avonturisme te verhinderen, of een humane politiek te bewerkstelligen ten aanzien van de massa’s armen van de wereld. Dat falen wordt veroorzaakt door het onvermogen om de nieuwe realiteiten van de macht te herkennen. Het paradigma van de macht is onherroepelijk veranderd en dus moet ook het paradigma van het verzet veranderen.

Te veel verzetsbewegingen blijven zich richten op de façade van de electorale politiek, parlementen, grondwetten, lobbyen, en op een economie die zich rationeel voordoet. De instrumenten van de macht zijn dermate besmet geraakt dat de noden en stemmen van burgers irrelevant zijn geworden. De verkiezing van Barack Obama was de zoveelste triomf van propaganda over inhoud en een behendige manipulatie en verraad van het publiek door de massamedia. We verwarden stijl en etnische afkomst met progressieve politiek en echte verandering, een reclametactiek die ooit door de United Colors of Benetton en Calvin Klein ingevoerd werd. We verwarden het gevoeld dat ze ons gaven, met kennis. Maar het doel was, net als bij alle merken, dat passieve consumenten een merk voor een authentieke beleving zouden aanzien. Obama ,inmiddels een wereldberoemdheid, is een merk. Hij had naast twee jaar Senaat bijna geen politieke ervaring, had geen last van principes, en werd net als alle andere zaken aan mensen verkocht. De Obama campagne werd tot marketeer van  het jaar 2008 benoemd door Advertising Age en versloeg zo Apple en Zappos.com. Neem het maar aan van de professionals. Het merk Obama is de droom van een marketeer. President Obama doet het ene en het merk Obama laat u wat anders geloven. Dat is de essentie van succesvolle reclame. Men koopt of doet wat de adverteerder wil, door het gevoel dat zij je geven..

We leven in een cultuur die gekenmerkt wordt door wat Benjamin DeMott ‘junk-politiek’ noemde. Junk-politiek eist geen gerechtigheid of herstel van rechten. Kwesties worden altijd gepersonaliseerd, in plaats van verduidelijkt. Het echte debat wordt geschuwd en de aandacht gericht op ge-ensceneerde schandalen en geroddel over beroemdheden en spektakels. Ze verkondigt eeuwig optimisme, prijst onze morele kracht en karakter eindeloos en communiceert in een taal waaruit begrip blijkt voor iemands noden. Het gevolg van die junk politiek is dat niets verandert, dat er geen onderbrekingen zijn van de processen en praktijken die de bestaande orde versterken, en de systemen van wederzijds sociaal economisch voordeel  blijven ook onaangetast.    

Het culturele geloof dat we dingen kunnen laten gebeuren door te denken, te visualiseren, te willen, door onze innerlijke kracht te gebruiken, of door het idee dat we echt uitzonderlijk zijn, is magisch denken. We kunnen altijd meer verdienen, nieuwe normen halen, meer producten consumeren en onze carrière vooruithelpen als we er maar genoeg in geloven. Dit magische denken, dat wordt verkondigd door het hele spectrum van Oprah, sportberoemdheden, Hollywood, zelfhulp goeroes, en christelijke demagogen, is grotendeels verantwoordelijk voor de economische en ecologische ineenstorting. Cassandra die het aan zag komen, werd als ‘negatief’ afgedaan. Dit geloof dat mannen en vrouwen in staat stelt om als kinderen te handelen, brengt legitieme bezorgdheid en angsten in diskrediet. Het versterkt wanhoop en passiviteit. Het koestert een staat van zelfbedrog. De doeleinden en de structuur van de ondernemersstaat worden nooit serieus in twijfel getrokken. De ondernemersstaat kritisch te bevragen, wordt als obstructie en negativisme aangemerkt. De manier waarop we onszelf, het land en de natuurlijke wereld zien is zodoende geperverteerd geraakt. Het nieuwe paradigma van macht, in combinatie met de bizarre ideologie van onbeperkte vooruitgang en eindeloos geluk, heeft hele naties, waaronder de VS in monsters veranderd.

We kunnen demonstreren in Kopenhagen. We kunnen aan de wereldwijde klimaatprotestdag van Bill McKibben meedoen. We kunnen een komposthoop in onze achtertuin aanleggen en de was te drogen ophangen inplaats van de droger te gebruiken. We kunnen brieven schrijven aan onze gekozen vertegenwoordigers en stemmen voor Obama, maar de machtselite is ongevoelig voor de poppenkast van democratische participatie. De macht is in de handen van morele en intellectuele trollen, die meedogenloos een systeem van neofeodalisme creëren en het ecosysteem vernietigen dat de menselijke soort in stand houdt. Appelleren aan hun betere aard, of proberen de interne machtsmechanismes te beïnvloeden, werkt niet langer.

We kunnen de Götterdämmerung, zeker in de VS, niet vermijden. Obama en Stephen Harper,de eerste minister van Canada en andere staatshoofden, hebben bewezen, net als George W. Bush laffe instrumenten te zijn van de ondernemersstaat. Ons democratisch systeem is getransformeerd in een wat de politieke filosoof Sheldon Wolin betitelt als  omgedraaid totalitarisme. Bij omgedraaid totalitarisme staan niet zoals bij het klassieke totalitarisme demagogen of charismatische leiders centraal. Het komt tot uiting in de anonimiteit van de ondernemingsstaat. Het beweert een aanhanger te zijn van democratie, patriottisme, een vrije pers, het parlementaire systeem, en de grondwet, terwijl het de interne machtsinstrumenten manipuleert en corrumpeert en democratische instituten dwarsboomt. Politieke kandidaten worden via verkiezingen door het volk gekozen, maar worden beheerst door legers van lobbyisten van de ondernemers, die de wetten ontwerpen en door de volksvertegenwoordigers in Washington, Ottowa en andere hoofdsteden, laat aannemen. En de commerciële media controleren bijna alles wat we lezen, zien of horen en creëren zo een  karakterloze uniforme opinie. De massacultuur waarvan eigendom en verspreiding in handen is van de ondernemingen, amuseren ons met triviale zaken, spektakels, en geroddel over beroemdheden. In klassieke totalitaire regimes, zoals het Nazi-fascisme en het Sovjet-communisme, was de economie ondergeschikt aan de politiek. ‘Bij omgedraaid totalitarisme geldt het omgekeerde’, schrijft Wolin. ‘De economie domineert de politiek, en die dominantie veroorzaakt verschillende vormen van meedogenloosheid.’

Omgedraaid totalitarisme oefent totale macht uit zonder toevlucht te nemen tot ruwere vormen van controle, zoals goelags, concentratiekampen of massaterreur. Het gebruikt de wetenschap en de technologie voor zijn obscure doeleinden. Het legt ideologische uniformiteit op door het gebruik van massacommunicatie-systemen, die overmatige consumptie aanpraten als een innerlijke drang en de werkelijkheid te vervangen door onze eigen illusies. Het is niet nodig dissidenten met geweld te onderdrukken, zolang ze weinig bereiken. En terwijl we worden afgeleid door amusement, worden productiefaciliteiten ontmanteld, golven van menselijke misère ontketend, en banen verplaatst naar landen waar fascisten en communisten weten hoe ze arbeiders in het gareel moeten houden. Dat gebeurt allemaal terwijl driftig met de nationale vlag wordt gewapperd en vaderlandslievende slogans worden gebruikt. ‘De VS is het toonbeeld geworden van manipulatie van de democratie   zonder de indruk te wekken dat er sprake is van repressie,’ schrijft Wolin.

De praktijk en psychologie van de reclame, de tucht van de markt in veel andere gebieden dan de markt, de voortdurende technologische ontwikkelingen, die ingewikkelde fantasieën aanmoedigen (computer games, virtual avatars, space travel), de huishoudens die verzadigd raken van de massamedia en propaganda, en de overnames van universiteiten, hebben de meesten van ons gegijzeld. De besmettende werking van het imperialisme, dat altijd onverenigbaar is met democratie, heeft de militairen en wapenfabrikanten een monopolie verschaft van een biljoen dollar per jaar aan defensiegerelateerde uitgaven in de VS , zelfs nu het land voor een economische ineenstorting staat. En die militarisering combineert, volgens Wolin, de culturele fantasie van heldenverering met verhalen van individuele dapperheid, eeuwige jeugd, schoonheid door chirurgie, acties gemeten in nanoseconden en een droombeladen cultuur van voortdurend toenemende controle en de mogelijkheid om grote delen van de bevolking af te snijden van de werkelijkheid. Degenen die de beelden controleren, controleren ons. En terwijl wij betoverd waren door de filmschaduwen op de wanden van Plato’s grot, hebben de ondernemerskrachten, terwijl ze de voordelen van de privatisering verheerlijkten, de instellingen van de sociaal democratie ontmanteld. (Sociale zekerheid, vakbonden, publieke gezondheidsvoorzieningen en publieke woonvoorzieningen) en de sociale en politieke idealen van de New Deal teruggedrongen. De aanhangers van de globalisering en ongereguleerd kapitalisme verdoen hun tijd niet met het analyseren van andere ideologieën .Ze hebben een ideologie of beter gezegd een actieplan dat wordt verdedigd door een ideologie, en dat volgen ze slaafs. Wij aan de linkerzijde hebben tientallen analyses van de rivaliserende ideologieën, zonder enig actieplan voor onszelf. Daardoor zijn we de draad kwijtgeraakt, terwijl de ondernemerskrachten de voorzieningen meedogenloos sloopten.

We leven in een tijd waarin de beschaving op een ongekende manier op z’n kop wordt gezet. De ideologie van de globalisering wordt net als andere zogenaamde ‘onvermijdelijke’ utopische visies als bedrog ontmaskerd. De verbijsterde en verwarde machtselite klampt zich vast aan de rampzalige beginselen van globalisering en het verouderde taalgebruik dat het dreigende politieke en economische vacuüm maskeert. Het absurde idee dat alleen de marktplaats nog de economische en politieke constellaties zou moeten bepalen, heeft ertoe geleid dat industriële naties andere gebieden van groot gemeenschappelijk belang hebben opgeofferd op het altaar van de vrije handel – van arbeidsomstandigheden tot belastingen, gezondheid en milieuvervuiling. Daardoor kregen de armen van de wereld het slechter en liep de VS het grootste tekort uit de geschiedenis op, dat ze nooit zullen kunnen terugbetalen. De massale borgstellingen, stimuleringspakketten, giften en korte termijn schulden, samen met de imperiale oorlogen die we ons niet langer kunnen veroorloven, zadelt de VS dit jaar met bijna vijf biljoen (dat is een 10 met 11 nullen er nog achter, vertaler) dollar aan schulden op. Daartoe moet Washington per week ongeveer $ 96 miljard aan schulden financieren. Als China en de oliestaten weg lopen van onze schuld, wat  toch een keer moet gebeuren, moet de Federal Reserve bijspringen. De Fed heeft in de afgelopen twee jaar al wel twee biljoen nieuwe dollars bijgedrukt, en door de aankoop van zo’n hoge schuld zullen er feitelijk biljoenen meer moeten worden bijgedrukt. Dan zal door inflatie en waarschijnlijk hyperinflatie de dollar een junk status krijgen. Op dat punt zal het hele systeem instorten.  

Alle traditionele normen en overtuigingen desintegreren in een ernstige economische crisis. De morele orde wordt ondersteboven gekeerd. Eerlijke en ijverige personen worden weggedrukt, terwijl gangsters, profiteurs en speculanten met miljoenen weglopen. De elite zal zich zoals Naomi Klein beschrijft in The Shock Doctrine terugtrekken in omheinde gemeenschappen, waar ze toegang hebben tot diensten, voedsel, voorzieningen en veiligheid, zaken waar het ons aan zal ontbreken. In de menselijke geschiedenis zal een periode aanvangen, waarin er alleen nog meesters en slaven zullen zijn. De ondernemerskrachten, die tot een alliantie met de radicale rechtse Christenen en andere extremisten zullen proberen te komen, zullen angst, chaos en de woede op de heersende elite en het spook van de linkse dissidentie en terrorisme gebruiken om draconische controlemechanismen op te leggen, om zo oppositiebewegingen uit te schakelen. En terwijl ze dat doen, zullen ze met de Amerikaanse vlag zwaaien, patriottische slogans zingen, law and order beloven en het Christelijke kruis vasthouden. Totalitarisme is volgens Orwell, niet zozeer een tijdperk van geloof, maar van schizofrenie. ‘Een maatschappij wordt totalitair als haar structuren duidelijk kunstmatig worden,’ schreef Orwell. ‘Dat is als de regerende klasse zijn functies heeft verloren, maar er in slaagt aan de macht te blijven door geweld of fraude.’ Onze elite heeft fraude al toegepast. Geweld is alles wat ze nog hebben.

Onze middelmatige en failliete elite probeert wanhopig een systeem te redden wat niet gered kan worden. Belangrijker is dat ze zichzelf proberen te redden. Alle pogingen om binnen dit vervallen systeem, en met deze klasse van machthebbers te werken zijn nutteloos. En het verzet moet reageren op die harde realiteit van een nieuwe mondiale kapitalistische orde, die aan de macht blijft door toenemende brutale en openlijke repressie. Zodra het krediet voor de gemiddelde burger opdroogt, zodra massale werkloosheid een permanente, woedende onderklasse creëert, en goedkope goederen die de opiaten van onze grondstoffencultuur zijn, verdwijnen, zullen we waarschijnlijk evolueren naar een systeem dat meer lijkt op het klassieke totalitarisme. Om het scherper te stellen, meer gewelddadige vormen van repressie zullen moeten worden ingezet als de mildere controlemechanismen die het omgedraaide totalitarisme liever gebruikt, bezwijken.

Het is geen toeval dat de economische crisis zal samenvallen met de milieucrisis. In zijn boek The Great Transformation (1944) schetste Karl Polanyi de verwoestende gevolgen van de zogenaamde zelfregulerende vrije markt: depressies, oorlogen en totalitarisme. Hij stelde dat ‘fascisme , net als socialisme was geworteld in een marktsamenleving die niet functioneerde.’ Hij waarschuwde dat een financieel systeem, zonder sterke overheidscontrole altijd uitmondt in maffia-kapitalisme en -politiek, feitelijk beschrijft hij daarmee onze huidige financiële en politieke structuur. Een zelfregulerende markt, schrijft Polanyi, verandert mensen en de natuurlijke omgeving in handelswaar, een situatie die borg staat voor de vernietiging van de samenleving en het leefmilieu. De veronderstelling van de vrije markt dat natuur en mensen objecten zijn waarvan de waarde wordt bepaald door de markt, heeft als gevolg dat ze kunnen worden uitgeperst voor winst, tot ze uitgeput raken of instorten. Een samenleving die niet langer erkent dat natuur en mens een heilige dimensie hebben, een intrinsieke waarde ver verheven boven de monetaire waarde, pleegt collectief zelfmoord. Dat maken wij nu mee.

Als we zelfvoorzienende structuren vormen die zo weinig mogelijk milieuschade veroorzaken, kunnen we de komende instorting doorstaan. Die taak zal moeten worden volbracht door kleine enclaves die toegang hebben tot duurzame landbouw, in staat zijn zich zoveel mogelijk af te schermen van commerciële landbouw, en grotendeels zelfvoorzienend kunnen zijn. Die gemeenschappen zullen zich moeten kunnen weren tegen de elektronische propaganda en angst die via de ether zal worden verspreid. Canada zal waarschijnlijk een gastvrijere plaats zijn om dit te doen dan de VS, gelet op de sterke onderstroom van geweld. Maar, degenen die overleven, zullen geïsoleerde landpercelen nodig hebben op afstand van stedelijke gebieden In die steden zullen voedseltekorten optreden en  woest geweld zal zich over het stedelijk landschap verspreiden als producten en goederen onbetaalbaar duur worden en de repressie van de staat steeds harder wordt.

Door het toenemende openlijke gebruik van geweld van de elites om hun controle te handhaven, moet het verzet zich niet laten tegenhouden. Verzetsdaden zijn morele daden.  Men begint ermee omdat gewetensvolle mensen de morele noodzaak begrijpen om het systeem van misbruik en despotisme in twijfel te trekken. Het moet gebeuren niet zozeer omdat het effectief is, maar omdat het juist is. Het is altijd een klein groepje die daarmee begint, en ze worden tegengewerkt door de hen die hun lafheid achter cynisme verbergen. Maar verzet, hoe marginaal ook, blijft de bevestiging van het leven in een wereld die overspoeld is met de dood. Het is de hoogste geloofsdaad, de hoogste vorm van spiritualiteit en alleen daardoor blijft hoop mogelijk. Zij die de grote daden van verzet verrichten, offeren vaak hun veiligheid en comfort op, zitten dikwijls gevangen, en worden in enkele gevallen gedood. Zij begrepen dat leven in de breedste zin van het woord en het bestaan als vrije onafhankelijke menselijke wezens, zelfs onder de zwartste nacht van de staatsrepressie, overeenkomt met opstandigheid tegen onrecht.

Toen de dissidente Lutherse dominee Dietrich Bonhoeffer uit zijn cel naar de galg werd gebracht, waren zijn laatste woorden: “Voor mij is dit het einde, maar ook het begin.’ Bonhoeffer wist dat de meeste van zijn medelandgenoten medeplichtig waren door hun stilzwijgen tijdens die grote onderneming des doods. Maar hoe hopeloos het toen ook leek, hij deed wat we allemaal moeten doen. Hij vermeed de dood niet. Als individu overleefde hij niet. Maar hij begreep dat verzet en zelfs zijn dood liefdesdaden waren. Hij vocht en stierf voor de heiligheid van het leven. Hij gaf een ander verhaal, zelfs aan hen die niet met hem meededen, en die opstandigheid veroordeelde uiteindelijk zijn beulen.

We moeten ons blijven verzetten, maar doen dat nu met het ongemakkelijke gevoel dat echt belangrijke veranderingen waarschijnlijk nooit tijdens ons leven zullen plaatsvinden. Dat maakt verzet moeilijker. Verzet verschuift zo van het tastbare en onmiddellijke naar een amorfe en onbepaalde sfeer. Maar het opgeven van verzetsdaden betekent een spirituele en intellectuele dood. Het betekent overgave aan de onmenselijke ideologie van het totalitaire kapitalisme. Verzetsdaden houden een ander verhaal in leven, en we behouden onze integriteit en stellen anderen, die we mogelijk nooit zullen ontmoeten, in staat om de fakkel verder te dragen. Geen enkele daad van verzet is nutteloos, of het nu gaat om het weigeren te betalen van belasting, het vechten voor een Tobin-tax, werken aan het verschuiven van het neoklassieke economische paradigma, het intrekken van bedrijfsvergunningen, internet stemmingen organiseren, of Twitter gebruiken om een sneeuwbalactie tegen de neoliberale orde op te zetten. Maar we moeten ons verzetten en tegelijk het geloof vinden dat verzet er toe doet, want we zullen niet onmiddellijk de afschuwelijke machtsstructuren veranderen. En in die lange, lange oorlog zal een gemeenschap die ons emotioneel en materieel ondersteunt, de sleutel tot een leven van opstandigheid betekenen.   

De filosoof Theodor Adorno schreef dat de exclusieve preoccupatie met persoonlijke problemen en onverschilligheid voor het leed van anderen buiten de zelfbenoemde eigen groep, uiteindelijk het fascisme en de holocaust mogelijk maakten: ‘Het onvermogen om zich met anderen te identificeren was ongetwijfeld de belangrijkste psychologische voorwaarde voor het feit dat Auschwitz zich voordeed temidden van een min of meer beschaafde en onschuldige bevolking.’

De ondernemersstaat wil ons onverschilligheid voor het lot van anderen en verheerlijking van het zelf, bijbrengen. Angst, maar ook hedonisme worden gebruikt om menselijk medeleven te blokkeren. We moeten doorgaan om de mechanismen van de dominante cultuur te bestrijden, zelfs met kleine daden, al was het alleen maar om daardoor onze gemeenschappelijke menselijkheid te bewaren. We moeten de verleiding weerstaan om in onszelf te keren en de wrede buitenwereld te negeren. Hoop overleeft in die vaak onbeduidende daden van uitdaging. Die opstandigheid, dat vermogen om nee te zeggen, willen de pathologische krachten die het machtssysteem beheersen, uitroeien. Zolang we bereid zijn om die krachten het hoofd te bieden, hebben we een kans, is het niet voor onszelf dan toch tenminste voor onze opvolgers. Zolang we tegen die krachten vechten, blijven we leven. Dat is momenteel de enige overwinning die mogelijk is.

————-       

*Chris Hedges is journalist en winnaar van de Pulitzer prijs. Daarnaast is hij senior fellow van het Nation Institute. Zijn jongste boek is getiteld Empire of Illusion: The End of Literacy and the Triumph of Spectacle (Nation Books 2009) (Het stuk staat op de website van Adbusters en op veel andere websites, en er wordt veel op gereageerd)