Chainworkers. Een interview met Alex Foti

Chainworkers
Een interview met Alex Foti

Dit is een van de artikelen uit een special over de flexmens die verscheen in het jongste nummer van tijdschrift Ravage. De inleiding van de special hier te lezen. De samenstellers roepen bovendien op tot de vorming van een speciaal flexwerkersblok op de vakbondsmanifestatie van 2 oktober (zie de oproep)

M: Alex, kun je jezelf introduceren, en de Chainworkers?

AF: Ik ben een vakbonds- en media-activist uit Milaan en heb deel uitgemaakt van de Chainworker Crew sinds haar oprichting in \\\’99-2000. We worden voornamelijk geassocieerd met de Mayday parade op 1 mei, die dit jaar haar vierde editie beleeft. Zij bracht dit jaar zo\\\’n 100.000 flexwerkers, part-timers, free-lancers en andere a-typische werkers de straat op in een blije, maar ook boze uiting van protest tegen slechte leef- en werkomstandigheden, in de vorm van een enorme picketline door de drukste winkelstraten van Milaan.
Binnen de Milanese stadsgrenzen was er zelfs geen enkele grote keten of retailzaak geopend. Ofwel omdat ze bang waren geworden door de campagne die we in de maanden voor Mayday hadden ontwikkeld, ofwel vanwege de vliegende pickets van zo\\\’n 2 tot 3000 mensen die in de ochtend voor de start van de Mayday parade plaatsvonden.

Dit jaar was het een Euromayday, aangezien het een samenwerkingsverband was met onze broeders en zusters in Barcelona, en georganiseerd via bijeenkomsten in Milaan, Barcelona, Rome en niet te vergeten Parijs; daar gebeurde dat met de participatie van de intermittents: decorbouwers, technici en deeltijd acteurs die onlangs het filmfestival van Cannes blokkeerden.

M: Jullie organiseren rond het thema \\\”precairheid\\\”, hier is dat begrip nog onbekend. Zou je kunnen uitleggen wat wordt bedoeld met precairheid?

AF: Het is een toestand van onzekerheid, waarin je niet meer bij machte bent je toekomst te voorspellen, om een bepaalde sociale zekerheid te hebben waarmee je sociale relaties en gevoelens van affectie kan construeren. Met de wijde verspreiding van tijdelijk werk en de aanval op de welvaartsstaat die zelfs in rijkere landen zoals Nederland steeds grotere aantallen van de bevolking treft, zien we een algemene uitbreiding van bestaansonzekerheid. Getuige hiervan is de ongelofelijke toename in het gebruik van psycho-pharmaceutische middelen en anti-depressiva. Werktijden zijn toegenomen in alle territorria, in Europa, in de VS, in Japan. We werken op zaterdag en zondag, op onmogelijke uren, de nachtdienst, dat deed vroeger slechts een klein percentage van de werknemers. Dát is precairheid, niet je eigen tijd kunnen plannen, een oproepkracht zijn. De inrichting van je tijd en je leven worden bepaald door externe krachten. En natuurlijk, als je een ondermaats contract hebt, dan heb je geen volledige sociale rechten. Dat is waar Mayday om gaat, sociale rechten opeisen voor een opkomend subject dat cruciaal is voor neoliberale productie. Neoliberale productie is post-industrieel, het is gebaseerd op diensten, communicatie en kennis en daar willen we mee aan de slag. Daar ligt het hart van het accumulatieproces in het Europa van vandaag.

We hebben ons geconcentreerd op twee typen werkers: aan de ene kant de Chainworkers, werkers in supermarkten, winkelcentra, hypermarkten, in de veelheid aan banen in de logistiek en verkoop in de Metropool.
Aan de andere kant wat we de Brainworkers noemen, cognitieve arbeid: programmeurs, free-lancers. Zij die individuele waarde hebben op de arbeidsmarkt maar nog geen collectieve kracht ontwikkeld hebben en geen sociale rechten hebben. Dat wil zeggen, ze hebben misschien lonen die boven het gemiddelde liggen maar als ze hun baan kwijt raken komen ze alsnog in de armoede terecht.

We hebben gewerkt aan het ontwikkelen van een zekere solidariteit met behulp van media-activisme: het ondersteunen van stakingen, pickets, sabotage en boycots door werknemers in de dienstenindustrie. Tegelijkertijd staan we in contact met universitaire onderzoekers en docenten; werknemers in de geavanceerde informatie en dienstenindustrie.

G: Een van de dingen die ik opmerkte in de teksten die rondgingen op het net voorafgaande aan Euromayday waren woorden die nieuw zijn voor Noord Europa zoals flexicurity. Kun je uitleggen wat wordt bedoeld met flexicurity?

Yep, aan de ene kant betekent flexicurity dat we niet terug willen naar het model van een baan-voor-het-leven van de vorige generatie. We accepteren de flexibiliteit die inherent is in de huidige -op computers gebaseerde- productiemethode, maar we willen afstand nemen van de precairheid die impliciet aanwezig is in deze Faustiaanse (i) ruil. In Nederland is flexicurity gedeeltelijk de norm, aangezien je volgens de wet niet mag discrimineren tussen een part-timer en een full-timer in het uurloon dat wordt betaald. Naast de loondiscriminatie zijn er echter nog andere vormen van discriminatie, zoals het feit dat parttimers zich niet kunnen organiseren uit angst ontslagen te worden.
Dus als we dat principe, een minimale sociale eis, kunnen uitbreiden naar de rest van Europa, en daarbovenop een Europees minimum-loon van tien euro per uur, overal in de Unie. Dat zouden stappen zijn, bouwblokken voor een meer geavanceerde, solidaire en minder Darwinistische maatschappij dat het Europese model zou kunnen worden in plaats van het neoliberale model of het Chinese, het nationaal-kapitalistische model.

Fuck het, ik heb er niet voor gekozen om precairheid als lot te hebben, maar ik denk dat vanaf dit punt onze generatie, de generatie van na de koude oorlog, kan vechten voor een sociaal progressieve verandering. Een strijd die vorm kan geven aan een nieuw radicaal links. Net zoals de jaren \\\’20 en \\\’30 tijden waren waarin men experimeerde met radicale identiteiten, is nu de tijd gekomen om een nieuwe culturele beeldvorming te vervaardigen. Een nieuwe verbeelding van sociaal conflict, een nieuwe verbeelding van het doen van een picket, een nieuwe verbeelding van sociaal activisme. Daarbij zijn de media die je ontwikkelt natuurlijk essentieel……

M: We hebben gezien dat het precaire thema vrij belangrijk is geworden in Italië en ook in Spanje en Frankrijk, met een hoop mensen op de straat met Mayday, boeken en conferenties over het thema etcetera. Maar de omstandigheden in Zuid Europa verschillen van die in Noord Europa en in Nederland……

AF: De Fragmentatie en individualisering van de diensteneconomie is de norm in alle geavanceerde kapitalistische landen, zij het Japan, NL, de UK, zij het Spanje. Het afwijkende en bijzondere van Nederland is dat de vakbonden meer gematigd waren en in de jaren \\\’80 een dealtje sloten door het reguleren van flexibiliteit.
Desalniettemin zien we dat de druk opgevoerd wordt op de langdurig werklozen, dat over de hele lijn op sociale voorzieningen gekort wordt. Dus ik denk zeker niet dat dit slechts een probleem in Zuid Europa is. Wat opvalt aan Zuid Europa is dat de welvaartsstaat achtelijker is, minder ontwikkeld. Maar de tendens om te korten op de sociale zekerheid is universeel, en het verdrag van Maastricht waarborgt een systeem dat gericht is op het laag houden van publieke uitgaven en het hoog houden van de rente. Zelfs rijke landen als Duitsland en Frankrijk hebben problemen met deze beperkingen. Voor ons Europeanen is een toekomst van precairheid weggelegd als we niet nú iets doen. Het idee is namelijk om ons een nieuw Azië te maken, een nieuw Amerika, geen nieuw Europa.

Ik nodig alle Nederlandse zusters en broeders uit om daarover na te denken. Wij zijn de nieuwe werkkrachten die worden geproduceerd door het neoliberalisme en het is het neoliberalisme dat de Europese constructie leidt en regeert. Dus wij zijn de enige geloofwaardige tegenstanders, de enigen die het handelssysteem en de informatievoorziening daadwerkelijk kunnen blokkeren. Als jongeren het werk neerleggen in Amsterdam, dan ligt Amsterdam plat. Geen bar kan openen, geen hotel kan functioneren, geen fucking krant kan ooit worden geproduceerd, geen theaterstuk zal worden opgevoerd. Amsterdam is een gesloten fabriek. En wat Amsterdam zegt tegen de wereld, haar imago, haar merk en haar sociale aantrekkelijkheid, wordt gecommuniceerd via de lichamen en gedachten van duizenden jonge temps, precaire freelancers die van heinde en ver komen. Dát is wat precairheid is, het is een vorm van uitbuiting maar ook een gelegenheid.

G: Het woord precairheid lijkt heel nuttig om de ervaringen te beschrijven van een sterk gefragmenteerde workforce. Je zei eerder dat er veel verschillende types werkers bestaan die onder de vlag van precairheid vallen, van illegale migrantenarbeid en huishoudelijke hulp tot en met creatieve arbeid in design en media. Deze mensen hebben een enorm verschil in inkomen. Het is veel heterogener dan blue collar of white collar, en brengt mensen uit zeer verschillende sociale strata onder één noemer. Denk je dat dat een beperking is van de kracht van dit concept voor het vormen van een nieuwe radikale identiteit?

Het is een cruciaal bezwaar en als antwoord geef ik je een voorbeeld dat zich voor onze ogen afspeelt: de intermittent strijd in Frankrijk die ongeveer een jaar oud is. In Frankrijk vindt op dit moment een hervorming plaats van de sociale zekerheid, die duizenden flexwerkers in de cultuurindustrie uitsluit van moederschapsverlof en andere sociale basisbehoeften, in het bijzonder in de winter, wanneer er nauwelijks kunst en cultuur festivals georganiseerd worden.

Wat er vorige zomer gebeurde is dat deze mensen -decorbouwers, technici en deeltijd acteurs- met een staking alle festivalproducties in Frankrijk platlegden; ze besloten het TV journaal van 8 uur te saboteren, en onderbraken het voorlezen van het nieuws. Je moet je bedenken dat voor elk festival of filmproductie er duizenden mensen zijn die op- en afbouwen. Toen delen van de culturele elite, filmdirecteuren, acteurs en actrices, de intermittent strijd begonnen te steunen, werd ook de \\\’publieke opinie\\\’ geïnteresseerd. Tijdens de blokkade van Cannes gaf Godard een persconferentie met de intermittents en uitte Micheal Moore zijn solidariteit. Van een discussie over hun uitkering, kwam het uiteindelijk tot een discussie over de hele sociale zekerheid.
Nu is de strijd van de intermittens bekend bij lezers van Sidney tot Singapore tot New York. We kunnen zien dat vanuit een zeer specifiek conflict, door het kris kras netwerken tussen sociale klassen en tussen rollen in het productieproces; een algemene beweging tegen precairheid werd ontwikkeld; van de elite tot de non-elites, van uitgebuite migranten tot vrouwen uit de middenklasse.

M: Dus als ik het goed begrijp zie je dit niet slechts als het gevolg van een tijdelijke economische recessie, waarin de afbraak van de welvaartsstaat en sociale rechten slechts een tijdelijk fenomeen is? Denk je niet dat als we weer een nieuwe economische boom beleven, politici weer geld kunnen rondpompen, de lonen zullen stijgen en we allemaal – huisje-boompje-beestje – blij zullen zijn?

AF: Dit systeem is structureel. De socioloog Manuel Castells zag over de laatste twintig jaar een structurele tendens tot de precarisering van een kwart tot een derde van de arbeidsmarkt. Dat zal niet verdwijnen met een economische boom. Op zijn hoogst zal dat een segment van de kennisklasse de elite inlokken. Maar als de boom weer overwaaid zijn er weer nieuwe toevoegingen aan de poel van precaire werkers.
Italië begon in de jaren 80 met 10% precaire werkers, anderhalf miljoen werknemers in de zwarte markt. Tegenwoordig hebben we zeven miljoen precaire flexwerkers, free-lancers en uitzendkrachten met daarbovenop nog eens 4 miljoen werkers in de zwarte markt; in totaal bijna de helft van alle werknemers.

Wie is er beter geworden van de dotcom boom? Wij weten het, AbnAmro profiteerde, Nina Brinks profiteerde, Enron en al die andere gasten die slechts de boekhouding aan het vervalsen waren. Deze gasten waren geen omzet aan het draaien; iedereen was aan het frauderen om financiele rijkdom te vergaren. Nu zien we wat erachter zat. Zie je, het probleem is, dat als je iedereen onder de armoedegrens houdt, zoals Wal Mart doet met zijn werknemers, dan ontspoort het systeem. Dan moet je toevlucht nemen tot fraude en vervalsing om het systeem draaiende te houden, om financiele rijkdom te behouden, omdat je niet meer verkoopt, man. Wat we hier zien is écht een indrukwekkende recessie. Niets zal gebeuren als we niet organiseren, er is geen gemakkelijke uitweg uit dit systeem, dit is structureel, dit is historisch….Het heeft een enorme sociale verschuiving nodig, zo niet, dan wordt het Brazilië over de hele wereld. Op dit moment is Nederland al een erg ongelijk land, meer dan Zweden, meer dan Duitsland. Je hebt heel erg rijke elites die enorme hoeveelheiden van het mondiaal inkomen controleren. Dat is waar Mayday om gaat, het verslaan van het neoliberalisme op zijn eigen terrein: mondiale winkelketens, mondiale banken, mondiale financiele netwerken, mondiale media conglomeraten: Murdoch, Berlusconi, Gates, díe mensen.

G: Veel van de precaire werkes werken in sectoren waar geen traditie van zelforganisatie is; wat voor een methoden gebruiken jullie om de ongeorganiseerde groepen in deze nieuwe economische sectoren te bereiken?

We begonnen met een poging het subvertisen – als een communicatiemiddel – te mengen met anarcho-syndicalisme. Dat wil zeggen, de picketline, directe actie, het breken van ruiten van winkelketens, het blokkeren van bestelbusjes bij de fast food ketens en het uitdelen van flyers bij de autogrill op de snelweg en ga zo maar door. Omdat jonge werkers gehersenspoeld zijn met de neoliberale regels van \\\’t werk en zij geen geheugen hebben van klassenstrijd, moet je het wel aantrekkelijk maken. Ik spreek erover, maar ik ben niet degene die het doet. Ik heb het over onze ontwerpers, Karen en Zoe, die het creatieve brein zijn achter de Euromayday website en het Chainworkers webzine. Dus waar het om gaat, is om te spreken in een taal die past bij deze tijd. Ik bedoel: de taal van jongeren verandert, de esthethiek van jongeren verandert, wat hip en in is verandert de hele tijd. Wij proberen het idee van radicale vakbondsactiviteit te marketen, om radicale vakbondsstrijd aantrekkelijk te maken voor de massa\\\’s. Dus we bouwen een website, we maken onze merchandising, we hebben een bordspel genaamd Precariopolis, een netparade die 20.000 mensen trok, bijna zo groot als de werkelijke parade.

Weet je, traditionele linkse organisaties laten deze soorten van communicatie achterwege omdat ze denken dat ze er niet toe doen. Maar vandaag de dag ontwikkelen mensen hun identiteit eerder aan de hand van media dan aan de hand van de realiteit. Dus als je een aantrekkelijk medium hebt, zoals wij hebben kunnen ontwikkelen, dan heb je een machtig instrument voor het organiseren en activeren.
Op de website zijn mensen begonnen ons te contacteren en stapje voor stapje hebben we een netwerk opgebouwd in Lombardije dat later nationaal werd en nog later transnationaal. Waar het om gaat is om onbevreesd te zijn je ideëen uit te dragen naar de onbekeerden -want het is makkelijk om anarchisten, communisten, zapatista\\\’s en situationisten te overtuigen. Het moeilijke is om te praten met mensen die de politieke realiteit voelen met hun lichaam, maar die geen uitweg vinden omdat ze geen culturele referenties hebben die het hun mogelijk maken te rebelleren tegen een zwaar repressief systeem. Als je leest over Wall Mart, wat Mike Davis te zeggen heeft over Wall Mart of zelfs wat Business Week te zeggen heeft over Wall Mart; het is een systeem dat gebaseerd is op gevangenisarbeid, dát is het werk- en productiemodel in de warenhuizen, in de grote detailhandel industrieën.

M: Je zei eerder al dat het idee achter het organiseren rond het thema precairheid niet het opeisen van het burgerlijke leven van arbeiders uit de jaren 60 of 70 is; in plaats daarvan gebruikt men in Italië termen als vlucht en exodus om te praten over het ontsnappen uit het productiesysteem. Op welke manier denk je dat het werk dat jullie verzetten mensen de mogelijkheid zal geven te ontsnappen uit het productieproces, om niet deze verkankerde baantjes voor de rest van hun leven te hebben?

AF: Om een agitator te zijn is al een betere baan …maar sorry als ik geintjes maak….Over de laatste 20 jaar zijn er flink wat ideeën geweest over het ontsnappen – bijv. Deleuze en Guattari. Maar wat we hebben gezien, en het boek Empire is er heel duidelijk over, is dat er geen externe dimensie meer is in het huidige systeem. Het is óf oorlog, óf handel, er is geen ontsnappen meer aan.

Alhoewel mensen zich niet meer identificeren aan de hand van het werk dat ze doen. Ik bedoel, je bent een minnaar, een vader, een moslim of een jood, een postzegelverzamelaar….je bent geen arbeider, zoals in de 20e eeuw. Maar, paradoxaal genoeg, werk je meer dan je vader, je werkt meer dan een auto-assemblage arbeider uit de jaren 60 en 70. Al die strijd die gevoerd is om een betaalde vakantie te hebben, om het weekeinde vrij te hebben, om je ziektekosten gedekt te hebben…het valt uit elkaar. Zelfs in Nederland, waar je nog een systeem van publieke zorg hebt….Als je een migrant zonder papieren bent, en er zijn er duizenden, dan heb je daar geen recht op. Als je mentaal ziek bent dan eindig je dakloos in de goot zonder dat er voor je gezorgd wordt. Uitsluiting is overal.

Dus je denkt dat je cool bent in je niche, in je sociale identiteit. Maar het feit is dat je het neoliberalisme een gunst verleent omdat je machtsrelaties niet confronteert waar ze het meest belangrijk zijn – op het werk. En wat is de laatste sociale ruimte over op aarde, gezien de groeiende privatisering van publieke ruimte? De werkplek is waar mensen elkaar ontmoeten, dingen delen, discussieren, praten over politiek, sex, hun leven, wat dan ook. Dus daar zitten we godverdomme de hele tijd te praten over iets anders, ergens anders te zijn, met het internet, met onze gedachten, maar we zijn wel dáár. En met je mobieltje ben je altijd een belletje verwijderd van je baas, wanneer je aan het eten bent, wanneer je aan het vrijen bent…..en dan moet je gaan omdat je wordt gebeld …Dát is precairheid. We moeten ons emanciperen van de fictie dat we niet blootgesteld worden aan klassenoverheersing. Omdat we dat fucking wel worden…welke nieuwe vormen neemt klasseoverheersing aan? Het is niet Lenin, het is niet Rosa Luxemburg, het is niet Trotsky, het is iets anders dat we samen aan het ontdekken en bevechten zijn door ons conflict.

www.chainworkers.org
www.euromayday.org

Interview door Gavin & Merijn

(i) In het thaterstuk van Goethe verkoopt Faust zijn ziel aan de duivel in ruil voor verlichting.

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Gavin en Merijn, flexcollectief.)