Boek bewijst: verzorgingsstaat is gestolen

Al in 2004 kwam in Duitsland een zeer interessant boek uit: Asoziale Marktwirtschaft van Ernst Schmiederer en Hans Weiss. Eerder schreef de laatste een goed gedocumenteerd boek over multinationals “Schwarzbuch Markenfirmen”. Het nieuwste boek doet onderzoek naar de handel en wandel van grote bedrijven in Europa om maar zo weinig mogelijk belasting te betalen. Hieronder een vertaling van een recensie die eerder verscheen in het Duitse dagblad Die Tageszeitung

Iedereen lijkt het erover eens, van topmanager tot commentator: de belastingen zijn te hoog. De verzorgingsstaat is onbetaalbaar. De staat dijt uit. Degenen die daaronder lijden zijn “wij allen” – het grootste gevaar zijn de socialisten die maar “belasten en uitgeven”. Tegen feiten zijn de “weg met de belastingen”-ideologen veelal immuun.

Maar toch: vanaf nu staat hulp ter beschikking. In hun boek Asoziale Marktwirtschaft hebben de journalisten Ernst Schmiederer en Hans Weiss nauwkeurig bijeengezocht “hoe bedrijven de staat leegroven”. Kort samengevat: De verzorgingsstaat is misschien failliet, maar het geld is niet verdwenen – het is alleen verhuisd naar de kluizen van de grote bedrijven.

Goed uitzoekwerk, vlot geschreven, zelfs pakkend is het rapport. Hans Weiss heeft ervaring op dit gebied: van de “Bittere Pille” (over farmaconcerns, globalinfo) tot aan “Schwarzbuch Markenfirmen” was hij grotendeels bij dit soort onderzoekswerk van de partij. Deze keer is Ernst Schmiederer de coproducent, die bekend is geworden als New-York correspondent van het Weense nieuwstijdschrift Profil. In heel Europa zijn de schrijvers op onderzoek gegaan om de belastingtrucs van de multinationals op het spoor te komen. Ze hebben zich vervolgens echter beperkt tot voorbeelden die specifiek interessant zijn voor hun Duitstalige publiek.

Zo heeft Weiss zich voorgedaan als rijke erfgenaam en is naar Jersey gereisd om daar te overleggen met een lokale dochteronderneming van de Deutsche Bank. Dit Britse kanaaleiland is net als een paar andere offshore belastingparadijzen berucht als aanloopplek voor iedereen die z’n miljoenen wit wil parkeren. Ernst Schmiederer op zijn beurt gaf zich uit voor vertegenwoordiger van een Sloweens-Amerikaanse investeerdersgroep en trok naar het Noordduitse koeiendorp Nordfriederichskoog op zoek naar een plek om kantoor te houden. Daar lag het tarief voor de bedrijfsbelasting jarenlang op precies nul. Dat gegeven zorgde ervoor dat het oord een magische aantrekkingskracht had op Duitse en internationale concerns, die hier brievenbusmaatschappijen openden.

De bedrijfsbelasting die bedrijven zich op deze manier bespaarden, ontbraken ergens anders – in dit geval de gemeentes waar deze firma’s voorheen gevestigd waren en waar ze dus belastingen betaalden. Een geschatte 800 miljoen euro ging per jaar verloren voor Duitse gemeentes alleen al door het geval Nordfriederichskoog.

De verplaatsing van de hoofdvestiging van een bedrijf naar een zolderkamertje boven een stinkende koeienstal, is een van de meer lachwekkende voorbeelden van zelfgekozen belastingbesparingsmodellen van de grote bedrijven. Gewild en gangbaar is bij internationaal opererende ondernemingen om de interne verrekeningsprijzen tussen moederbedrijven en lokale dochterondernemingen volledig naar eigen believen zo te stellen, dat in landen met relatief hoge belastingstarieven jaar na jaar “verliezen” geleden worden en alle “winsten” zich in landen met lage tarieven ophopen. Een andere variant bestaat eruit om dochterondernemingen op papier schulden aan het moederbedrijf te laten hebben, zodat er uiteindelijk ten gevolge van hogere vorderingen geen winst meer te zien is. De winst wordt op die manier handig en volledig legaal naar belastinparadijzen overgebracht, zoals Zwitserland, IJsland, of liefst nog meteen naar Mauritius.

De gevolgen van deze operaties zijn dramatisch, ook omdat de regeringen – die hectisch in de weer zijn om ondernemingen te weerhouden van verhuizing naar andere landen – sinds jaren bedrijfsbelastingen omlaag brengen of de belastingwetten zo inkleden dat ze goede mogelijkheden bieden voor creatieve boekhoudpraktijken. Veel Duitse gemeentes staan op het punt om bankroet te gaan. Veertig jaar geleden kwam nog 20 procent van de belastinginkomsten uit winst- en vermogensinkomsten, vandaag nog maar 6 procent. In 1983 bedroeg de vennootschapsbelasting nog 14 procent van de Duitse belastinginkomsten, vandaag een magere 2,3 procent.

Bijna ongelofelijk zijn de voorbeelden die Weiss en Schmiederer bijeengebracht hebben. Zo betaalde de Deutsche Bank jarenlang geen omzetbelasting meer, maar kreeg deze daarentegen juist belastingteruggave. Net als Siemens. Het modelbedrijf ontving tussen 2001 en 2003 zegge en schrijve 119 miljoen Euro belastingteruggave. DaimlerChrysler betaalde een decennium lang geen cent aan bedrijfsbelasting in Stuttgart of Sindelfingen. Ook de levensmiddelenmultinational Unilever (Knorr, Pfanni) geniet ervan om de euro’s zo te schuiven dat er schandalig weinig voor de fiscus overblijft.

Het is beslist een vrome wens, dat het gekakel op moge houden dat “wij” ons de verzorgingsstaat niet meer kunnen veroorloven. In werkelijkheid kunnen we ons het heersende financiële beleid niet meer veroorloven.

———————————————-

Ernst Schmiederer/Hans Weiss: “Asoziale Marktwirtschaft. Insider aus Politik und Wirtschaft enthülen, wie die Konzerne den Staat ausplündern”
De recensie verscheen in de TAZ van 9 oktober 2004. Kiepenhauer & Witsch, Köln 2004, 250 pagina’s, 19,50 euro

Zie hier website over het boek van de uitgever.

Het volgende onderwerp in de serie “belastingvoordelen voor de rijken” zal gaan over de Offshore banking business, waarover William Brittain-Caitlin een onthullend interview gaf in het blad Multinational Monitor

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Robert Misik/TAZ.)