Bello en Rocha over mondiale effecten van TTIP
De afgelopen maanden is het dreigende vrijhandelsakkoord tussen de VS en de EU, TTIP, gelukkig flink onder de aandacht gekomen. Her en der werden debatten en expertmeetings gehouden. Die gingen steevast over de (al dan niet nadelige) gevolgen voor de economie, bewoners, of het milieu in de EU of de VS. Wat de gevolgen voor de rest van de wereld zouden kunnen zijn, bleef tot nu toe onbesproken. Daar komt nu gelukkig verandering in. TNI-fellow Manuel Perez Rocha schreef een uitvoerige ‘paper’ over TTIP en de rest van de wereld. En op 17 juni stond dat rapport en die thematiek centraal bij een presentatie in Amsterdam. Daar werd ook aan deelgenomen door de vermaarde globaliseringsdeskundige Walden Bello. Een verslag
(Foto’s door Michiel de Ruiter)
Walden Bello volgt de ontwikkelingen op het mondiale ‘vrij’handelsfront al tientallen jaren. Als mede-oprichter van Focus on the Global South was hij betrokken bij geruchtmakende campagnes tegen de WTO. In zijn inleiding schetst hij dan ook in brede chronologische vegen het voorland van TTIP (en de VS-Aziatische evenknie TPP). We moeten de huidige onderhandelingen zien door de bril van de algemene neoliberale strategie, die in de jaren ’80 begon met het 
beleid van Structural Adjustment voor de ‘ontwikkelingslanden’ .
De VS had drie ‘fronten’ om haar beleid te bestendigen, die eigenlijk alle drie mislukt of vastgelopen zijn: APEC (Met de Aziatische landen), FTAA (vrijhandelszone voor hele Amerikaanse continent) en de mondiale vrijhandelsorganisatie WTO. Dat ze vastgelopen zijn, heeft te maken met aanhoudend verzet ‘op straat’, zoals de opkomst van de Zapatistas in 1994. Maar ook met de opkomst van linkse regeringen in de achtertuinen, die weigerden mee te doen met de opgelegde consensus van eerdere tijden.
Sinds z’n oprichting in 1995 had de WTO als doel om een mondiale regelgeving in te stellen naar de wensen van het transnationale bedrijfsleven. Walden Bello noemt drie speerpunten binnen de uitgebreide WTO-onderhandelingsagenda: landbouw (om de VS en Eu toe te staan door te gaan met dumping), Intellectuele Eigendomsrechten (of in WTO-jargon TRIPS) en handel in diensten (GATS).
Omdat de WTO ‘het niet doet’ vallen de rijke landen terug op bilaterale en regionale vrijhandelsverdragen en proberen daar dezelfde agenda er door te drukken. Dat verklaart waarom nu TTIP en TPP opduiken. Walden Bello gaat verder in op TPP, omdat TTIP afdoende door de volgend spreker zal worden gefileerd. Er zijn veel parallellen met TTIP; wat erover bekend is, is uitgelekt, bijvoorbeeld door wikileaks en de achterliggende strategie is vooral de geostrategie om China in te dammen. Het is in de VS samengevat in het ‘Pivot to Asia’ beleid.
China vecht echter terug en is druk bezig zijn eigen multilaterale instelling op te richten en uit te breiden, zoals de Internationale Ontwikkelings bank “Aziatische Infrastructuur en investmentbank” (AIIB) waar ook de grote Europese mogendheden in zijn gestapt, ondanks pleidooien van de VS om dat niet te doen. Dat geeft goed aan hoe zwak de VS staat. Walden Bello is dan ook niet pessimistisch. Hij verwacht dat TPP zal verzanden omdat de Aziatische landen niet mee willen onderhandelen als er in de VS geen Fast Track-regulering voor Obama wordt overeengekomen. (Ondertussen is dat er wel door, globalinfo).
Manuel Perez Rocha: 13 mondiale problemen met TTIP
Manuel Perez Rocha heeft inmiddels ook een lange staat van dienst als onderzoeker voor organisaties die kritisch staan ten opzichte van internationale handelsakkoorden. Van oorsprong Mexicaans, werkt hij nu voor het IPS in Washington. Hij heeft net de laatste hand gelegd aan een ‘working paper’ over de mondiale effecten van TTIP en waarom de rest van de wereld daar bezorgd over zou moeten zijn.
In zijn presentatie loopt hij de 13 hoofdbevindingen van zijn paper af. TTIP ondermijnt mogelijkheden om controle te houden over economische ontwikkelingen en bedrijvigheid, zet wereldwijde standaarden waar de rest van de wereld dan aan moet voldoen, veronderstelt dat de EU en de VS ‘waarden’ delen die de rest van de wereld niet heeft, is een aanval op staatsbedrijven, zal klimaatverandering bevorderen, is tegengesteld aan de milennium-doelen, etc. etc.
Gespreksleidster Hella Hueck probeert Rocha en Bello vervolgens uit de tent te lokken met wat kritische vragen. Moet China bijvoorbeeld ingedamd worden of niet. Manuel Perez Rocha neemt dat argument niet serieus en merkt op dat in de VS zelfs de Amerikaanse vlaggetjes die je op elke straathoek kunt kopen, in China gemaakt zijn. Het gaat om regelgeving die het internationale bedrijfsleven goed uitkomt, waar vrij toegang tot de goedkope arbeid in China onderdeel van is.
Vragen uit het publiek gaan onder andere over CETA, het handelsakkoord met Canada waarvan de onderhandelingen al afgerond zijn. Bedrijven kunnen eenvoudig gebruik maken van hun vestigingen in Canada om al een soort TTIP (inclusief de verfoeide geschillentribunaal voor bedrijven ISDS) te hebben. Is daardoor verzet tegen TTIP niet al achterhaald? Manuel Perez-Rocha vindt van niet. Natuurlijk zoeken multinationals de wereld af naar jurisprudenties die ze kunnen gebruiken voor hun belangen. Een tabaksmultinational heeft Australië bijvoorbeeld aangeklaagd vanuit Hong Kong. Het betekent vooral dat we naar strategieën moeten zoeken die het hele plaatje kan bestrijken; we kunnen niet alleen een geval bestrijden en dan denken dat het wel goed zit want ze vinden altijd weer nieuwe wegen.
Een laatste deel van de avond bespreekt de strategie. Alternatieven zijn er genoeg, ook al willen media daar vaak weinig van weten. Alle organisaties die zich tegen TTIP en TPP verzetten, zijn ook al jaren bezig om op hun gebied goed werkende alternatieven te ontwikkelen. Vooral Walden Bello benadrukt dat verzet ook belangrijk is omdat het ruimte schept voor die alternatieven, ook op hoog institutioneel niveau zoals ALBA in de Latijns Amerika (een ‘Bolivariaans’ ontwikkelingsplan waar Chavez in Venezuela veel aan bijgedragen heeft, globalinfo). Op structurele niveau gedacht, moeten vrijhandelsakkoorden uiteindelijk vervangen worden door verdragen over de economie die het welzijn van de bevolking centraal stellen, in plaats van de winst van wat bedrijven. Daarvoor zijn allerlei centrale begrippen belangrijk, zoals subsidiariteit, voorzorgsbeginsel en dat soort zaken. Walden Bello heeft ze voor Focus On the Global South beschreven in een boek met “11 Principles for Deglobalisation”. Maar, concludeert hij ook, het gaat samen met organiseren van verzet, want anders wordt het nooit werkelijkheid.