Ga naar de inhoud

Alles over de nieuwe EU-commissaris voor handel Mandelson

Als alles mee (of is het tegen?) zit, wordt de brit Peter Mandelson de opvolger van Pascal Lamy als commissaris van buitenlandse handel van de Europese Unie. Wie zei er hier dat het nooit slechter zou kunnen worden?

11 min leestijd
Placeholder image

(twee stukken uit de nieuwste WTO.ZIP van 13 oktober 2004)

“Hearing” of “listening”?
Operatie Sollicitatie geslaagd
(door Maurice Claessen en Rob Bleijerveld)

Niets lijkt Peter Mandelson in de weg te staan om de nieuwe Handelscommissaris van Europa te worden. De hoorzitting in het Europees Parlement (EP) op 4 oktober verliep vlotjes. De meeste Europarlementariërs die hem ondervroegen waren opvallend gedwee. Die vragen die daadwerkelijk betrekking hadden op privatisering, handelsbetrekkingen en -beleid beantwoordde hij vaak in uiterst positieve zin. Soms negeerde hij ze of bracht hij de vragenstellers in diskrediet. De opzet van het verhoor maakte het Mandelson – bij velen bekend als ‘spin doktor’ [1] – wel erg gemakkelijk. Korte antwoorden en slechts 1 minuut de tijd voor een vervolgvraag maakte het bijkans onmogelijk om uitvoerig in te gaan op zijn toekomstige verantwoordelijkheden.

Transparantie… en belangenverstrengeling?

Mandelson zegt een groot voorstander te zijn van transparantie! Hij geeft aan dat hij niet gelooft in geheimen en belooft kopies van alle correspondentie die hij aan het “Art. 133-Committee” [2] doet toekomen ook naar het EP te sturen. Ook de relatie tussen zijn Directoraat-Generaal Handel (DG-Trade) en respectievelijk de Trans-Atlantic Business Dialogue (TABD) [3] en het European Services Forum (ESF) [4] zal volgens de nieuwe Handelscommissaris niet geheim zijn. Inderdaad, het wordt de hoogste tijd voor transparantie.Maar ook tijd voor het daadwerkelijk tegengaan van belangenverstrengeling tussen DG-Trade en transnationale bedrijven.
Tijdens de EP-hearing zei Mandelson dat hij zich “niet bewust is van een incestueuze of schadelijke relatie” op dit gebied [5]. Toch heeft hij de schijn tegen. Zijn goede kennis, en voormalig EU-Commissaris van Handel, Leon Brittan heeft namelijk zitting in de raad van bestuur van de invloedrijke Ditchley Foundation [6] [7] en is medeoprichter van de TABD [8]. Via de TABD, en ook anderzins, hebben bedrijfslobbygroepen formeel toegang tot de Commissaris en zijn staf. Maar ook zijn er frequent informele contacten en overleggen, zoals met het “Art. 133-Committee” [5][9].

Privatiseren?

Ook over dienstenonderhandelingen lijkt Mandelson hoopvol. Zo zegt hij te geloven in een “markteconomie” en niet in een “marktmaatschappij”. De EU zou gebaat zijn bij liberalisering; het is “een middel om een betere en meer rechtvaardige maatschappij te creëren en voor het verbeteren van de levens van de mensen” [10]. Hij stelt wel dat gezondheidszorg en onderwijs niet opgeofferd zullen worden aan handelsbelangen – dus de rest wel?! – en benadrukt dat er niet zal worden gedereguleerd op dit gebied. Wederom ontpopt hij zich als “spin doctor”, want Mandelson vermijdt het woordje “privatisering” te gebruiken! En juist de privatisering van deze (en alle andere) publieke voorzieningen behoort wel degelijk tot de mogelijkheden. Daarbij, waarom zou privatisering in Europa niet op de agenda staan indien daarvoor in de Europese Grondwetstekst de weg wel voor vrijgemaakt is? [11]

Ideologie en spin

Ideologisch gezien is Mandelson een overtuigd neoliberaal. Samen met Blair en anderen heeft hij in de loop van de jaren negentig hard gewerkt aan incorporatie van het neoliberale gedachtengoed in de Britse Labourpartij. Ook blijkt hij al decennialang een zeer goede verstandhouding met het multinationale bedrijfsleven en vrijhandelsideologen te hebben.

Of het nu in de “hearing” ging om de direkte toegang van lobbyisten van de dienstenindustrieën tot DG-Trade, of om de extreme liberaliseringsvoorstellen in het “Framework for Delivery”-rapport van de Europese Commissie [12], steeds lukte het Mandelson om oppervlakkig en ontwijkend te antwoorden. Zijn suggestie dat het belang van de zakenwereld er slechts één is uit een hele reeks waar DG-Trade rekening mee dient te houden, verdoezelt de vingerafdrukken op bijvoorbeeld het GATS-akkoord. Zo verdoezelt het zijn jarenlange relatie met de Ditchley Foundation, de bakermat van de American Coalition of Service Industries (USCSI) die ervoor zorgde dat dienstenakkoord GATS in de WTO werd opgenomen en die de uitgangspunten schreef voor de Amerikaanse delegatie bij de GATS-2000 onderhandelingen. Ook werpt het een schaduw op het doen en laten van het ESF – in 1999 opgericht op initiatief van de Europese Commissie – dat hielp bij het formuleren van het Europese standpunt voor de GATS-onderhandelingen en dat een plaats kreeg in delegaties bij bezoeken aan WTO-gebouw en WTO-ambassadeurs.

Voorbeelden genoeg van incestueuze relaties tussen politiek en bedrijven waar mandelson bij betrokken is of zal worden. Hij gaat er in het geheel niet op in en beweert met een strak gezicht: “I am an European Parliament man”.

De BBC wist het al:
“Unfortunately, the tactics he used – a mixture of spin, bullying and manipulation – won him as many enemies as friends both within the Labour party and the media.” (uit: BBC News 13 augustus 2004, http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/3916089.stm)

Noten:
[1] Oxford Dictionary (pocket): “Spin doctor – person employed to promote a favourite impression of politiecal events tot the media” (toevoeging red.: “and to politicians…”). Volgens de BBC staat hij in Grroot-Brittannië bekend als de “Prince of Darkness” en “Sultan of Spin” (“Mandelson: The controversial minister”, BBC, 24 januari 2001 (http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/1134496.stm)
[2] Dit is het beleidsvoorbereidende committee voor handelsbetrekkingen bestaande uit topambtenaren van de handelsministeries van de verschillende Europese lidstaten.
[3] In de TABD overleggen 35 multinationale ondernemingen uit de VS en Europa met de Amerikaanse en Europese regeringen over het wegnemen van transatlantische handelsbeperkingen’. Zie ook: “De Trans-Atlantic Business Dialogue komt naar Den Haag! van Olivier Hoedeman, elders in deze WTO.ZIP nieuwsbrief.
[4] Het ESF is een lobbygroep van onder andere banken, pensioenfondsen en andere grote bedrijven in de dienstensector. Zie ook: http://www.gatswatch.org/ESF-EC.html
[5] zie: “Mandelson in denial over incestuous relations DG Trade with big business”, CEO, 5 oktober 2004, (http://www.corporateeurope.org/Mandelsonindenial.html)
[6] Zie “Wie is Mandelson, de nieuwe EU commissaris voor handel?”, elders in deze WTO.ZIP nieuwsbrief.
[7] Simon Fraser, die voorheen diende in de staf van EU-Commissaris Leon Brittan en belast was met de relaties met het Amerikaanse handelsministerie (uit: Financial Times, van 23 april 1999), is benoemd als hoofd van de staf van Mandelson (“New Commission meets on Friday”, EUobserver, van 19 augustus 2004, http://www.euobserver.com/?sid=18&aid=17103)
[8] De TABD typeert regelmatig door overheden voorgestelde beschermingsmaatregelen voor mens en het milieu als obstakels voor transatlantische handel en investeringen.
[9] Zie: “Europe Inc.: Regional en Global Restructuring & the Rise of Corporate Power” door B. Balnyá, A. Doherty, O. Hoedeman, A. Ma’anit and E. Wesselius, 2003 (2nd edition), Pluto Press, London, pp. Xvii, 92 en 97. Te bestellen via: http://www.corporateeurope.org/incadd.html
[10] “UK Commissioner tells MEPs of commitment to Europe:, door H. Mahony, 4 oktober 2004, EUobserver (http://www.euobserver.com/?sid=9&aid=17440)
[11] Volgens DAPSE (Democracy and Public Services in Europe group) in “Europe at the crossraods: health and education as business oportunity? van 5 december 2003 vergemakkelijken de bepalingen in (het voorstel voor) de Europese Grondwet het de lidstaten en de Commissie om gezondheidszorg- en onderwijs-diensten verder te liberaliseren. Tevens vervalt de mogelijkheid om een veto uit te spreken tegen de commercialisering en privatisering ervan ( http://www.indymedia.ie/article133).
[12] Hierin geeft de EC aan dat ze eisen van de TABD – zoals het uit de weg ruimen van overheidsregulering en wetgeving bedoeld om mens en milieu te beschermen – wil toepassen.

Overige gebruikte literatuur:
* persberichten van GREENS/EFA (in het EP), van 4 oktober 2004: – “SNP/Plaid Response To Mandelson EU Grilling” (http://www.greens-efa.org/en/press/detail.php?id=2048&lg=en)
* “Commission hearing: super-smooth delivery conceals ‘business as usual'” (http://www.greens-efa.org/en/press/detail.php?id=2049&lg=en)
* Brief van GUE/NGL aan vz van het EP, Josep Borrell Fontelles, Brussel, 4 oktober 2004 (http://www2.europarl.eu.int/gue/showPage.jsp?ID=834&PR=0&AREA=27&GRP=0&SITE=0&CH=1&TYPE=1&FILENAME=showPage.jsp&INTERNAL=1&ISSUE=0&POPUP=0)

C) Wie is Mandelson, de nieuwe EU commissaris voor handel?
(vertaald en licht bewerkt door Maurice Claessen)

“Globalisering straft landen die proberen een economisch beleid te voeren zonder rekening te houden met de realiteit van de markt of verstandig beheer van overheidsgeld. In die zin, en door de dringende noodzaak om de starheid van de markten voor kapitaal, arbeid en goederen te vervangen door flexibiliteit, zijn we allemaal Thatcheristen” Peter Mandelson, The Times, 10 juni, 2002

Op één november komt een zeer “Atlantisch” tandem aan het roer van het Directoraat-Generaal “Trade” van de EU. Het zal namens alle 25 lidstaten de onderhandelingen bij de WTO leiden. De nieuwe Commissaris, Peter Mandelson, is een Blair/Thatcherist die bekend staat om zijn chronische neiging te liegen. Twee keer eerder werd zijn positie zo benard dat hij zijn ministeriële functies moest neerleggen. Ter ondersteuning heeft Mandelson Simon Fraser benoemd als hoofd van zijn staf. Fraser is nu directeur Midden-Oosten bij het Britse ministerie van Buitenlandse Zaken en was voorheen lid van de staf van Leon Brittan, handelscommissaris van de EU in de jaren negentig.

De komst van dit tandem is bijzonder goed nieuws voor Amerikaanse en Europese zakenmensen. Wanneer nodig kunnen zij rechtstreeks instructies geven over de te voeren strategieën tijdens onderhandelingen. Peter Mandelson en Simon Fraser zijn namelijk beiden lid van de zeer selecte Ditchley Foundation. Simon Fraser maakt alleen deel uit van het programmacomité terwijl Peter Mandelson de afgelopen tien jaar in de raad van bestuur zat, samen met Leon Brittan. De voormalige Britse minister-president John Major is tegenwoordig voorzitter van de stichting.

Ditchley werd in 1958 opgericht om de transatlantische relatie te versterken. Tegenwoordig voert ze een “uniek program voor internationale betrekkingen” uit. Vijftien keer per jaar komen groepen van zo’n veertig personen – ondernemers, ambtenaren, militairen en journalisten – bijeen in het weelderige Ditchley Park in de buurt van Oxford. Uiteraard staan de WTO-onderhandelingen op de agenda van dit “unieke programma”.

De GATS zone van Ditchley Park is dè GATS zone bij uitstek. Het was in dit 18ee eeuwse landgoed dat in 1979 een strategie om diensten de GATT binnen te loodsen het licht zag. Die conferentie werd voorgezeten door Harry Freeman, een hoge bestuurder bij American Express, en Geza Feketekuty, de Amerikaanse onderhandelaar op gebied van internationale handel. De deelnemers besloten toen om een lobby voor hun sector te vormen, de Amerikaanse Coalitie van de Dienstenindustrie (The American Coalition of Service Industries, de USCSI). Deze werd in 1982 opgericht.

In april 1998 organiseert USCSI-voorzitter Robert Vastine een GATS-conferentie in Ditchley Park. Deze keer is het doel om de GATS-herzieningen voor te bereiden die in het kader van de “Services 2000”- onderhandelingen in februari 2000 zullen plaatsvinden. De bijeenkomst wordt voorgezeten door Jaime Serra Puche, voorheen Mexicaanse handelsminister en hoofdonderhandelaar voor de NAFTA. Puche was in 1993 gevraagd om te helpen bij de eindredactie van de voorstel voor de GATS-tekst.
In totaal wonen 42 zorgvuldig geselecteerde gasten de conferentie bij. Onder hen ook oude getrouwen zoals Harry Freeman en Geza Feketekuty. Invloedrijke zakenmensen overleggen met Amerikaanse en Europese technocraten. Onder hen bevinden zich de Amerikaanse onderhandelaars Jeff Lang, Joe Papovitch en Andy Stoler. De Europese Commissie wordt vertegenwoordigd door Robert Madelin en Fernando Pereau de Penninck. Op de gastenlijst staan bovendien Florence Dobelle, de Franse ambassadrice bij de WTO, David Hartridge, directeur van de Trade in Services Division, en Jill Courtney, voorzitter van de Working Group on GATS.

Drie dagen lang schaven de deelnemers hun strategie bij. Hun doel: het optuigen van een concurrentiebeleid als breekijzer voor de liberalisering van nationale markten, de invulling van de agenda voor de onderhandelingen over “GATS 2000”, het uitlokken van liberalisering door middel van een bewuste jurisprudentie-strategie via WTO-panels, en het versnellen van de Europees-Amerikaanse integratie via het Transatlantische Economische Partnership. Uit deze conferentie ontspruit ook een nieuwe mondiale diensten-lobby, het Global Services Network [1].

Peter Mandelson heeft goed opgelet. Tijdens zijn korte verblijf op het Britse ministerie van handel en industrie (van juli tot november 1998) roept hij industriëlen bij elkaar om hem te helpen met de voorbereidingen van de GATS 2000-onderhandelingen [2]. Zijn aanpak is ondubbelzinnig. “De voornaamste handelsbelemmeringen bevinden zich in nationale wetgevingen. De onderhandelingsvoorstellen van de Europese Unie moeten de prioriteiten van de Britse zakenmensen weerspiegelen”.

Welke projecten heeft de nieuwe Europese Handelscommissaris voor Brussel in petto? Wat zal hij ons nu in de maag proberen te splitsen? De man die de verkoop van Wessex Water aan Enron heeft gefiatteerd, zal waarschijnlijk weinig moeite hebben met de vernietiging van de publieke diensten in Europa. In een tijd waarin de afronding van de GATS onderhandelingen op de agenda staat, is Mandelson voor de WTO en de zakenlobby de juiste man op de juiste tijd en de juiste plaats.

Voor bevolking en parlementariërs van Europa is het echter: nu of nooit je stem laten horen.

Oorspronkelijke tekst:
– “Peter Mandelson, un blairo-thatchérien à la Commission”, door Agnès Bertrand en Laurence Kalafatides (Réseau des collectivités hors AGCS), 3 september 2004 (http://www.hors-agcs.org/agcs/article.php3?id_article=34).

Noten:
[1] Zie http://www.globalservicesnetwork.com.
[2] In: “Liberalising trade in services. A consultative document on the “GATS 2000″ negotiations in WTO” (http://www.dti.gov.uk/worldtrade/service.pdf [M.C.])

Terug naar nieuwste WTO.ZIP van 13 oktober 2004)

(Dit artikel was oorspronkelijk op GlobalInfo gepubliceerd door Rob Bleijerveld en Maurice Claessen.)